Đó là năm 2010, Nepal, đất nước có biệt danh là "mái nhà thế giới" đang chìm trong khủng hoảng nhiên liệu, hàng nghìn người phải quay về với phương pháp đun nấu bằng củi. Kim Cương khởi nghiệp quán ăn Việt ở khu dân cư Lazimpat.

"Gần chục tiếng mới xong nồi phở, nhưng khách đang ăn dang dở thì mất điện, lại phải đóng cửa. Tức mà nước mắt tự rơi lã chã", chị Cương, 46 tuổi, nói.

Chị Kim Cương ở nhà hàng Việt thuộc thủ đô Kathmandu, Nepal, tháng 4/2024. Ảnh: Nhân vật cung cấp

Chị Kim Cương quê ở TP HCM, lớn lên trong gia đình truyền thống làm nhà hàng. Năm 2005, chị kết hôn với anh Dol Bhahadur Thapa Saru, người Nepal. 5 năm sau, chị theo chồng về thủ đô Kathmandu định cư.

Lúc mới đến, chị rất ngạc nhiên bởi không một người Nepal nào biết về Việt Nam. Thậm chí, khu Thamel trung tâm sầm uất khách du lịch cũng không biết quê Cương nằm ở đâu trên bản đồ. Cộng đồng người Việt ở Nepal khi đó chưa được 100 người. Ngang qua nhà hàng Trung Quốc, Cương thấy ở đó kín khách ngồi ăn khiến chị thấy tủi thân. "Đó là lý do thôi thúc tôi nhất định phải đưa ẩm thực Việt đến đất nước này", chị nói.

Quốc gia Nam Á này nằm trên dãy Himalaya, cách Việt Nam 2.400 km, việc tìm một chai nước mắm cũng khó. Nhưng sau nhiều đêm suy nghĩ và được chồng động viên, Kim Cương quyết định mở quán ăn nhỏ với các món đơn giản, phở, cơm sườn, chả giò và gỏi cuốn. Hai tuần một lần, chị ruột của Cương phải mang nguyên liệu nước mắm, bánh tráng, bún, bánh phở từ Việt Nam sang.

Người Nepal theo đạo Hindu nên thịt bò rất hiếm, chị phải tìm nguồn ở Thái Lan. Người phụ nữ Việt đi khắp nơi để tìm hiểu khẩu vị, tìm ra công thức hợp khẩu vị của người dân bản địa. Chị cũng nhận ra bí quyết là nước dùng phở phải trong, không có váng mỡ sẽ khiến họ rất sợ.

Khi thực đơn vừa bắt đầu ổn, khách bắt đầu đến cũng là lúc chị bị sốc vì khủng hoảng nhiên liệu. Thời điểm đó, Nepal cúp điện mỗi ngày 12-18 tiếng, không đủ xăng dầu để chạy máy phát điện, gas phải xếp hàng để nhận.

Cương vẫn nhớ như in lần đang giờ trưa, khách đang đông thì cúp nước. Mọi hoạt động nấu nướng, rửa bát buộc phải dừng hết. Cô gọi xe bồn từ 14h, họ bảo sắp đến nhưng đợi đến nửa đêm vẫn không thấy đâu. Gọi thì họ tắt luôn điện thoại. Vậy là quán phải treo bảng tạm đóng cửa.

"Tôi tính bỏ nhưng nhìn căn bếp ngổn ngang hành ngò, lá húng mà mọi người cất công mang sang, lại bật dậy tiếp tục", Cương kể.

Vài ngày sau, chị mở nhà hàng lại, đốt nến cho khách đến ăn. Khoảng 90% khách đến là do truyền miệng, người này ăn xong giới thiệu người kia.

Món phở gà tại nhà hàng của chị Kim Cương, ở thủ đô Kathmandu, Nepal, tháng 4/2024. Ảnh: Nhân vật cung cấp

Một hôm, có người khách 70 tuổi đến để lần đầu thử món Việt. Ông khen phở thơm, thích mùi hoa hồi và quế, lại ít dầu mỡ. Lúc rời đi, ông để lại 100 rupee tiền tips và dặn Cương "cố lên nhé" khiến chị xúc động, suýt khóc.

"Tôi thấy công sức của mình như được đền đáp", chị nói.

Năm 2018, Cương mang bánh mì sang Nepal. Chị về Việt Nam, mỗi ngày thức dậy lúc 4h sáng đến lò bánh mì ở quận Bình Tân, TP HCM, để học. Nhưng việc nhà hàng cứ cuốn đi đến giữa tháng 4/2025, chị mới mang công thức ra làm lại.

Nhưng làm bánh mì không dễ, chị liên tục thất bại. Bà chủ nhà hàng cùng ông bếp trưởng 60 tuổi thử hàng chục mẻ rồi lại đổ bởi bánh bị cứng, xẹp, không nở đều. Lần thứ 10, họ nói với nhau nếu hỏng nữa thì sẽ ngừng hẳn nhưng nó lại thành công, vỏ bánh giòn, nhẹ, phồng, đặc ruột, đúng kiểu bánh mì Sài Gòn.

Hôm đó, chị mang 10 ổ bánh vừa ra lò tới gặp nhóm bạn. Cả nhóm ăn ngon lành, và từ đó xe bánh mì Việt ra đời tại khu du lịch sầm uất Chaksibari Marg Thamel ở Kathmandu. Đây là món còn mới với người Nepal nhưng họ dễ dàng đón nhận, nhờ thói quen ăn nhiều sandwich. Họ thích thú ăn cùng pate, bơ, cá mòi, thịt quay, nướng xen kẽ chút rau ngò, dưa leo và ớt.

15 năm qua, chị Cương mở ba nhà hàng Phở 99 tại Kathmandu ở các khu Boudhanath, Jhamsikhel, Lazimpat, cùng quán Phở Việt Nam nằm trong phố Thamel do chị ruột Cương quản lý.

Trong ba năm đầu, Cương thường xuyên thấy khách nhìn thực đơn rồi hỏi "phở là gì?". Nhưng hiện, chị tự hào khi 90% người Nepal, đặc biệt ở Kathmandu, đều biết đến món ăn này. Một số người từng đến Việt Nam kể lại với chị những nơi họ đã ghé, món họ đã ăn.

"Tôi cảm thấy tự hào", chị Cương nói.

Anh Shraban Adhikari, 42 tuổi, hướng dẫn viên ở Kathmandu, cho biết ẩm thực Đông Nam Á trước đây không phổ biến ở Nepal bởi người dân chỉ chuộng vị cay nồng của cà ri. Tuy nhiên, lần đầu ăn gỏi cuốn tại nhà hàng chị Cương gần Đại Bảo tháp Boudhanath năm 2022 đã khiến anh thay đổi suy nghĩ.

"Vị tươi của rau sống, thịt, hài hòa cùng nước chấm", anh kể.

Từ đó, họ tìm hiểu và giới thiệu cho bạn bè cùng thưởng thức. Khoảng 5 năm nay, ẩm thực Việt bắt đầu trở nên có tiếng tại Kathmandu.

Ngọc Ngân