Sau nhiều năm kết nối giao thông giữa TP HCM và Đồng Nai phụ thuộc vào hai trục chính quốc lộ 1 - 51, cùng cao tốc Long Thành - Dầu Giây gây quá tải trầm trọng, ngày 19/8 tới tuyến cao tốc sẽ được khởi công mở rộng với tổng vốn gần 16.400 tỷ đồng. Đây là dự án triển khai theo diện "khẩn cấp", giúp rút ngắn thủ tục đầu tư trong bối cảnh cần sớm mở rộng nhằm giảm ùn tắc, nối liền Long Thành khi sân bay dự kiến khai thác từ năm 2026.

Tuyến chính cao tốc Long Thành - Dầu Giây được nâng cấp trên đoạn dài gần 22 km, từ nút giao Vành đai 2 TP HCM đến nút giao cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, quy mô mở rộng từ 4 làn xe lên 8-10 làn. Cầu Long Thành - điểm nghẽn lớn nhất trên tuyến, cũng kỳ vọng được giải tỏa khi xây thêm nhánh cầu mới đáp ứng 5 làn xe, rộng 23 m, nằm song song.

Đưa vào khai thác từ năm 2015, cao tốc Long Thành - Dầu Giây tổng chiều dài 55 km, 4 làn xe, trở thành trục huyết mạch không chỉ gắn kết trực tiếp TP HCM và Đồng Nai, còn liên kết vùng Đông Nam Bộ. Sau 10 năm sử dụng, tuyến đường quá tải do lưu lượng xe tăng cao, bình quân 45.000-50.000 lượt mỗi ngày; cuối tuần hoặc lễ, Tết có thể tăng lên hơn 60.000 ôtô, vượt khoảng 25% năng lực thiết kế.

Dòng xe trên cao tốc TP HCM - Long Thành - Dầu Giây, hướng từ TP HCM về Đồng Nai. Ảnh: Đình Văn

Ở hướng quốc lộ 1 - 51, ùn tắc cũng đang diễn ra với tần suất dày và nghiêm trọng bởi đây là trục huyết mạch dẫn vào các cảng biển, khu công nghiệp ở Đồng Nai, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ). Quốc lộ 51 đoạn qua Đồng Nai sau nhiều lần nâng cấp hiện quy mô 8 làn xe, nhưng vẫn quá tải trước mật độ xe quá lớn. Trong khi đoạn quốc lộ 1 qua TP HCM nối vào cầu Đồng Nai, dù đã có dự án mở rộng nhưng đình trệ nhiều năm nay do vướng mặt bằng, khiến tình hình giao thông càng thêm căng thẳng.

Theo Tổng công ty Đầu tư Phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC), dự án mở rộng tuyến Long Thành - Dầu Giây sẽ hoàn thành cơ bản năm 2026. Đây cũng là thời điểm sân bay Long Thành dự kiến vận hành, nên góp phần tăng năng lực tiếp cận hành khách, hàng hóa giảm ùn tắc cửa ngõ phía đông TP HCM. Cao tốc sau khi nâng cấp cũng sẽ giảm áp lực giao ở thông hướng quốc lộ 1 - 51, nhờ san sẻ bớt lưu lượng xe.

Để đồng bộ tuyến chính cao tốc, TP HCM sẽ mở rộng đoạn đường dẫn dài hơn 3 km thuộc địa bàn quản lý, tổng vốn gần 1.000 tỷ đồng. Công trình dự kiến khởi công tháng 9 năm nay, hoàn thành cùng thời điểm trục chính cao tốc. Trước đó, thành phố đã triển khai nút giao An Phú ở khu vực này với quy mô ba tầng, dự kiến hoàn tất cuối năm nay nhằm khơi thông cửa ngõ phía đông, tăng khả năng kết nối đến sân bay Long Thành.

Cao tốc Bến Lức - Long Thành đoạn qua TP HCM, năm 2024. Ảnh: Thanh Tùng

Cùng với khu vực trên, cao tốc Bến Lức - Long Thành được kỳ vọng trở thành hành lang vận tải chiến lược nối đến sân bay. Tuyến đường dài 58 km, khởi công từ năm 2014 song gặp nhiều trở ngại, đến nay đã thông gần 30 km. Nút thắt lớn nhất ở giữa tuyến là cầu Phước Khánh đã được tháo gỡ, dự kiến hoàn thành tháng 9/2026, nối thông toàn tuyến. Khi đưa vào khai thác, tuyến cao tốc này không chỉ kết nối sân bay Long Thành, còn giúp giảm ùn tắc nội đô TP HCM do xe từ miền Tây không phải xuyên qua thành phố.

Dự án đặc biệt quan trọng khác là Vành đai 3 TP HCM, tổng chiều dài hơn 90 km, mục tiêu khép kín vào năm 2026, bổ sung thêm hướng tiếp cận sân bay Long Thành. Theo Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP HCM (cơ quan điều phối dự án), tiến độ chung toàn tuyến Vành đai 3 hiện đạt khoảng 50%. Trong đó, đoạn qua Đồng Nai dài hơn 11 km đang tăng tốc thi công với khối lượng hơn 43% sau thời gian khó khăn mặt bằng và nguồn cung vật liệu.

Theo quy hoạch đến 2050, kết nối đường bộ giữa TP HCM và Đồng Nai gồm 8 hướng. Ngoài các tuyến hiện hữu và sắp khai thác sẽ có thêm ba cây cầu mới (Cát Lái, Phú Mỹ 2, Đồng Nai 2) và tuyến đường ven biển. Cùng với đường bộ, kết nối hai địa phương còn các dự án đường sắt. Trong đó, ngoài nối dài metro Bến Thành - Suối Tiên, đường sắt quốc gia có tuyến Thủ Thiêm - Long Thành, tốc độ cao Bắc - Nam, giúp tăng cường liên kết vùng và hỗ trợ hành khách đến sân bay. Ngoài ra, từ Tân Sơn Nhất đến Long Thành cũng đang nghiên cứu kết nối bằng metro.

Công trường Vành đai 3 TP HCM đoạn qua nút giao Tân Vạn, tháng 7/2025. Ảnh: Quỳnh Trần

"Tuy nhiên, metro đòi hỏi nguồn vốn rất lớn và thời gian thực hiện dài. Do đó, quan trọng nhất hiện nay là hoàn thành đồng bộ cao tốc, vành đai nối vào sân bay Long Thành", ông Bùi Văn Quản, Chủ tịch Hiệp hội vận tải hàng hóa TP HCM, nói.

Theo ông Quản, khu vực Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) là trung tâm công nghiệp, dịch vụ, cảng biển... Tuy vậy, nhiều năm nay kết nối giao thông với TP HCM chỉ dựa vào một số trục chính nên ngày thường đã quá tải, nếu xảy ra va chạm hoặc thi công, ùn tắc càng nghiêm trọng. Ông dẫn chứng hồi giữa tháng 7, cao tốc Long Thành - Dầu Giây đóng một phần để sửa chữa, cùng thời điểm quốc lộ 1 gần cầu Đồng Nai thi công, các ngả đường cửa ngõ phía đông TP HCM rối loạn, ùn tắc dài hàng chục km.

"Kẹt xe đồng nghĩa với kẹt hàng, nên thay vì chạy 3-4 chuyến thì tài xế chỉ được một, kéo theo nhiều hệ lụy phát sinh, ảnh hưởng kinh doanh", ông Quản nói và cho rằng sân bay Long Thành khi đưa vào khai thác, dự án kết nối nếu không hoàn thành kịp, tình hình giao thông có thể càng thêm tồi tệ. Do đó, việc kiểm soát tiến độ các dự án đòi hỏi phải chặt chẽ và sớm giải quyết vướng mắc nếu có phát sinh.

TS Hoàng Minh Trí, nguyên viện trưởng Quy hoạch và xây dựng TP HCM, nhận định trong bối cảnh sân bay Long Thành dần hình thành, hạ tầng kết nối không thuận tiện có thể ảnh hưởng hiệu quả, khả năng cạnh tranh với các cảng hàng không quốc tế khác. Theo ông, TP HCM từ lâu đã có các quy hoạch giao thông nối đến Long Thành, nhưng việc triển khai liên vùng cần có sự vào cuộc, điều phối từ các bộ ngành Trung ương.

Giải pháp trước mắt, ông Trí cho rằng ngoài các tuyến cao tốc cần đẩy nhanh tiến độ, thủ tục đầu tư các dự án, bao gồm cả đường bộ và đường sắt cũng cần rút gọn hơn. Trong đó, việc triển khai có thể đưa vào diện "đặc thù", ưu tiên dự án quan trọng, cấp bách để rút ngắn thủ tục. "Ngoài ra, cần chuẩn bị, huy động nguồn vốn để khi dự án được phê duyệt thì có tiền triển khai ngay", ông Trí nói.

Những tuyến đường giúp kết nối khu vực TP HCM với sân bay Long Thành. Đồ họa: Khánh Hoàng

Với diện tích 5.000 ha, tổng mức đầu tư hơn 336.000 tỷ đồng, Long Thành là sân bay lớn nhất nước, chia làm ba giai đoạn thực hiện. Trong đó, giai đoạn một khi đưa vào khai thác năm 2026 có công suất phục vụ 25 triệu khách, 1,2 triệu tấn hàng mỗi năm. Để chuẩn bị cho việc vận hành sân bay, Tổng công ty Cảng Hàng không Việt Nam (ACV), mới đây đưa ra hai kịch bản phân chia lưu lượng khách, gồm: chuyển toàn bộ đường bay quốc tế sang nơi này, hoặc giữ lại các chặng ngắn ở Tân Sơn Nhất.

Với kịch bản thứ nhất, Long Thành ước tính phục vụ 19,2 triệu lượt khách quốc tế mỗi năm (tức trung bình hơn 52.000 lượt mỗi ngày) và kịch bản thứ hai 15,3 triệu lượt (gần 42.000 lượt mỗi ngày). Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng dù với kịch bản nào, nhu cầu đi và đến TP HCM vẫn rất lớn. Do đó, việc khẩn trương hoàn thành các dự án cao tốc, vành đai, là yếu tố then chốt gỡ nút thắt kết nối, đảm bảo hiệu quả khai thác sân bay trong giai đoạn đầu.

Giang Anh - Phước Tuấn