Bali, hòn đảo từng được mệnh danh là "vùng đất của hòa bình", đang đứng đầu danh sách "No List 2025" của Fodor’s Travel do những tác động tiêu cực từ tình trạng quá tải du lịch. Cây viết Laura French đã khảo sát những vấn đề này, đồng thời tìm hiểu du lịch có trách nhiệm có thể mang lại hy vọng cho hòn đảo này không?

Bali đang chịu áp lực nặng nề từ sự phát triển không kiểm soát. Theo nghiên cứu năm 2018 của Transnational Institute, Bali mất khoảng 1.000 ha đất nông nghiệp mỗi năm do các dự án xây dựng khách sạn, khu nghỉ dưỡng và câu lạc bộ bãi biển. Sự phát triển này xâm phạm các môi trường sống tự nhiên, làm suy giảm di sản văn hóa của Bali. Thảm họa nhựa đang diễn ra ở đây khi khách du lịch tạo ra lượng rác thải nhựa khổng lồ.

Khách du lịch tập trung ở Canggu. Ảnh: Cassie Gallegos

Các khu vực nổi tiếng như Ubud, Seminyak, Canggu và Kuta đã mất đi vẻ yên bình vốn có. Ubud, nơi từng là điểm đến thanh tịnh, giờ đây đường phố chật kín xe cộ và xe máy, các thác nước đông nghịt du khách chụp ảnh Instagram. Các cánh đồng lúa bị biến thành công viên giải trí hoặc câu lạc bộ phong cách bãi biển với hồ bơi được xây dựng trên các sườn đồi.

Canggu từng là ngôi làng lướt sóng yên tĩnh, giờ đây thường xuyên tắc nghẽn giao thông, trong khi Seminyak và Kuta đã trở thành những trung tâm thương mại hóa với các nhà hàng lung linh ánh đèn, khu nghỉ dưỡng sang trọng và câu lạc bộ bãi biển xa hoa.

Số lượng du khách quốc tế đến Bali tăng chóng mặt với 5,3 triệu người năm 2023, tăng lên 6,3 triệu năm 2024 còn mục tiêu năm 2025 là đạt 6,5 triệu lượt. Trong khi đó, dân số địa phương vào khoảng 4,4 triệu người.

Theo Fransiska Natalia, người Bali và quản lý mạng lưới du lịch có trách nhiệm JED, điều này dẫn đến cạnh tranh khốc liệt về tài nguyên như nước và việc làm, đồng thời khiến giá đất tăng vọt, đẩy người dân địa phương vào thế khó. Ước tính từ năm 2010 cho thấy 85% nền kinh tế du lịch thuộc sở hữu của người không phải người Bali, khiến cộng đồng địa phương bị gạt ra lề trong chính ngành công nghiệp của mình.

Góc chụp xích đu nổi tiếng trên Instagram ở Ubud. Ảnh: Canggu Villa

Vấn đề văn hóa cũng đáng báo động. Một số du khách thiếu tôn trọng đã xâm phạm các địa điểm linh thiêng, tổn hại đến di sản văn hóa của Bali. Ngoài ra, các hoạt động như tour ngắm cá heo ở Lovina bị chỉ trích vì gây căng thẳng cho động vật khi tàu thuyền tiếp cận quá gần, di chuyển nhanh và không ổn định. Dù năm 2023, cơ quan du lịch Buleleng đã soạn thảo các quy định mới, vấn đề này vẫn chưa được giải quyết triệt để.

Các khu vực ít được biết đến như Sidemen, Munduk, Lovina và Amed cũng đang đứng trước nguy cơ trở thành những điểm đến quá tải giống miền nam Bali. Kế hoạch xây dựng sân bay quốc tế bắc Bali gần Lovina, dự kiến khởi công vào năm 2027, có thể làm trầm trọng thêm tình trạng này nếu không được quản lý tốt. Natalia cảnh báo du lịch đại chúng đang lan rộng đến các vùng nông thôn, nơi nhiều khu đất lớn đã bị các nhà đầu tư nước ngoài thâu tóm. Với tốc độ này, chỉ là vấn đề thời gian trước khi du lịch bão hòa toàn bộ hòn đảo.

Chính quyền Bali đã có những nỗ lực kiểm soát nhưng chưa hiệu quả. Năm 2023, thống đốc Wayan Koster đề xuất áp đặt hạn ngạch du khách nhưng kế hoạch này không thành hiện thực. Một lệnh cấm xây dựng khách sạn, biệt thự và câu lạc bộ mới được đề xuất vào tháng 9/2024 cũng đã bị hủy bỏ, thay bằng lời kêu gọi "kiểm soát chặt chẽ hơn". Hiện tại, chỉ có khoản thuế du lịch 150.000 rupiah (khoảng 9 USD) được áp dụng từ tháng 2/2024 nhưng mức này quá thấp để tạo ra thay đổi đáng kể.

Mặc dù đối mặt với nhiều thách thức, Laura French đã tìm thấy hy vọng ở những khu vực ít đông đúc hơn của Bali. Tại vùng nông thôn Sidemen ở phía đông đảo, French cảm nhận rõ sự yên bình khi lái xe máy qua những cánh đồng lúa xanh mướt, ngôi làng mộc mạc và các con đường vắng vẻ.

Cô ở tại Bukit Luah Sidemen Guesthouse, nhà nghỉ do người địa phương sở hữu, cảm nhận rõ không khí thanh tịnh với cảnh quan đồi núi và những cánh đồng lúa. Các thác nước như Jagasatru và Gembleng ở Sidemen hầu như không có khách du lịch, mang đến trải nghiệm độc đáo và gần gũi với thiên nhiên.

Làng Munduk miền núi phía bắc cũng mang lại không khí tương tự nhờ cảnh quan tuyệt đẹp với những con đường vắng lặng, hồ Tamblingan lấp lánh và thác nước Banyumala ẩn mình trong rừng xanh.

Để bảo vệ những điểm đến này, du lịch có trách nhiệm là chìa khóa. Tẩy chay Bali không phải giải pháp, thay vào đó, cô nghĩ cần tập trung vào việc đảm bảo tiền từ du lịch chảy vào cộng đồng địa phương. Stuart McDonald, đồng sáng lập Travelfish.org, khuyến nghị du khách nên chọn các cơ sở do người Bali sở hữu, làm quen với chủ nhà, sử dụng hướng dẫn viên địa phương và đặt tour với các công ty có trách nhiệm như Astungkara Way, Muntigunung Trekking hoặc JED.

Những sáng kiến này hỗ trợ các cộng đồng làng ở những khu vực ít được biết đến, mang lại trải nghiệm chân thực hơn. Ví dụ, JED cung cấp các tour do người dân địa phương dẫn dắt, giúp bảo tồn văn hóa và môi trường.

Khu vực Sideman thanh bình. Ảnh: Levi Morsy

Ngoài ra, các khu vực như Tabanan, Pupuan và Les Village ở bờ biển phía bắc vẫn còn tương đối hoang sơ, là lựa chọn lý tưởng cho du khách muốn khám phá một Bali ít bị ảnh hưởng bởi du lịch đại chúng. Kadek Riska, một nhạc sĩ kiêm hướng dẫn viên ở Lovina, chia sẻ du lịch là nguồn sống quan trọng cho nhiều gia đình địa phương nhưng cần được quản lý tốt để tránh lặp lại sai lầm ở miền nam.

Về phía chính quyền, các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn là cần thiết. Dù lệnh cấm xây dựng đã bị hủy bỏ, việc áp dụng các chính sách như hạn chế số lượng du khách hoặc kiểm soát phát triển cơ sở hạ tầng có thể giúp bảo vệ nét quyến rũ của Bali. Nếu được thực hiện đúng cách, sân bay Bắc Bali có thể mang lại cơ hội kinh tế cho khu vực nghèo nhất của đảo. Tuy nhiên, khu vực này cần được quản lý để tránh gây thêm áp lực cho Bali.

Bali đang đứng trước ngã rẽ: tiếp tục bị nhấn chìm bởi du lịch đại chúng hoặc chuyển hướng sang du lịch có trách nhiệm để bảo tồn vẻ đẹp tự nhiên và văn hóa của mình. Laura French đã tìm thấy một Bali nguyên sơ với những ngôi làng hiếu khách, thác nước và vô số bãi biển mộc mạc. Để những nơi này giữ được sức hút, cả du khách và chính quyền cần chung tay hành động, đảm bảo "vùng đất của hòa bình" không chỉ là ký ức xa xôi.

Hoài Anh (Theo Adventure)