Cậu bé 11 tuổi chỉ vào làn da cháy nắng, tay chân đầy sẹo như "hoa gấm" - dấu tích của một hành trình được em mô tả bằng hai chữ "ác mộng".

Chị Minh Nguyệt (mẹ Minh) đăng ký cho con tham dự một trại hè được quảng cáo "về với thiên nhiên", giá 7 triệu đồng, kéo dài 5 ngày ở một tỉnh cách nhà 150 km. Người mẹ kỳ vọng con được trải nghiệm và "bước ra khỏi vùng an toàn".

Minh vốn là cậu bé khỏe mạnh, thích khám phá, nên chị Nguyệt chỉ dặn con nhớ đảm bảo an toàn cho bản thân. Nhưng ngày thứ hai, điện thoại mẹ đã reo. Đầu dây là tiếng nức nở "Con muốn về". Cậu bé kể vài lý do không thích nhưng chị Nguyệt trấn an vì nghĩ đó là cảm xúc bình thường của một đứa trẻ khi mới rời vòng tay gia đình.

Ngày trở về, sau cái ôm mừng rỡ Minh bắt đầu tuôn một tràng những lời kể tội như "Nhà vệ sinh bẩn đến mức con không dám đi, phải nhịn", "Nước thì yếu, quạt không đủ, nóng không ngủ được". "Con rất muốn được leo rừng, nấu cơm, cắm trại nhưng không có, người ta chỉ cho đứng ngoài để chụp ảnh", "Có lúc chán quá, con phải giả vờ ốm để được vào phòng y tế"...

Những dòng nhật ký của con chị Mỹ Dung và 5 người bạn cùng tham gia một trại hè ngày 13-16/6/2025. Ảnh: Mỹ Dung

Nhóm của con gái chị Mỹ Dung và 5 bạn khác cũng trải nghiệm "tệ và rất tệ", sau một chuyến trại hè từ ngày 13 đến 16/6 vừa qua. "Điều mình không hài lòng nhất là nơi sinh hoạt không xứng với số tiền gần 6 triệu đồng bố mẹ bỏ ra", bà mẹ ở Hà Nội nói.

Ngay từ đầu gia đình đã xác định trải nghiệm cuộc sống làng quê sẽ không tránh được côn trùng, nóng nực, nhưng yêu cầu cơ bản là phải sạch sẽ. Thế nhưng các con miêu tả nhà vệ sinh "đầy bọ gậy, muỗi, gián, giun, nhện. Toilet bẩn đến mức không ai dám đi nặng suốt năm ngày".

"Cả nhóm đi trong háo hức và trở về với cơ thể chi chít sẹo. Một bé còn bị trượt ngã ở khu bể bơi, phải khâu ba mũi", chị Dung nói.

Những trải nghiệm tiêu cực như vậy không hiếm, theo nhận định của chuyên gia tâm lý giáo dục và tư vấn kỹ năng sống Nguyễn Lệ Thủy. Trại hè và các khóa tu đang trở thành lựa chọn phổ biến của nhiều gia đình thành thị. Tuy nhiên, phần lớn phụ huynh chỉ biết đến các chương trình này qua quảng cáo trực tuyến và lời truyền miệng.

Với hơn 10 năm kinh nghiệm giảng dạy tại các trại hè, bà chỉ ra ba "góc khuất" thường gặp.

Đầu tiên, nhiều chương trình "chỉ đẹp trên giấy". Phụ huynh thường được gửi khung chương trình với những tên gọi hấp dẫn, nhưng khi triển khai thực tế thì bị cắt xén, người đứng lớp thiếu chuyên môn. Nhiều trại giá cao nhưng chất lượng thấp, hoạt động theo kiểu giữ trẻ.

Thứ hai, điều kiện ăn ở không đạt tiêu chuẩn. Dù hiểu đi trại hè là rèn luyện, có thể thiếu thốn hơn so với ở nhà, nhưng những yêu cầu tối thiểu như vệ sinh sạch sẽ, bữa ăn đảm bảo chất lượng nhiều khi không được tôn trọng. "Năm ngoái, con một người quen của tôi trở về sau chuyến đi trại hè 5 ngày đã đại tiện ngay trên ôtô của bố mẹ vì nhà vệ sinh ở trại hè quá bẩn không dám đi", bà Thủy kể.

Thứ ba, người phụ trách thiếu kinh nghiệm. Rất nhiều trại hè hiện nay giao nhóm trẻ cho các sinh viên quản lý, những người thiếu kỹ năng, trải nghiệm thực tế và thấu hiểu tâm lý trẻ em. "Đây là góc khuất nguy hiểm mà nhiều phụ huynh không biết", bà Thủy nói.

Học sinh tham gia trại hè tại Học viện Cảnh sát nhân dân năm 2025. Ảnh: Lệ Thủy

Theo chuyên gia này, trại hè, nếu được tổ chức bài bản, có thể giúp trẻ tự lập, kỷ luật, cải thiện khả năng thích nghi và thay đổi được một phần nào nhận thức. Chẳng hạn, tại chương trình Học kỳ quân đội của Học viện Cảnh sát, mỗi hai bàn ăn đều có một người lớn giám sát. Trẻ được yêu cầu ăn đầy đủ rau, canh, trái cây - không chỉ có thịt cá - để giữ cân bằng dinh dưỡng, hạn chế táo bón, mất nước trong những ngày hè nắng nóng, hoạt động liên tục ngoài trời.

Hoặc khi trên mạng xã hội xuất hiện vụ việc một bé trai bị bạo hành khi đi trại hè thì chuyên đề "Tìm kiếm sự trợ giúp khi gặp tình huống khẩn cấp" lập tức được dạy lại. "Dù kỹ năng đó đã có trong nội quy, nhưng việc nhắc lại đúng thời điểm sẽ giúp trẻ hình thành phản xạ: Gặp chuyện bất ổn phải biết lên tiếng", chuyên gia nói.

Theo chuyên gia Lệ Thủy, nếu muốn gửi con đi trại hè, phụ huynh cần lựa chọn những đơn vị có pháp nhân rõ ràng, kinh nghiệm tổ chức lâu năm và đội ngũ chuyên môn đáng tin cậy, có livestream hoặc cập nhật trực tiếp các hoạt động để phụ huynh theo dõi.

Một số mô hình được bà Thủy đánh giá cao bao gồm Trại hè Học kỳ quân đội của Học viện Cảnh sát nhân dân, Hành trình Chiến binh Xanh do báo Thiếu niên Tiền phong tổ chức và các trại ngắn ngày của Bộ Tư lệnh Cảnh sát cơ động.

Gia đình anh Robert Linh tự tổ chức nhiều hoạt động cho các con trong mùa hè. Trong ảnh là chuyến xuyên Việt năm 2025, họ dừng chân tại Gành Đá Đĩa (tỉnh Đắk Lắk). Ảnh: Gia đình cung cấp

Bên cạnh các trại hè, khóa tu, còn rất nhiều các hoạt động bổ ích khác cho trẻ trong dịp hè, nếu có sự đồng hành của phụ huynh. Anh Robert Linh, cha của bốn đứa trẻ từ 3 đến 16 tuổi, xem mùa hè là "cơ hội vàng để gieo hạt giống nhân cách và thắp lên ước mơ".

Năm nay vợ chồng anh tự thiết kế cho các con "trại hè tại gia" gồm dựng lều trong phòng khách, tổ chức phiên chợ quê, thi nấu ăn, vẽ tranh, kể chuyện cho em nhỏ, hay làm "đại sứ du lịch" để giới thiệu một địa danh yêu thích. Gia đình cũng dành thời gian cùng khám phá bảo tàng, di tích lịch sử, hay về quê tắm sông.

Đặc biệt, mấy năm nay gia đình thường thực hiện hành trình xuyên Việt, không chỉ để ngắm cảnh đẹp đất nước, còn để học lịch sử ngay tại nơi nó từng diễn ra. Mùa hè năm nay, các con anh đã đứng trước thành cổ Quảng Trị, ghé thăm Vũng Rô - di tích về "Đoàn tàu không số" với đường Hồ Chí Minh trên biển, ngước nhìn tượng đài Mẹ Thứ, thắp hương ở Nghĩa trang Trường Sơn hay lặng mình giữa khu di tích cố đô Huế.

"Tôi không kỳ vọng những điều mình làm sẽ thay thế được trại hè chuyên nghiệp, nhưng tin sự đồng hành của bố mẹ trong những mùa hè như thế sẽ là điều con nhớ mãi", ông bố nói.

Với những đứa trẻ mang ký ức tiêu cực sau trại hè, chuyên gia Lệ Thủy khuyên phụ huynh nên tìm cách giúp con hiểu rằng cuộc sống luôn có những trải nghiệm ngoài mong muốn. Quan trọng không phải là tránh né, mà là học cách nhận diện vấn đề, tìm kiếm sự trợ giúp và vượt qua nó như một "tai nạn nhỏ", thay vì gắn nhãn tiêu cực cho mọi trại hè.

Chị Nguyệt cũng đã cố gắng thuyết phục những va vấp như vậy sẽ giúp con trưởng thành hơn. Tuy nhiên, cậu bé Minh gần như không chấp nhận bất kỳ lời phân tích nào. "Con sẽ không bao giờ đi trại hè nữa", Minh quả quyết.

Phan Dương