Căn nhà số 341/10 đường Gia Phú nằm ở cuối hẻm, từng được Ban Tuyên huấn Hoa Vận dùng làm trụ sở in ấn nhiều bài báo yêu nước cùng tài liệu kêu gọi nhân dân xuống đường tranh đấu, ủng hộ cách mạng.

Năm 1965, dưới vỏ bọc một gia đình làm nghề may quần áo, tổ in gồm 15 người đã cho ra đời tờ Báo Công nhân (tiền thân của Báo Sài Gòn Giải Phóng Hoa Văn ngày nay). Các thành viên sau đó sửa lại nhà và bắt đầu đào ba hầm để hoạt động bí mật.

Bên ngoài ngôi nhà mang nét kiến trúc người Hoa ở Chợ Lớn. Căn nhà rộng khoảng 4 m, lợp mái ngói, cửa sắt và có khoảng sân rộng lát gạch vẫn giữ nguyên hình dáng nguyên bản.

Bà Trường Thanh, quản lý di tích hầm bí mật giới thiệu với du khách về căn nhà và quá trình hoạt động cách mạng bí mật của tổ in tại đây.

Căn nhà lợp mái ngói âm dương, nền lát gạch bông chia thành hai phòng nhỏ và có gác gỗ bên trong.

Sau khi mua lại ngôi nhà, các thành viên tổ in bắt đầu đào hầm để làm nơi in ấn, cất giữ tin tức, tài liệu kháng chiến, cùng các chỉ thị, chủ trương của Đảng.

Bà Thanh cho biết, việc đào hầm diễn ra khẩn trương cả ngày đêm trong một tuần. Khối lượng đất đào lên được dùng ngay để làm vườn hoa. Việc kỹ thuật và thiết kế hầm do thành viên Trần Khai Hùng là thợ cơ khí có tay nghề cao, chịu trách nhiệm từ đo đạc, vẽ và chuẩn bị vật liệu.

Hầm lớn nằm ở phòng ngủ, ngụy trang bằng giường gỗ, cửa xuống rộng 40 cm, chỉ đủ một người chui vừa lọt vào. Hiện hầm không cho khách tham quan xuống để đảm bảo hiện trạng di tích.

Hầm lớn rộng 160 cm, dài 220 cm, sâu 120 cm. Mỗi khi xuống, các chiến sĩ dỡ vạc giường lên, mở nắp rồi xuống hầm. Khi chui lên thì đóng nắp hầm lại, dùng bột xi măng rắc vào kẻ gạch, xung quanh cho giống những vết nối nền gạch khác. Trong hầm có lỗ thông hơi dẫn ra sân sau, ngụy trang bằng lu nước.

Hầm lớn dùng để làm nơi soạn bài, xếp chữ, xếp bảng, sau đó chuyển sang phòng phía trước để in ấn. Theo người hướng dẫn, không khí trong hầm rất ngột ngạt, có khi ngập vì triều cường nhưng các chiến sĩ vẫn thay phiên nhau xuống. Mỗi lần xuống hầm tối đa 4 người làm việc, đảm bảo các trang báo được in đúng thời gian.

Hai hầm còn lại ở phòng kế bên để giấu máy in và tài liệu. Phòng này được ngụy trang bằng ván gỗ kê làm giường (góc phải).

Hầm đã được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia năm 1998.

Hầm chứa máy in rộng 120 cm, dài 120 cm, sâu 43 cm. Hầm giấu tài liệu rộng 48 cm, dài 120 cm, sâu 47 cm.

Phòng khách trưng bày những hình ảnh, hiện vật về hoạt động cách mạng của các chiến sĩ ở tổ in. Trong tủ kính là bộ chữ chì với khoảng 2.000 chữ đựng trong 6 khuôn gỗ.

Tấm bảng chữ chì "Lời kêu gọi của Ủy ban Mặt trận Giải phóng Miền nam Việt Nam" trưng bày tại di tích. Khuôn gỗ cao 5 cm, rộng 43 cm, dài 50 cm.

Máy in chữ được trưng bày, các hiện vật đều được chú thích bằng cả tiếng Việt và Hoa.

Nhiều hiện vật phục vụ sinh hoạt và kháng chiến được trưng bày ở những vị trí khác của ngôi nhà. Trong ảnh là bàn làm việc cùng mũ và đèn của đồng chí Trần Khai Nguyên, tên thật là Trần Lâm Đình (1938 -1967), được phân công bảo vệ an ninh tuyên huấn của Ban Hoa vận. Ông Nguyên và các đồng chí của mình in và xuất bản tờ báo Công nhân số đầu tiên bằng chữ chì.

Cạnh bàn thờ ở phòng khách là máy may hiệu Singer. Ngoài may quần áo, máy cũng giúp tạo tiếng động lớn để lấn át tiếng của công tác in báo.

Khu vực hành lang trưng bày những bài báo được thực hiện bởi tổ in của Ban Tuyên huấn Hoa vận.

Trong 10 năm hoạt động (1965-1975), tổ in đã góp phần tích cực vào việc phổ biến các tài liệu, tin tức, sách, truyền đơn… bằng chữ Hoa tuyên truyền chỉ thị, chủ trương của Đảng đến với các chiến sĩ và đồng bào Hoa vùng Sài Gòn - Chợ Lớn và nhiều nơi khác, góp phần vào thắng lợi trong cuộc kháng chiến chống Mỹ của quân và dân ta.

Quỳnh Trần