Giáo sư Chris McMorran, chuyên gia nghiên cứu về Nhật Bản tại Đại học Quốc gia Singapore, cho biết một trong những câu hỏi ông nhận được nhiều nhất từ sinh viên là: ''Tại sao Nhật Bản sạch nhưng ít thùng rác?''.

Theo khảo sát của Cơ quan xúc tiến du lịch Nhật Bản (JNTO) vào đầu năm, 22% du khách nước ngoài cho rằng việc thiếu thùng rác là bất tiện lớn nhất khi du lịch Nhật, nhiều hơn rào cản ngôn ngữ hay tình trạng quá tải tại điểm tham quan.

Rubin Verebes, du khách Hong Kong, lần đầu đến Nhật vào tháng 4/2024 chia sẻ trải nghiệm phiền toái khi không thể tìm được thùng rác công cộng, ngay cả vào cửa hàng tiện lợi cũng không có.

''Tôi phải giữ rác suốt cả ngày đến khi về khách sạn'', anh nói.

Thùng rác lần đầu được đặt tại Công viên Nara vào tháng 5 sau gần 40 năm, do tình trạng xả rác gia tăng và quá tải du lịch những năm gần đây. Ảnh: JIJI

Với một số du khách, thiếu thùng rác lại là đặc trưng thú vị của văn hóa Nhật. Giáo sư McMorran lý giải việc hiếm gặp thùng rác công cộng ở Nhật chủ yếu bắt nguồn từ văn hóa địa phương. Người dân xem việc giữ gìn vệ sinh công cộng là ''trách nhiệm cá nhân'', không phải của thành phố hay chính quyền. Điều này có thể khó hiểu và bất tiện cho du khách nước ngoài, nhất là những người chọn ăn nhanh tại cửa hàng tiện lợi hay quầy rong.

Người Nhật không có thói quen vừa đi vừa ăn. Hành động này được xem là bất lịch sự ở nhiều thành phố. Họ thường mang đồ ăn về nhà hoặc văn phòng, dùng xong rồi mới vứt rác. Nếu buộc phải ăn ngoài đường, người Nhật mang theo túi nhỏ đựng rác và mang về nhà.

''Thiếu thùng rác không gây rắc rối với người Nhật, họ đã quen với việc tự mang rác về nhà'', Giáo sư McMorran giải thích.

Vì những lý do trên, hệ thống thùng rác công cộng không phải là vấn đề chính quyền địa phương ưu tiên. Tại thành phố du lịch Nara, nơi nổi tiếng với đàn hươu hoang dã, rác thải từng gây hậu quả nghiêm trọng. Năm 2019, 9 con hươu chết vì ăn phải túi nhựa du khách bỏ lại. Thành phố này đã bỏ các thùng rác trong công viên từ năm 1985, tránh việc hươu bới rác tìm thức ăn.

Khi lượng khách tăng nhanh, chính quyền Nara phải lắp đặt lại một số thùng rác chạy bằng năng lượng mặt trời, in thông điệp ''save the deer'' (Dịch: Hãy cứu lấy hươu nai), để nhắc nhở du khách không xả rác bừa bãi.

Tại Tokyo, khu phố Shibuya gặp nhiều rắc rối với lượng rác tăng vọt trong các dịp lễ hội như Halloween. Chính quyền đã cấm uống rượu trên đường phố để giảm rác thải và tiếng ồn. Trên các nền tảng mạng xã hội, nhiều video đăng tải chia sẻ kinh nghiệm "săn thùng rác" tại Nhật, trong đó gợi ý nhiều máy bán hàng tự động có gắn thùng rác nhỏ bên cạnh.

Lý do an ninh cũng khiến Nhật Bản hạn chế việc đặt thùng rác nơi công cộng. Năm 1995, vụ tấn công bằng khí độc sarin tại tàu điện ngầm Tokyo khiến 14 người thiệt mạng. Từ đó, nhiều thùng rác trong ga tàu bị dỡ bỏ. Những thùng còn lại sử dụng túi nhựa trong suốt để dễ dàng kiểm tra thay vì dùng thùng kim loại kín. Năm 2004, sau vụ đánh bom tàu ở Madrid, một số tuyến đường sắt cũng ngừng duy trì thùng rác vì lo ngại an ninh.

Nhật Bản cũng có hệ thống phân loại rác phức tạp. Ở một số khu vực, rác thải được chia đến 20 loại khác nhau. Điều này khiến thùng rác công cộng trở nên khó quản lý hơn và ít được ưu tiên đặt nơi đông người.

Nếu lo không biết vứt rác ở đâu khi đi du lịch Nhật, du khách có thể mang theo furoshiki - loại khăn vuông truyền thống dùng để gói đồ. Khăn có thể đựng rác tạm thời và còn là món quà lưu niệm tinh tế, mang đậm nét văn hóa Nhật. Paul Christie, Giám đốc điều hành công ty du lịch Walk Japan, cho rằng việc thiếu thùng rác là biểu hiện của tinh thần cộng đồng và sự tôn trọng nơi công cộng.

"Người Nhật trân trọng sự sạch sẽ và sẵn sàng hợp tác vì điều đó, sự đồng lòng giúp đất nước họ luôn gọn gàng, ngăn nắp", ông Christie nói.

Bích Phương (Theo CNN)