Tại dự thảo sửa đổi Luật Đất đai 2024, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất thêm hai trường hợp nhà nước thu hồi đất đối với dự án phát triển kinh tế - xã hội.

Thứ nhất là dự án có yêu cầu đặc thù về địa điểm đầu tư; dự án đầu tư cấp bách phục vụ cho nhiệm vụ chính trị, đối ngoại; dự án trong khu thương mại tự do, trung tâm tài chính quốc tế; dự án hỗn hợp dân cư đô thị, du lịch, dịch vụ thương mại, văn hóa, thể thao.

Thứ hai là dự án mà chủ đầu tư đã thỏa thuận được trên 75% diện tích đất hoặc đã có trên 75% số người sử dụng đất trong phạm vi thực hiện dự án.

Tại hội nghị lấy ý kiến các bộ, ngành và các tỉnh, thành phố khu vực phía Bắc về dự thảo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức ngày 8/8, ông Phan Trọng Tấn, Phó chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ, bày tỏ băn khoăn với hai đề xuất này.

Theo ông Tấn, nếu bổ sung trường hợp dự án hỗn hợp để thu hồi đất thì địa phương sẽ gặp khó khi mô tả dự án hỗn hợp không cụ thể thì nhà đầu tư sẵn sàng vẽ ra dự án đầu tư hỗn hợp gần giống như thế để yêu cầu nhà nước thu hồi đất.

Ông Phan Trọng Tấn, Phó chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ nói tại hội nghị. Ảnh: Gia Chính

"Tôi lấy ví dụ dự án sân golf sẵn sàng vẽ thêm vài cái nhà thương mại, dịch vụ để bảo rằng đây là dự án dịch vụ thể thao, văn hóa, xã hội để thu hồi đất", ông Tấn nói và thêm nếu sử dụng quyền lực nhà nước để thu hồi thì sẽ phát sinh nhiều vấn đề, đặc biệt là tài chính đất.

Cụ thể, sau khi thu hồi đất, toàn bộ chi phí thu hồi, đền bù giải phóng mặt bằng nhà nước sẽ phải trừ vào tiền đất cho nhà đầu tư. Trường hợp sân golf như ví dụ trên thì tiền thu hồi giải phóng mặt bằng sẽ lớn hơn so với tiền đất nhà nước thu của nhà đầu tư, dẫn tới nhà nước sẽ bị âm.

Đối với đề xuất nhà nước đứng ra thu hồi khi chủ đầu tư đạt thỏa thuận 75% diện tích đất hoặc 75% số hộ, ông Tấn chia sẻ nếu triển khai phương án này thì có thể tháo gỡ được nhiều điểm nghẽn nhưng cũng phải "trả giá rất nhiều".

Ông giải thích nhà đầu tư sẵn sàng điều chỉnh dự án đạt tỷ lệ 75% để nhà nước dứng ra thu hồi đất. "Sẽ phát sinh khiếu nại, tố cáo do không công bằng trong thực thi pháp luật giữa các chủ thể nhà nước, người dân, doanh nghiệp", ông lo ngại.

Chung cư cao cấp phía tây Hà Nội tháng 11/2024. Ảnh: Giang Huy

Trái với quan điểm trên, ông Phạm Đình Tứ, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Tuyên Quang, dẫn thực tế nhiều dự án được đánh giá cần thiết, hiệu quả đối với sự phát triển kinh tế - xã hội và được tỉnh chấp thuận chủ trương, nhưng do không thỏa thuận được với người dân dẫn tới không thể triển khai.

Tính từ đầu nhiệm kỳ, Tuyên Quang có khoảng 50 dự án thuộc diện như trên. "Có trường hợp người dân nằm ở giữa dự án, thỏa thuận thế nào cũng không nhất trí mặc dù giá trị đã gấp 2-3 lần", ông Tứ nói và thêm cơ quan chuyên trách đã gặp rất nhiều áp lực, lúng túng khi lãnh đạo tỉnh liên tục yêu cầu phải tháo gỡ.

Cùng ủng hộ đề xuất của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ông Nguyễn Thanh Chức, Phó chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình, cho rằng trong hai tiêu chí diện tích và số hộ thì nên lấy theo diện tích. Vì nếu theo chủ hộ thì có thể xảy ra trường hợp nhiều chủ nhưng diện tích lại ít do thực tế vướng mắc thường hay rơi vào những lối đi, giữa khu đất của dự án.

Ông Nguyễn Tiến Dương, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Sơn La, đồng thuận việc nhà nước đứng ra thu hồi phần diện tích còn lại đối với dự án gặp vướng mắc. Tuy nhiên, cần làm rõ nội hàm "các dự án có yếu tố đặc thù về địa điểm đầu tư" là như thế nào để triển khai thuận lợi.

Thứ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Lê Minh Ngân phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Gia Chính

Thứ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Lê Minh Ngân cho rằng việc mở rộng đối tượng thu hồi đất đã bàn nhiều lần. Trong quá trình triển khai, đã có trường hợp khi thực hiện dự án thì gặp phải người đầu cơ vào một nhà trong đó rồi găm lại khiến mục đích phát triển, giải phóng nguồn lực đất đai không thực hiện được.

Lấy ví dụ tại Nhật Bản, Thứ trưởng Ngân cho biết nước này sở hữu tư nhân về đất đai, nhưng nhà nước hàng năm công bố bảng giá để thu thuế và mua đất của người dân. Khi xây dựng đường giao thông hay bến cảng, nhà nước sẽ đứng ra mua, trong phạm vi 10 ngày nhà nước trả giá cao nhất trong bảng giá mà không được thì sẽ kiện ra tòa để tòa tước quyền sử hữu của người đó.

"Họ làm rất mạnh, tại sao sở hữu tư nhân mà họ làm được như thế mà chúng ta cứ băn khoăn mấy phần trăm và người dân này khác. Chúng ta có quyền định đoạt việc đó tại sao lại trao cho người ta để rồi lại đi xin. Tất nhiên sẽ có khiếu kiện nhưng khiếu kiện không phải là ý chí của nhà nước mà là ý chí của người dân, người đi kiện. Trung ương đã thông qua cơ chế này rồi, chúng ta cần bàn giải pháp là thiết kế như thế nào", Thứ trưởng Ngân nói.

Gia Chính