2025 là năm đầu tiên học sinh cả nước thi lớp 10 theo chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Dựa trên đề minh họa từ Sở Giáo dục và Đào tạo TP HCM, thầy Võ Kim Bảo, giáo viên Ngữ văn, trường THCS Nguyễn Du, quận 1, phân tích sự thay đổi trong cách ra đề và các lưu ý khi làm bài thi.

Đề minh họa môn Văn thi lớp 10 TP HCM theo cấu trúc mới

4 điểm mới trong đề thi môn Văn lớp 10 của TP HCM:

- Không dùng ngữ liệu trong cả ba bộ sách giáo khoa. Điều giúp việc học văn, dạy văn thực tế hơn, phản ánh đúng năng lực và phẩm chất của người học. Học sinh cần chủ động đọc thêm các văn bản có cùng thể loại đã học để có thêm trải nghiệm thực tế.

- Năm nay, đề thi sẽ ra hai đoạn ngữ liệu thay vì một như trước đây. Ngữ liệu đầu là văn bản văn học, ngữ liệu thứ hai là văn bản nghị luận hoặc văn bản thuyết minh. Đề thi có hai ngữ liệu nên hạn chế việc đoán đề, học tủ.

- Phần nghị luận văn học chỉ còn 2 điểm với yêu cầu là viết một đoạn văn (trước đây là 4 điểm, yêu cầu viết bài văn hoàn chỉnh). Thí sinh cần làm bài cẩn thận, đúng yêu cầu. Đề không yêu cầu phân tích toàn bộ tác phẩm mà chỉ yêu cầu nghị luận về một khía cạnh nhất định.

- Phần nhiều điểm nhất là viết bài văn nghị luận xã hội. Trước đây, phần này có hai kiểu bài: nghị luận về một tư tưởng, đạo lý và nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống. Hai kiểu này khá tương đồng với nội dung đề thi mới: nghị luận về một vấn đề đời sống hoặc nghị luận về một vấn đề cần giải quyết. Thí sinh có thể tham khảo ý tưởng của các bài văn viết theo hai kiểu bài cũ nhưng cần chọn lọc.

Các em cũng cần theo dõi tin tức chính thống để có cái nhìn đúng đắn, phù hợp, và thu thập được lượng minh chứng nhất định sử dụng trong bài viết của mình. Câu trả lời cần được trình bày cụ thể, rõ ràng nhưng không dài dòng.

Thí sinh dự thi lớp 10 tại THCS Trần Quốc Toản, TP Thủ Đức, tháng 6/2024. Ảnh: Quỳnh Trần

Khi làm đề thi Văn lớp 10, để tránh mất điểm đáng tiếc, học sinh cần:

Đọc đề thật cẩn thận, đọc hết đề một lượt sau đó mới đọc lại câu đầu tiên để làm bài. Việc này giúp học sinh hình dung được ý tưởng chính của đề thi và có sự kết nối hợp lý trong quá trình làm bài, đồng thời tránh lạc đề, trả lời không đủ ý.

Các câu hỏi trong đề thi sẽ thuộc một chủ đề thống nhất, câu hỏi trước sẽ là nền tảng để trả lời câu hỏi sau. Các câu hỏi, ngữ liệu trong bài sẽ được dùng để bổ trợ cho phần viết. Do đó, các em không nên đảo thứ tự câu hỏi, câu trả lời.

Ở phần đọc hiểu, học sinh viết câu trả lời thành câu văn có đầy đủ chủ ngữ, vị ngữ; không nên chỉ viết đáp án một cách quá ngắn gọn, tránh dùng các kí hiệu lạ để đánh dấu câu trả lời như dấu * hay dấu mũi tên.

Ở phần viết, các em chú ý yêu cầu viết đoạn văn hay viết bài văn. Cấu trúc dung lượng của đoạn văn và bài văn hoàn toàn khác nhau. Học sinh có thói quen trình bày tất cả những điều mình biết vào bài làm, có thể dẫn đến lạc đề.

Phân phối thời gian hợp lý giữa các phần. Tránh sa đà viết một nội dung quá dài mà mất thời gian làm các câu khác, khiến bài thi thành dạng "đầu voi đuôi chuột".

Cuối cùng, các em lưu ý trình bày rõ ràng, đúng các quy tắc cơ bản như lùi đầu dòng khi bắt đầu một đoạn văn mới, một dòng mới, gạch chân làm nổi bật đề mục; viết cẩn thận, dễ đọc, không sai chính tả.

Thầy Võ Kim Bảo