Văn Cao bắt đầu sáng tác nhạc từ năm 16 tuổi với Buồn tàn thu (1939). Suốt sự nghiệp, ông ghi danh với nhiều tác phẩm âm hưởng từ trữ tình đến hào hùng. Kho tàng bài hát của Văn Cao là thách thức với bất kỳ nghệ sĩ nào muốn làm mới để tiệm cận khán giả ngày nay.

Tại talkshow Đi tìm mùa bình thường mơ ước: Di sản âm nhạc Văn Cao qua lăng kính người trẻ, tối 8/6, họa sĩ Văn Thao - con trai trưởng của ông - nói ca sĩ có quyền biến hóa chất giọng, lựa chọn phong cách truyền tải, nhạc sĩ có thể hòa âm, phối khí lại ca khúc song nên giữ được hồn cốt mà Văn Cao gửi gắm. ''Không phải cái gì cũng lợi dụng việc làm mới'', ông nói.

Là diễn giả trẻ ở sự kiện, thiếu úy Nguyễn Hữu Hoàng Sơn - hiện công tác tại Nhà hát Ca múa nhạc Quân đội - cho rằng việc ca sĩ thể hiện lại nhạc phẩm đã gắn liền một số tên tuổi sẽ mang đến cảm nhận mới cho người nghe. Hoàng Sơn nhắc đến ca khúc Tiến quân ca qua tiếng hát Tùng Dương trở nên gần gũi hơn, không mang nhiều âm hưởng thính phòng như bản gốc nhưng vẫn chan chứa niềm tự hào dân tộc.

Họa sĩ Văn Thao (trái) và nhà văn Trương Quý ở talkshow. Ảnh: Phương Linh

Tại buổi trò chuyện, các diễn giả cũng lý giải vì sao âm nhạc của Văn Cao được xem là di sản. Theo nhà văn Trương Quý, ca từ của nhạc sĩ tinh tế, gợi nhiều liên tưởng, nổi bật trong Thiên thai, Bến xuân. Những bản hùng ca cách mạng của ông có đặc điểm ngắn gọn, đi vào lòng người. Ngoài ra, ông luôn tâm niệm tìm kiếm sự khác biệt trong âm nhạc.

Họa sĩ Văn Thao phân tích những vật thể, giá trị tinh thần qua thời gian, được người sau nhắc nhớ và tìm lại các câu chuyện bên lề, đó chính là di sản. Hiện những nhạc phẩm của Văn Cao vẫn để lại cho người nghe nhiều cung bậc cảm xúc, khiến họ trăn trở khi tìm hiểu bối cảnh ra đời.

Một trong số đó là bài Làng tôi được nhạc sĩ viết năm 1947. Sau ngày toàn quốc kháng chiến, ông cùng các văn nghệ sĩ tản cư ra Hà Nội, chuẩn bị lên chiến khu. Nơi tập kết đầu tiên của ông là huyện Ứng Hòa, cạnh sông Nhuệ. Trong cuốn Văn Cao - Người đi dọc biển (Nguyễn Thụy Kha) có đoạn Văn Cao nhớ về hoàn cảnh viết ca khúc: ''Buổi chiều đi bên bờ sông của vùng Ba Thá, huyện Chương Mỹ, Hà Đông, nghe tiếng chuông nhà thờ bing boong buồn lắm. Nhịp và giai điệu bài hát Làng tôi chảy ra từ tối ấy''. Hình ảnh bóng cau, con thuyền, dòng sông, nhà thờ ở huyện Vụ Bản, Nam Định ùa về trong ký ức nhạc sĩ, dâng lên trong ông nỗi nhớ quê. Đây cũng là nhạc phẩm ông dành tặng vợ nhân ngày cưới, do kháng chiến chống Pháp bắt đầu sớm hơn dự định khiến nhạc sĩ không kịp tổ chức một buổi lễ trang trọng tại Hà Nội.

Nhạc sĩ Văn Cao tên đầy đủ là Nguyễn Văn Cao (1923-1995), được xem là thiên tài của lĩnh vực văn hóa văn nghệ. Ngoài viết nhạc, ông sáng tác thơ, vẽ tranh, viết báo. Năm 1996, nhạc sĩ được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. Ảnh: Tư liệu

Nhà nghiên cứu Nguyễn Thụy Kha từng nói: ''Văn Cao là trời cho'', nhận định âm nhạc của ông có khả năng tái hiện lịch sử và mang tính dự báo. Ca sĩ Ánh Tuyết - một trong số giọng ca từng thể hiện nhiều bài hát trữ tình do Văn Cao viết - nói âm nhạc của ông là những câu chuyện đời, cảm xúc thật từ con người nhạc sĩ. Các sáng tác của ông vừa chứa đựng tình yêu nước lại tiếp thu tinh hoa văn hóa Đông Tây.

Talkshow thuộc minishow Én dệt trời xuân, do nhóm sinh viên khoa Công nghiệp văn hóa và Di sản, trường Khoa học liên ngành và nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội, thực hiện. Chương trình còn có tiết mục hoạt cảnh trên nền ca khúc Tiến về Hà Nội, biểu diễn ca khúc Mùa xuân đầu tiên.

Lưu Gia Linh - trưởng ban tổ chức - cho biết gặp không ít bỡ ngỡ trên con đường khám phá âm nhạc Văn Cao. Theo thời gian, Gia Linh cùng nhóm bạn dần gắn kết những ký ức của tập thể, trân trọng giá trị mà nhạc sĩ để lại qua từng ca từ, giai điệu, ý thức hơn về trách nhiệm của người trẻ trong việc gìn giữ di sản ấy.

Phương Linh