Chàng trai người Anh từng là cầu thủ bóng đá nhưng giải nghệ năm 21 tuổi vì chấn thương. Graeme định đến Bali (Indonesia) để khởi nghiệp trong lĩnh vực bán hàng nhưng bạn bè khuyên không nên vì thị trường đó rất khó khăn.

Đầu 2023, Graeme đi du lịch Việt Nam và nhận ra đây là nơi lý tưởng để sống và làm việc. Với đường bờ biển dài thuận lợi cho thương mại, dân số 100 triệu người trong đó 75% dưới 30 tuổi, Việt Nam sở hữu tiềm năng phát triển mạnh mẽ. "Đặc biệt, chi phí sinh hoạt và khởi nghiệp ở đây rất thấp", doanh nhân 37 tuổi, nói.

Anh mở một quán cà phê và kinh doanh Airbnb. Tình cờ, Graeme nhận thấy nhiều người Việt tìm dịch vụ chăm sóc sau chấn thương do thể dục thể thao nhưng thị trường này ở Việt Nam gần như bỏ trống. Anh nhớ đến những trải nghiệm từ quá trình điều trị của mình, nảy ra ý tưởng đưa công nghệ chăm sóc sức khỏe sau vận động vào Việt Nam.

Graeme hợp tác với Jordan, người bạn có bằng khoa học thể thao, bắt đầu khởi nghiệp.

Graeme (ngoài cùng, bìa phải) cùng nhân viên ở trung tâm ở phường Thảo Điền, TP Thủ Đức, TP HCM. Ảnh: Nhân vật cung cấp

Giữa năm 2024, họ nhập thiết bị từ Anh và Mỹ để khai trương Recover - trung tâm phục hồi vận động thể thao, hướng đến những khách hàng không phải vận động viên chuyên nghiệp.

Graeme nhận thấy lợi thế lớn của thị trường Việt Nam là chi phí thấp hơn rất nhiều so với Anh hay Australia. Đặc biệt là chi phí và thủ tục đăng ký doanh nghiệp cũng như tiền lương nhân công.

Tuy nhiên, anh nhanh chóng đối mặt với cú sốc văn hóa kinh doanh, nhất là bài toán nhân sự. Nhân viên người Việt thường rụt rè, ít chủ động khi làm việc với người nước ngoài. Họ cũng thường đến muộn, làm trễ giờ mở cửa trung tâm, điều tối kỵ trong ngành dịch vụ. Ngoài ra, hệ thống ngân hàng phức tạp khiến việc chuyển tiền và theo dõi dòng tiền trở thành thách thức.

Vài tháng sau, Graeme thuê thêm nhân viên người Myanmar và nhận được sự hỗ trợ từ vợ, một người Việt Nam, trong việc cập nhật thông tin pháp luật kinh doanh. "Nếu không quen ai là người Việt, việc vận hành sẽ rất khó khăn", anh kể. "Sự khác biệt ngôn ngữ và phong cách làm việc là rào cản lớn".

Sau nửa năm, trung tâm của Graeme dần ổn định và chuẩn bị mở rộng thị trường sang Hong Kong.

Graeme là một trong số nhiều người nước ngoài chọn Việt Nam, đặc biệt là TP HCM để khởi nghiệp. Thống kê của StartupBlink, tổ chức xếp hạng và đánh giá hệ sinh thái khởi nghiệp ở hơn 1.000 thành phố khắp thế giới, tính đến năm 2024 TP HCM có khoảng 182 startup do người nước ngoài đăng ký, chiếm 52% số startup ngoại của cả nước. Trong ba năm, thành phố này đã vượt 68 bậc, đứng ở vị trí 111 trong số những điểm khởi nghiệp hấp dẫn nhất toàn cầu.

Đây là kết quả của một loạt những cải thiện trong môi trường kinh doanh ở Việt Nam. Báo cáo Doing Business 2020 của Ngân hàng Thế giới cho biết Việt Nam đứng hạng 70/190 quốc gia về mức độ thuận lợi kinh doanh. Thêm vào đó, những cải cách như giảm thủ tục đăng ký doanh nghiệp từ 7 xuống hai bước, rút ngắn thời gian xử lý dưới một tháng, đã tạo điều kiện thuận lợi để người nước ngoài khởi nghiệp.

Ông Abic trong kho hàng ở TP HCM, tháng 3/2025. Ảnh: Nhân vật cung cấp

Ông Vinnie Lauria, nhà sáng lập Golden Gate Ventures, quỹ đầu tư mạo hiểm hỗ trợ startup ở Đông Nam Á, cho rằng xu hướng khởi nghiệp ở Việt Nam đã hình thành trong 10 năm qua, thu hút doanh nhân nước ngoài trong các lĩnh vực edutech (giáo dục), fintech (tài chính), healthtech (y tế) và chuyển đổi số.

Điểm mạnh của Việt Nam là tốc độ phát triển kinh tế nhanh, hệ thống giáo dục ổn định, cùng lực lượng lao động trẻ và đầy tham vọng. Bên cạnh đó, văn hóa xe máy, nhịp sống đường phố và ẩm thực đa dạng cũng tạo nên sức hút mạnh mẽ, khiến nhiều người nước ngoài muốn sống và làm việc ở đây.

"Không giống bất kỳ quốc gia nào khác ở Đông Nam Á, Việt Nam mang đến nguồn năng lượng vừa náo nhiệt vừa trật tự theo cách riêng", ông Vinnie nói với VnExpress.

Aric Austin, người Mỹ, cảm nhận được điều này trong chuyến thăm anh trai năm 2018. Trước đó, anh làm việc tại một startup truyền thông ở New York, rồi sang Đức thành lập và bán lại hai công ty cho Glam Media và Yahoo.

"Tôi muốn thử sức lần nữa với thị trường Việt Nam", anh nói. Ý tưởng kinh doanh nảy sinh khi Aric tìm chỗ cất giữ đồ đạc trong thời gian chuyển từ Berlin (Đức) đến TP HCM. Anh hỏi chủ nhà trọ, nhưng không ai biết dịch vụ phù hợp. Điều này khiến Aric khá ngạc nhiên bởi ở Thái Lan, Malaysia, Singapore và Hong Kong dịch vụ lưu trữ cá nhân đã phát triển mạnh.

"Tôi biết sớm muộn gì người Việt cũng sẽ có nhu cầu", anh kể. Sau một năm quan sát và tìm hiểu pháp lý, Aric ra mắt My Storage - dịch vụ lưu trữ đồ đạc vào cuối năm 2019.

Tuy nhiên, khởi nghiệp trong lĩnh vực này đòi hỏi thời gian giáo dục thị trường. Aric từng gặp một khách hàng vui mừng khi tìm thấy dịch vụ, vì lần sửa nhà trước đó họ phải thuê khách sạn để chứa đồ đạc. Trường hợp này phản ánh người dân có nhu cầu nhưng phần lớn khách hàng chưa biết đến giải pháp sẵn có. "Quá trình thay đổi nhận thức có thể kéo dài 5, 10, thậm chí 15 năm", Aric nói.

Chàng trai Mỹ cũng nhận ra ở phương Tây khách hàng chủ động tìm kiếm dịch vụ, còn tại Việt Nam, công ty cần đẩy mạnh truyền thông. Hồi mới ra mắt, công ty anh là đơn vị duy nhất trên thị trường nhưng hiện đã có nhiều đối thủ, bao gồm cả doanh nghiệp quốc tế.

Aric xem đây là tín hiệu tích cực do sự cạnh tranh sẽ đẩy nhanh quá trình giáo dục thị trường, giúp khách hàng nhanh chóng nhận ra lợi ích của dịch vụ.

Ông Vinnie Lauria nhấn mạnh, nhiều hệ sinh thái khởi nghiệp thành công trên thế giới phát triển nhờ sự đa dạng. Nghiên cứu của tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp Kauffman Foundation (Mỹ) cho thấy hơn 50% công ty trị giá tỷ USD ở thung lũng Silicon do người nhập cư thành lập, phản ánh vai trò quan trọng của họ trong việc thúc đẩy đổi mới và tăng trưởng.

Tuy nhiên, ông cho rằng Việt Nam vẫn còn nhiều rào cản cho doanh nhân nước ngoài. Dù thủ tục đã đơn giản hơn, việc mở rộng doanh nghiệp vẫn phức tạp, đặc biệt là vấn đề pháp lý, tuyển dụng và quản lý từ xa.

Ông nhấn mạnh, Việt Nam cần cởi mở hơn với nhà sáng lập và nhà đầu tư quốc tế. Singapore là ví dụ điển hình khi tạo môi trường thuận lợi cho nhân tài toàn cầu giúp củng cố vị thế khởi nghiệp khu vực.

Bên cạnh đó, chính sách visa cũng cần đơn giản hóa và tạo thuận lợi cho đăng ký công ty. "Giải quyết vấn đề này sẽ mở ra cơ hội để các startup và nhân sự địa phương đóng góp trọn vẹn vào thành công của công ty", ông nói.

Ngọc Ngân