Ngày 26/5, nhiếp ảnh gia William Roberts chia sẻ bức ảnh một phụ nữ chui lên từ miệng cống trên con phố sầm uất ở thành phố Makati. Ngay sau đó, dư luận Philippines đã "dậy sóng" khi nhận ra có một nhóm người vô gia cư đang phải sống trong những đường cống ngầm dưới lòng đất. Họ được đặt biệt danh là "người chuột".

Một phụ nữ "người chuột" bò ra từ lỗ cống ở Makati, Philippines, hôm 26/5. Ảnh: William Roberts

Lo ngại chính quyền địa phương có thể cảm thấy xấu hổ và coi những người sống trong cống ngầm như tội phạm, mấy ngày sau William quay lại khu vực gần Trung tâm Y tế Makati, nơi anh chụp bức ảnh đầu tiên, với hy vọng tìm hiểu sâu hơn về cuộc sống của họ.

Sau 30 phút chờ đợi, một người đàn ông chui ra từ miệng cống. Người này tự giới thiệu là Jerwin, đã sống dưới cống này ba năm sau khi thất nghiệp. Mấy ngày qua, anh và những người khác phải trốn sâu hơn nữa vào trong cống để tránh bị xua đuổi, nhất là sau khi bức ảnh được lan truyền và cảnh sát tăng cường tuần tra.

"Chúng tôi chỉ có một chỗ trú ẩn là ở trong đó", Jerwin nói. "Đó cũng là nơi chúng tôi cất giữ những thứ ít ỏi và giữ cho nhau an toàn".

Một người đàn ông khác tên Rommel cho biết đã sống trong cống gần một thập kỷ sau khi khu nhà ổ chuột của mình bị giải tỏa.

Một người đàn ông chui ra khỏi cống ngầm tại khu vực Trung tâm Y tế Makati, Philippines, cuối tháng 5/2025. Ảnh: William Roberts

Jerwin và Rommel tiết lộ đoạn cống họ đang sống có khoảng 15 người cùng cảnh ngộ. Họ gọi nơi đó là "Vườn Bách thảo". Người phụ nữ trong bức ảnh gây bão của William mầy hôm trước có tên BB, cũng là một thành viên. Cả nhóm làm các công việc lặt vặt như bốc vác, dọn rác, phụ giúp các quán ăn di động để kiếm sống.

Những người bán hàng gần đó xác nhận cộng đồng này thường làm thuê một số việc vặt. Cả nhóm 15 người chỉ ăn một bữa chung mỗi ngày vào lúc 5h chiều. Vào thời điểm bị chụp ảnh, BB đang trên đường trở về để kịp bữa ăn này.

Ông Arvin Dimalanta, Trung tâm Nghiên cứu Phát triển và Hội nhập của Đại học Philippines (UP CIDS), cho biết những "người chuột" cho thấy sự bấp bênh của lao động trong nền kinh tế phi chính thức. Ông cho biết có khá nhiều "khu định cư" tự phát như "Vườn Bách thảo" ra đời do thị trường nhà ở vượt xa tầm với của tầng lớp lao động nghèo.

Năm 2023, giá thấp nhất cho một căn nhà ở xã hội tại Philippines dao động từ 850.000 đến 1,6 triệu peso (khoảng 370 - 700 triệu đồng), mức giá hầu hết các gia đình nghèo không thể chi trả. Họ bị đẩy ra đường hoặc sống tạm bợ trong các khu vực có điều kiện sống tồi tệ khủng khiếp.

"Một trong những yêu cầu để được hưởng phúc lợi nhà ở xã hội là bạn phải đang sở hữu một bất động sản trong khu định cư không chính thức. Điều này khiến những người sống lang thang hoặc thuê trọ trở nên 'vô hình' trong mắt chính quyền và không đủ điều kiện nhận hỗ trợ", ông Dimalanta giải thích.

Một nhóm đàn ông chui ra khỏi cống ngầm tại khu vực Trung tâm Y tế Makati, Philippines, để tìm kiếm thức ăn, cuối tháng 5/2025. Ảnh: William Roberts

Thống kê cho thấy có hơn 3 triệu người vô gia cư trên khắp vùng đô thị Manila - một siêu đô thị gồm 16 thành phố với dân số khoảng 14 triệu người. Họ sống trong các khu nhà ổ chuột, trên xe đẩy tự chế, lề đường, nghĩa trang và cả trong các cống thoát nước.

The Borgen Project, một tổ chức phi lợi nhuận tại Mỹ, chỉ ra nghèo đói cùng cực, bạo lực, buôn người và thiên tai là những yếu tố chính dẫn đến tình trạng vô gia cư ở Philippines. Tổ chức này cũng nhấn mạnh phụ nữ và trẻ em vô gia cư đặc biệt dễ trở thành nạn nhân của bạo hành, lạm dụng và bóc lột.

Nhiếp ảnh gia William hy vọng những chia sẻ cá nhân sẽ giúp làm sáng tỏ hơn về cuộc sống của cộng đồng ở "Vườn Bách thảo". Anh cho rằng những bức ảnh là lời nhắc nhở rằng đường phố Makati ẩn chứa nhiều câu chuyện hơn chúng ta thấy, và đằng sau những tòa nhà cao tầng là những con người đang sống giữa những kẽ hở - theo đúng nghĩa đen.

Minh Phương (Theo Rollingstone Philippines, Philstar, Straitstimes)