Một tối cuối tháng 5, câu lạc bộ cocktail ở phố Đào Duy Từ (Hà Nội) nhộn nhịp với sự trở lại của chuỗi sự kiện Ái Long Địa. Trong số thứ ba, ban tổ chức giới thiệu hai trích đoạn nổi bật của vở tuồng Ôn Đình chém Tá, mỗi phần kéo dài khoảng sáu, bảy phút.

Trong sắc đỏ bao trùm, các nghệ sĩ đến từ Nhà hát Tuồng Việt Nam diện trang phục đặc trưng của tuồng, biểu diễn vũ đạo uyển chuyển. Tiếng trống, kèn, nhị được phối với các giai điệu hiện đại, mang hơi thở mới mẻ. Phần nhạc do DJ Felix sản xuất mới hoàn toàn. Nhóm sản xuất nhạc chọn Techno vì tiết tấu chắc, độ vang sâu, phù hợp tính nghiêm trang và chất mạnh mẽ trong tuồng.

Ban tổ chức cho biết triển khai ý tưởng trong bốn tháng. Cả nhóm dành thời gian tìm hiểu về cấu trúc vở diễn, đạo cụ, cách hát, những chuyển động của diễn viên, ánh sáng, âm nhạc trong bộ môn nghệ thuật. Thách thức lớn nhất là làm sao hòa quyện với nhạc điện tử mà không mất bản sắc của tuồng.

Diễn viên biểu diễn trích ''Ôn Đình chém Tá'' cùng nhạc điện tử. ''Ái Long Địa'' là dự án do Entropy tổ chức, thể hiện tình yêu quê hương. Ảnh: Ban tổ chức cung cấp

Những năm gần đây, việc làm mới nghệ thuật truyền thống được nhiều người quan tâm. Hồi tháng 8/2024, vở múa Đối diện với vô cùng - tác phẩm kết hợp giữa vũ đạo, âm nhạc đương đại và các chất liệu tuồng. Sự kiện do dự án văn hóa nghệ thuật và sáng tạo đa ngôn ngữ Lên Ngàn phối hợp Nhà hát Tuồng Việt Nam, biên đạo múa Tú Hoàng thực hiện. Tác phẩm sử dụng chất liệu từ nhạc Vinahouse, cùng tiếng trống tế, đàn tranh, đàn bầu, tạo không khí huyền bí, hùng tráng.

Nghệ sĩ Nguyễn Quốc Hoàng Anh - giám đốc dự án - mong muốn kết nối thế hệ nghệ sĩ trẻ Việt Nam và quốc tế cùng công chúng đến với sân khấu truyền thống thông qua vũ đạo, âm nhạc hiện đại.

Diễn ra tại sự kiện Chèo nảy chèo nay thuộc khuôn khổ Lễ hội thiết kế sáng tạo Hà Nội 2024, vở chèo Thị Mầu xuyên không thu hút sự quan tâm của người trẻ nhờ thông điệp sáng tạo, phản ánh những vấn đề đương đại. Tác phẩm áp dụng các kỹ thuật sân khấu hiện đại, làm nổi bật vẻ đẹp của chèo.

Trước ý kiến cho rằng người trẻ hiện quay lưng với văn hóa truyền thống, tiến sĩ Lê Hồng Phước - trưởng khoa Ngữ văn Pháp, nhà nghiên cứu lịch sử văn hóa, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP HCM - không đồng tình. Qua quan sát riêng, ông nhận thấy có không ít người ''chẳng những quan tâm mà còn dấn thân vào công cuộc bảo tồn nghệ thuật xưa''.

Việc đưa chất liệu truyền thống vào âm nhạc hiện đại trở nên phổ biến. Năm 2020, ca sĩ Hà Myo ra mắt Xẩm Hà Nội - ca khúc kết hợp xẩm, rap và nhạc điện tử - nhận phản hồi tích cực. Mới đây, Jun Phạm lần đầu hát xẩm trong MV Bất tuyệt thao thao - sản phẩm khai thác truyện cổ tích Sơn Tinh - Thủy Tinh.

Trên một số chương trình âm nhạc, concert, các tiết mục hòa quyện giữa yếu tố truyền thống và hiện đại được khán giả trẻ đón nhận. Năm ngoái, ca khúc Trống cơm trong show Anh trai vượt ngàn chông gai được phối khí lại trên nền nhạc dân ca, kết hợp rap, vũ đạo, điểm nhấn là phần gảy đàn bầu của ca sĩ Soobin. Hay ở ca khúc Mưa trên phố Huế, dàn ''anh tài'' thể hiện múa nón, điệu múa chén đặc trưng trong ca Huế, mang đến hơi thở mới cho tác phẩm.

Ở hai đêm nhạc All-rounder ngày 26, 27/5 của Soobin, anh khiến hàng nghìn khán giả bất ngờ khi cùng bố - Nghệ sĩ Nhân dân Huỳnh Tú - và rapper Binz biểu diễn bài xẩm Mục hạ vô nhân. Anh giữ nguyên những luyến láy đặc trưng trong xẩm, kết hợp cách thể hiện gần gũi người nghe. Phần âm nhạc sôi động cùng vũ đạo bắt mắt giúp khuấy động không khí concert.

Ông Tạ Văn Sốp - nguyên phó giám đốc Nhà hát Tuồng Việt Nam - cho rằng nên có những chương trình giúp thế hệ trẻ biết đến tuồng, hiểu về bộ môn, từ đó dần khơi dậy tình yêu và trách nhiệm gìn giữ. ''Đó là cách bảo tồn bền vững nhất'', ông nói.

Ngoài âm nhạc, nhiều sự kiện được tổ chức để đưa nghệ thuật truyền thống đến gần người trẻ. Tháng 11/2024, Nhà hát Tuồng Việt Nam phối hợp nhóm sinh viên khoa Quan hệ công chúng và Quảng cáo, Học viện Báo chí và Tuyên truyền thực hiện dự án Khai sắc tuồng thanh, nhằm kết nối giới trẻ với tuồng. Trong khuôn khổ sự kiện có workshop Nét tuồng, trải nghiệm làm postcard mặt nạ tuồng, talkshow Mãn sắc - giải mã về vẻ đẹp ước lệ của loại hình nghệ thuật này.

Các em học sinh chụp ảnh cùng nghệ sĩ Nhà hát Tuồng Việt Nam sau đêm diễn ''Mãn sắc'', thuộc dự án Khai sắc tuồng thanh mà Nhà hát Tuồng Việt Nam phối hợp nhóm sinh viên khoa Quan hệ công chúng và Quảng cáo, Học viện Báo chí và Tuyên truyền tổ chức. Ảnh: Nhà hát cung cấp

Theo tiến sĩ Lê Hồng Phước, người trẻ áp dụng công nghệ và âm nhạc hiện đại để làm mới các giá trị truyền thống là tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, nếu chỉ tính đến chuyện làm mới, tác phẩm có nguy cơ xa rời bản chất của loại hình đó, bị lai tạp và trở thành một thứ khác. Vì vậy, người thực hiện cần am hiểu, không vội vàng sáng tạo nếu chưa vững kiến thức.

Phương Linh