Người đàn ông 47 tuổi ở Manila bắt đầu cảm nhận đôi tay anh đau nhức, mắt mờ dần từ ba năm trước. Tình trạng ngày càng nặng, có ngày anh chỉ biết ngồi nhìn vợ con làm thay.

Anh Barsigan là một "mambabaklas" - người chuyên rã phế liệu điện tử để lấy niken, nhôm, đồng. "Việc này giúp chúng tôi có cơm ăn, cho con đi học", anh nói trong lúc ngồi làm việc trên con phố Onyx, nơi quy tụ hàng trăm người cùng nghề.

Anh Dexter Barsigan (trái) gặp nhiều vấn đề về sức khỏe sau nhiều năm làm nghề tái chế rác thải điện tử ở Manila. Ảnh: AFP/ TED ALJIBE

Để lấy kim loại, họ thường đốt vỏ dây điện, khiến hỗn hợp hóa chất độc hại gồm chì, thủy ngân, cadmium phát tán vào không khí.

Chính phủ Philippines và Công ước Basel (hiệp ước toàn cầu về quản lý chất thải) đều coi rác thải điện tử là chất nguy hại. Ông Irvin Cadavona, một quan chức môi trường, cho biết rác thải điện tử gây ra nhiều nguy cơ sức khỏe từ ung thư, bệnh thần kinh đến hô hấp, dị tật bẩm sinh.

Năm ngoái, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo việc tiếp xúc với hóa chất từ rác thải điện tử có thể gây suy giảm chức năng phổi ở trẻ em, còn phụ nữ mang thai có nguy cơ thai chết lưu và sinh non cao hơn.

Gelo Apostol, chuyên gia sức khỏe môi trường từ Đại học Ateneo de Manila, nói: "Việc tháo dỡ thủ công rất nguy hiểm, có thể dẫn đến thiếu máu, bệnh thận, tuyến giáp và tổn thương thần kinh".

Rosalie Sedantes, vợ của Dexter Barsigan đang tháo dỡ linh kiện từ rác thải điện tử. Ảnh: AFP/ TED ALJIBE

Theo Liên Hợp Quốc, Philippines thuộc nhóm các nước tạo ra nhiều rác thải điện tử nhất Đông Nam Á, với gần 600.000 tấn vào năm 2022.

Lao động tại các cơ sở được cấp phép phải tuân thủ hướng dẫn nghiêm ngặt, trong khi những người tự do như anh Barsigan lại không được đào tạo, thiếu quy định và thiết bị bảo hộ. "Tôi tin chắc nhiều người đang đổ bệnh vì phơi nhiễm với rác thải điện tử", ông Cadavona nói.

Không đeo khẩu trang, Barsigan thích rã bảng mạch máy tính vì có giá cao, tới 470 peso (khoảng 214.000 đồng) mỗi kg. Nhưng theo chuyên gia Apostol, đây lại là bộ phận chứa nồng độ kim loại độc hại cao, có thể gây tổn thương thần kinh khi hít phải.

Dù bất hợp pháp, việc đốt dây điện để lấy lõi đồng vẫn diễn ra thường xuyên trên phố Onyx. Bác sĩ Rosana Milan, phụ trách một trung tâm y tế địa phương, cho biết phòng khám của bà đã chẩn đoán các vấn đề hô hấp cho một nửa trong số 12.000 người sống dọc con phố, hầu hết là trẻ em.

"Rất nguy hiểm cho trẻ em, chúng ngồi ngay cạnh cha mình khi ông ấy đang đốt rác. Phần lớn các em bị viêm phổi, bệnh đường hô hấp, dù đã tiêm phòng", bà Milan nói.

Ông Sammy Oligar, một người trong nghề, kể cháu trai một tuổi bị viêm phổi do hít phải khói từ việc đốt rác bay vào nhà. Nhiều hàng xóm của ông cũng đang vật lộn với các bệnh về phổi.

Người dân đang bóc dây điện để lấy lõi đồng trong một xưởng tái chế ở Manila. Ảnh: AFP/ TED ALJIBE

Tổ chức nhân đạo Médecins du Monde (MdM) đang kêu gọi chính quyền công nhận những lao động này. "Sức khỏe không phải ưu tiên hàng đầu của họ, mà là có thức ăn trên bàn. Nếu công việc được hợp pháp hóa và quản lý, sẽ có cách bảo vệ họ", Eva Lecat, điều phối viên của MdM, nói.

Tuy nhiên, ông Cadavona cho rằng bản chất không chính thức của công việc này khiến việc công nhận rất khó khăn.

Nhà nghiên cứu Apostol lo ngại việc thiếu các nghiên cứu cụ thể tại địa phương tạo ra "khoảng trống bằng chứng", góp phần vào sự thiếu cấp bách trong hành động. "Nhiều hóa chất trong rác thải điện tử đã được chứng minh tác động. Chúng ta còn chờ đến khi có dữ liệu về người chết rồi mới hành động hay sao?", ông đặt câu hỏi.

Về phần mình, vì lo không có tiền, Barsigan tránh đi khám bác sĩ, chỉ bôi thuốc mỡ và uống thuốc giảm đau. Anh nói sẽ tiếp tục công việc ngay khi tay đỡ đau.

"Nếu dừng lại, tôi như từ bỏ hy vọng về một cuộc sống tốt hơn cho các con", anh nói.

Minh Phương (Theo Manila Times)