Tại bãi vàng Hố Nước, thôn 5, xã Tiên An, huyện Tiên Phước, hàng chục lán trại lợp bạt xanh mọc lên giữa khu rừng trồng gỗ keo rộng khoảng 2 ha. Đất rừng bị xẻ làm đường cho ôtô đi lại, bị đào tạo thành vách cao. Cách bãi vàng khoảng 300 m là bốn lán trại rộng hàng trăm mét dành cho người đào vàng.

Bãi vàng Hố Nước bị đào bới nham nhở, khoét hầm để khai thác vàng. Ảnh: Đắc Thành

Sáng mỗi ngày, hàng chục người rời lán đến bãi vàng làm việc. Người vào hầm đào đá đưa lên xe đẩy ra ngoài xay nghiền, người ngâm ủ quặng, người vận hành máy móc. Để có nhiên liệu cho máy móc hoạt động, xe tải loại 10 tấn chở dầu từ trung tâm huyện đến đầu thôn 5, sau đó dùng ôtô 7 chỗ hai cầu trung chuyển.

Ngoài sức người, xe múc được đưa đến phục vụ khai thác vàng. Tiếng máy nổ, máy phát điện, tiếng nói chuyện giống như công trường. Sau khi lấy được quặng vàng, nước thải chứa hóa chất bị đổ ra môi trường, theo mưa lớn chảy về hạ du.

Theo người dân, bãi vàng Hố Nước được khai thác từ thời Pháp, sau đó bị đóng cửa. Người dân được giao đất trồng keo trên bãi vàng. Nhiều người từng lén lút đến khai thác, nhưng bị lực lượng chức năng truy quét nên dừng. Khoảng một tháng nay, hàng chục người từ nơi khác đến gặp chủ rừng mua đất đào vàng.

Cách Hố Nước chừng một km về phía nam là bãi vàng Hố Dẻo, cũng ở thôn 5. Sáng 25/6 có hơn 15 người đi xe máy, chia theo từng nhóm đến đào vàng. Họ đào giếng, dùng tời đưa đất đá lên ngâm ủ lấy vàng. Nhiều người khoét hầm sâu hàng chục mét dưới rừng trồng gỗ keo.

Bãi vàng Hố Dẻo có khoảng 10 bể đãi vàng, mỗi bể rộng 7-15 m2 đang ngâm ủ với vôi, soda, xyanua và một số hóa chất khác. Sau khoảng 2-7 ngày ủ, nước sẽ được bơm liên tục vào bể để vàng theo hóa chất trôi ra và được giữ lại bằng một lớp than hoạt tính kết dính.

Cách Tiên An khoảng 80 km về phía bắc, trong rừng dầu rái của người dân ở thôn 1, xã Ninh Phước, huyện Quế Sơn, nhiều người cũng đến khai thác vàng trái phép. Họ dựng lán trại, mua lương thực, thực phẩm ăn ở trong rừng.

Bãi vàng này trước đây nhiều người đến khai thác, nhưng năm 2019 lực lượng chức năng truy quét quyết liệt nên phải dừng. "Vàng tặc" đào hầm, dùng cây làm cọc chống để khoét sâu vào lòng núi.

Một lao động cho biết được chủ thuê 400.000 đồng một ngày, nhiệm vụ là chở đất đá cho vào máy nghiền. "Nếu thấy lực lượng chức năng, chúng tôi sẽ cất giấu máy móc rồi chạy vào rừng. Họ rút đi, chúng tôi quay ra làm tiếp", người này kể.

Hầm vàng được đào trong cánh rừng sản xuất dầu rái của người dân ở thôn 1, xã Ninh Phước, huyện Quế Sơn. Ảnh: Đắc Thành

Ông Phan Hồng Phát, Chủ tịch xã Tiên An, cho biết hai bãi vàng Hố Nước và Hố Dẻo không được phép khai thác, chính quyền nhiều lần truy quét, phá hủy máy móc, đốt lán trại của người đào vàng. "Có thể lợi dụng việc chính quyền đang bận rộn với việc sáp nhập, chuyển giao nên họ lợi dụng khai thác", ông Phát nói và cho biết sẽ đề nghị công xã phối hợp với ban ngành truy quét.

Ông Lê Anh Tuấn, Chủ tịch xã Ninh Phước, cho rằng giá vàng tăng cao và lợi dụng việc sáp nhập xã, xóa bỏ công an huyện nên nhiều người từ nơi khác lén lút đến khai thác.

"Bãi vàng ở trong rừng, có nhiều đường qua lại. Mỗi khi công an, nhân viên bảo vệ rừng, dân quân tự vệ rời UBND xã đi truy quét thì có người báo cho họ biết. Lực lượng chức năng đến thì họ đã mang máy móc cất giấu và bỏ trốn vào rừng nên không bắt được ai", ông Tuấn giải thích lý do tồn tại bãi vàng trái phép.

Đắc Thành