Nhận định được đưa ra tại hội nghị lấy ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học, trí thức góp ý dự thảo văn kiện Đại hội Đảng bộ TP HCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, sáng 13/8. Đây là kỳ đại hội đầu tiên của thành phố sau khi sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu.

Chủ tịch UBND TP HCM Nguyễn Văn Được cho biết nhiệm kỳ tới, thành phố hướng tới mục tiêu tiếp tục giữ vai trò dẫn dắt, lan tỏa sự phát triển cả nước. Với mô hình "một không gian - ba khu vực - một đặc khu", TP HCM mới định hướng trở thành siêu đô thị tầm vóc quốc tế.

Ba khu vực gồm: TP HCM cũ là đô thị lõi, trung tâm tài chính, công nghệ cao; Bà Rịa - Vũng Tàu cũ là thủ phủ kinh tế biển, năng lượng sạch; Bình Dương cũ là trung tâm công nghiệp công nghệ cao. Đặc khu Côn Đảo hướng tới thành "thiên đường du lịch nghỉ dưỡng".

Việc sáp nhập giúp diện tích TP HCM tăng gấp ba, đạt hơn 6.700 km2; dân số khoảng 15 triệu; GRDP tăng 1,5 lần, tạo lợi thế vượt trội so với nhiều địa phương. Tuy nhiên, để trở thành điểm đến hấp dẫn toàn cầu, thành phố cần giải quyết những hạn chế cũ và thách thức mới.

TS Vũ Thành Tự Anh, thành viên Hội đồng tư vấn thực hiện Nghị quyết 98, phát biểu tại hội nghị, sáng 13/8. Ảnh: An Phương

TS Vũ Thành Tự Anh, thành viên Hội đồng tư vấn thực hiện Nghị quyết 98, nhận định trước khi sáp nhập, TP HCM cũ đã giảm dần vị thế dẫn đầu, trong khi Bình Dương từng là hình mẫu nhưng những năm gần đây không còn tạo sức lan tỏa mạnh.

"Thành phố mới cần lấy lại vị thế tiên phong trong bối cảnh mới", ông Tự Anh nói. Theo ông, hạ tầng giao thông kết nối các tỉnh chưa thông suốt; dữ liệu và quản trị số chưa được đầu tư đúng mức; nguồn nhân lực chất lượng cao còn thiếu; đặc biệt, cơ chế đãi ngộ, bảo vệ cán bộ dám nghĩ dám làm chưa rõ ràng.

"Cán bộ có thể dám nghĩ nhưng chưa chắc dám làm. Làm thì có được bảo vệ không, chế độ thế nào", ông nêu và đề xuất thành phố sớm ban hành cơ chế bảo vệ, khuyến khích công chức thực thi các chiến lược.

PGS.TS Nguyễn Xuân Thành, giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, cho rằng tỷ lệ đầu tư toàn xã hội trên GRDP của TP HCM mới chỉ khoảng 23% (có dầu khí) hoặc hơn 24% (không dầu khí), thấp hơn mức trung bình cả nước 33-34%.

PGS.TS Nguyễn Xuân Thành, giảng viên cao cấp Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, phát biểu tại hội nghị. Ảnh: An Phương

"Không có siêu đô thị nào lại có tỷ lệ đầu tư như vậy. Ở các thành phố lớn trên thế giới, tỷ lệ tái đầu tư phải vượt bình quân cả nước", ông nói và đề xuất nâng tỷ lệ này lên 35% để tạo động lực tăng trưởng. Tuy nhiên, phần lớn nguồn thu của TP HCM hiện phải nộp về trung ương, nguồn để lại hạn chế, cùng với khó khăn trong huy động vốn xã hội, khiến nhà đầu tư chậm giải ngân.

GS.TS Trần Ngọc Anh, Đại học Indiana (Mỹ), cảnh báo xu hướng tự động hóa và AI có thể làm phân hóa thị trường lao động, chỉ giữ lại các công việc kỹ năng rất cao hoặc rất thấp, gây áp lực lên lao động kỹ năng trung bình.

Với Bình Dương - vùng công nghiệp chủ lực, vốn FDI vẫn tập trung ở khâu gia công, sản xuất, ông đề xuất định hướng phát triển công nghiệp công nghệ cao, biến vùng lõi TP HCM cũ thành trung tâm tài chính, công nghệ, đồng thời đẩy mạnh đào tạo và tái đào tạo nhân lực.

Khu trung tâm TP HCM, tháng 7/2025. Ảnh: Quỳnh Trần

Trong khi đó, TS Trần Du Lịch, người từng tham gia soạn thảo văn kiện Đại hội Đảng TP HCM nhiều nhiệm kỳ, cho rằng thành phố cần có phương án xử lý các dự án tồn đọng, chậm triển khai nhiều năm như chống ngập, khu đô thị Thủ Thiêm, Safari Củ Chi, Bình Quới - Thành Đa... cùng nhiều dự án tư nhân khác.

Ông cũng nhấn mạnh việc cải tạo chung cư cũ, nhà ở kênh rạch, nhà ở xã hội và chỉnh trang đô thị cần được triển khai nhanh bằng hợp tác công - tư, ưu tiên nguồn lực xã hội hóa và cơ chế đặc thù để cải thiện đời sống dân cư.

TP HCM đặt mục tiêu đến năm 2030 trở thành đô thị thông minh, hiện đại, dẫn đầu Đông Nam Á về kinh tế, tài chính, thương mại, giáo dục, y tế, khoa học - công nghệ; đến 2045 trở thành trung tâm kinh tế, tài chính, khoa học, văn hóa, du lịch hàng đầu châu Á, phát triển xanh, đáng sống.

Thành phố đề ra 23 chỉ tiêu, trong đó GRDP tăng bình quân 10%/năm; đến 2030, GRDP bình quân đầu người đạt 14.000-15.000 USD; tổng vốn đầu tư xã hội bình quân 5 năm đạt 35-40% GRDP; kinh tế số chiếm 30-40%.

Lê Tuyết