Ông Nguyễn Thanh Bình, trồng sầu riêng gần 20 năm ở huyện Cai Lậy (Tiền Giang), cho biết vừa bán 9 tấn sầu riêng giống Ri6 và Mongthon với giá 30.000 đồng/kg, thu lãi 30 triệu đồng trên 3.000 m2 đất. "Giá này thấp kỷ lục, tiền lãi chẳng khác nào công làm cả năm", ông nói.

Khó khăn lớn nhất theo ông Bình là chi phí chăm sóc cây sau thu hoạch không thể cắt giảm. Mỗi tuần, ông chi một triệu đồng phun dưỡng đọt. Giai đoạn xử lý ra hoa, phải phun dưỡng trái và lá gấp đôi, chưa kể phân bón. "Nếu ngừng đầu tư, cây dễ suy kiệt hoặc chết, coi như mất trắng", ông nói. Trung bình chi phí sản xuất dao động 28.000-38.000 đồng/kg, tùy giá vật tư.

Thu hoạch sầu riêng tại thị xã Cai Lậy, Tiền Giang. Ảnh: Hoàng Nam

Cách đó khoảng 50 km, ông Lương Như Ý, chủ 5.000 m2 sầu riêng ở xã Mỹ Long (Đồng Tháp), sau 7 năm đầu tư hơn 500 triệu đồng, mới thu hồi vốn và lãi 60 triệu đồng sau ba vụ. Theo ông, mỗi vụ tiếp theo cũng tiêu tốn hàng trăm triệu đồng. "Không thể bỏ vườn, nhưng đầu tư tiếp thì lo thua lỗ", ông nói.

Theo tiến sĩ Lê Quốc Điền, nguyên Giám đốc Trung tâm chuyển giao Tiến bộ Khoa học Kỹ thuật Viện Cây ăn quả miền Nam, sầu riêng chỉ bắt đầu cho trái sau 5 năm trồng. Việc ép cây ra trái sớm sẽ khiến cây suy kiệt, thậm chí chết không thể cứu.

Quá trình chăm sóc đòi hỏi kỹ thuật nghiêm ngặt, từ tỉa cành, tạo tán đến chế độ dinh dưỡng và xử lý ra trái. Mỗi cây chỉ nên cao dưới 5 m, có tối đa 18 cành, mang khoảng 80 trái. Tỷ lệ lá già – lá non nên duy trì ở mức 60/40. Nếu bón phân sai cách có thể làm trái bị sượng, cây mất sức và chết.

Sầu riêng cũng khó trồng xen canh với cây ngắn ngày do yêu cầu dinh dưỡng cao, dễ gây úng rễ cho cây khác. Đây là lý do loại cây này được gọi là "cây hoàng tộc" hay "cây nhà giàu".

TS Điền cho biết chi phí đầu tư giai đoạn đầu rất lớn, từ 1-3 tỷ đồng mỗi ha trong 5 năm, tùy điều kiện đất. Khi vào thời kỳ cho trái, mỗi ha cần khoảng 500 triệu đồng mỗi năm cho phân bón, thuốc, nhân công. Nếu ngừng đầu tư, cây sẽ suy yếu và chết.

"Thời gian trồng dài, vốn lớn khiến nhiều nông dân dễ rơi vào bẫy nghèo. Có người phải bán vườn khi cây chưa kịp cho trái vì cạn vốn, không còn khả năng vay mượn", ông nói.

Giá sầu riêng giảm sâu song nhà vườn không thể ngừng đầu tư chi phí cao vì sợ cây suy kiệt và chết. Ảnh: Hoàng Nam

Từ 2015 đến 2024, diện tích sầu riêng cả nước tăng gấp 5 lần, từ 32.000 ha lên hơn 178.000 ha, sản lượng đạt hơn 1,5 triệu tấn. Trong đó, miền Tây có khoảng 35.000 ha, riêng Tiền Giang chiếm 24.000 ha.

Tuy nhiên, giá sầu riêng hiện chỉ bằng một phần ba so với cùng kỳ năm ngoái. Nguyên nhân chính là Trung Quốc, thị trường xuất khẩu lớn nhất, siết kiểm tra hàm lượng hợp chất vàng O - chất có nguy cơ gây ung thư, khiến nhiều lô hàng bị trả về, phải tiêu thụ nội địa với giá thấp.

Năm 2023, sầu riêng lập kỷ lục xuất khẩu với 3,3 tỷ USD, chiếm gần một nửa giá trị rau quả. Nhưng chỉ trong hai tháng đầu năm nay, kim ngạch giảm 69%, còn 52,7 triệu USD; riêng xuất sang Trung Quốc giảm tới 83%, còn 27 triệu USD. Sầu riêng từ vị trí xuất khẩu số một rơi xuống thứ ba, sau thanh long và chuối.

Theo ông Lê Chí Thiện, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Đồng Tháp, giá sầu riêng giảm là xu hướng chung toàn vùng. Trước mắt, các địa phương tăng cường tập huấn kỹ thuật, hướng dẫn nông dân nâng cao chất lượng trái, hạn chế tồn dư chất cấm, đồng thời tìm giải pháp giảm chi phí để tăng khả năng trụ vững trong giai đoạn giá cả bấp bênh.

Ngọc Tài