FIFA Club World Cup 2025 sẽ khởi tranh tại Mỹ từ 14/6 đến 13/7. Giải đấu này được FIFA mong chờ từ lâu, ít nhất là dưới thời Chủ tịch Gianni Infantino. Tháng 10/2017, Hội đồng FIFA, trong năm đầu tiên Infantino làm lãnh đạo cao nhất, thống nhất công nhận tất cả đội vô địch trước đây của các giải đấu cấp CLB là những nhà vô địch thế giới chính thức.

Infantino giới thiệu chiếc cup cho nhà vô địch FIFA Club World Cup 2025 trên sân Mercedez-Benz, Atalanta, Mỹ ngày 14/4. Ảnh: AP

Với Infantino, điều này cũng giống việc Alexander Đại đế chỉnh đốn lại quân đội ở Macedonia, trước khi lên đường chinh phục thế giới.

Infantino được bầu làm chủ tịch FIFA năm 2016 sau khi kinh qua nhiều vị trí trong bộ máy LĐBĐ châu Âu (UEFA). Ông luôn ấp ủ dự án tâm huyết là tổ chức một giải đấu cấp CLB toàn thế giới. Nhà quản lý người Italy này đã vận động cho việc tổ chức giải đấu bằng cách phân phát những khoản trợ cấp ngày càng lớn cho các liên đoàn thành viên trung thành từ lợi nhuận của World Cup.

Khi đó, trong giai đoạn hậu Sepp Blatter, châu Âu ủng hộ Infantino vì ông được xem là người đại diện cho khối UEFA chống lại ứng viên Shaikh Salman bin Ibrahim Al Khalifa của châu Á. Nhưng UEFA bấy giờ không hình dung được viễn cảnh mà Infantino có thể làm xáo trộn môi trường bóng đá cấp CLB thân thiện mà chính ông đã xây dựng khi còn giữ chức Tổng thư ký UEFA.

Bí mật về một thể thức mới cho FIFA Club World Cup rò rỉ từ đầu 2017, sau những cuộc thảo luận không chính thức với các liên đoàn giải đấu ở Tây Ban Nha và Italy. Nhưng khi đó, kế hoạch của Infantino vẫn chưa hoàn thiện.

Ý tưởng của người đứng đầu FIFA là hủy bỏ FIFA Club World Cup vốn diễn ra vào tháng 12 hàng năm và thường không được các CLB lẫn người hâm mộ thật sự xem trọng. Infantino cũng loại bỏ luôn cả FIFA Confederations Cup - giải đấu liên lục địa giữa các nhà vô địch cấp đội tuyển được tổ chức theo chu kỳ 4 năm vào mùa hè. Thay vào đó, FFIA sẽ tạo ra một giải đấu kéo dài 4 tuần với 24 đội tranh tài kể từ năm 2021 – có thể được diễn ra tại Trung Quốc, nhằm làm hài lòng các nhà tài trợ và truyền hình.

Mọi thứ diễn ra suôn sẻ, cho đến khi tin tức bị rò rỉ tại Đức tiết lộ rằng Infantino có thể tài trợ cho dự án này bằng việc bán bản quyền truyền thông của FIFA trị giá 25 tỷ USD cho các nhà đầu tư có liên kết với Arab Saudi và tập đoàn SoftBank của Nhật Bản.

Hội đồng FIFA ban đầu phản đối mạnh mẽ ý tưởng của Infantino. Rồi đại dịch Covid-19 ập đến và mọi thứ thay đổi hoàn toàn. Thời gian diễn ra giải đấu bị hoãn lại đến năm 2025 và quy mô được mở rộng lên 32 đội, với kỳ vọng tổ chức tại Mỹ như một sự quảng bá cho World Cup.

Mọi thứ trông có vẻ đều ổn? Chưa hẳn. Doanh thu bán vé không ổn định và sự thờ ơ của các đài truyền hình lớn đã khiến DAZN - đơn vị nắm bản quyền toàn cầu của giải đấu - vẫn phải nhờ cậy vào sự hỗ trợ từ Arab Saudi để bù đắp chi phí. Bối cảnh ấy thực sự khác xa so với những ngày đầu của các kỳ giải đấu cấp CLB của thế giới, thời mà bóng đá vẫn còn là ưu tiên hàng đầu.

Từng có rất nhiều Cup Thế giới các CLB

Thuở sơ khai, Sir Thomas Lipton Trophy từng là một trong những giải đấu quốc tế cấp CLB đầu tiên trong lịch sử, ra đời năm 1909 rồi khai tử chỉ hai năm sau đó, và dành cho những CLB ở châu Âu. Trong hai lần được tổ chức vào các năm 1909 và 1911, giải này chứng kiến đội nghiệp dư Anh West Auckland lên ngôi.

Tương tự là Torneio Internacional de Clubes Campeoes, giải đấu chỉ diễn ra đúng hai lần, vào 1951 và 1952, với hai đại diện Brazil là Palmeiras và Fluminense lần lượt đăng quang. Đây từng được xem là dạng sơ khai của FIFA Club World Cup. Lịch sử cũng ghi nhận Pequeno Copa del Mundo từ năm 1952 đến 1957, là nơi các nhà vô địch cấp CLB của châu Âu đối đầu với các nhà vô địch Nam Mỹ – cũng một dạng phiên bản đời đầu khác của FIFA Club World Cup sau này.

Lịch sử bóng đá thế giới từng chứng kiến rất nhiều những giải đấu quy mô liên lục địa ở cấp CLB như thế. Nhưng đỉnh cao của Cup Thế giới các CLB phải là từ 1960 đến 2000.

Năm 1958, cố Tổng thư ký UEFA Henri Delaunay, xuất phát từ thành công của Cup C1 châu Âu non trẻ, đã đề xuất ý tưởng thành lập một giải đấu chính thức, phân tài cao thấp giữa các nhà vô địch châu Âu và Nam Mỹ. LĐBĐ Nam Mỹ (CONMEBOL) nhiệt tình hưởng ứng bằng cách cho ra đời Copa Libertadores - giải đấu tương đương Cup C1 châu Âu. Đó là tiền đề để phiên bản Cup Thế giới các CLB đầu tiên được diễn ra vào năm 1960, mang tên Intercontinental Cup - giữa nhà vô địch châu Âu và nhà vô địch Nam Mỹ.

Hai huyền thoại Real, Paco Gento và Di Stefano (phải) mừng Intercontinental Cup 1960. Ảnh: Real Madrid

Tuy nhiên, các quy định của giải đấu liên lục địa này cuối cùng lại gây ra nhiều vấn đề. Đến 1968, đội chiến thắng được quyết định dựa trên số điểm (mỗi chiến thắng được tính 2 điểm), và có trận play-off nếu cần, chứ không phải tổng tỷ số sau hai lượt trận.

Khởi đầu ấn tượng là cuộc đối đầu giữa Real Madrid với Penarol. Real bấy giờ vừa đoạt Cup C1 châu Âu lần thứ năm liên tiếp sau khi vùi dập Eintracht Frankfurt 7-3, còn Penarol của Uruguay vô địch Copa Libertadores kỳ đầu tiên trong lịch sử. Trận lượt đi, diễn ra dưới cơn mưa tầm tã ở thủ đô Montevideo của Uruguay, kết thúc với tỷ số 0-0, trước khi Real thắng 5-1 tại Santiago Bernabeu. Ferenc Puskas lập cú đúp, Alfredo Di Stefano cũng ghi bàn. Gần 200.000 khán giả đã đến sân theo dõi các trận đấu này.

Năm 1961, đến lượt Penarol đoạt Cup với 5 bàn thắng, lần này là trước thế lực mới nổi từ Bồ Đào Nha Benfica. Lượt đi ở Lisbon, Benfica thắng 1-0 với bàn duy nhất của Mario Coluna. Sau đó, Penarol thắng lượt về ở Montevideo với tỷ số 5-0. Nhưng như đã nói, tổng số bàn thắng không có ý nghĩa xét theo luật, buộc cuộc đấu phải phân định thắng thua bằng trận play-off và Penarol đã giành chiến thắng vừa đủ 2-1 trước Benfica của tài năng trẻ Eusebio.

Benfica tiếp tục đại diện cho châu Âu vào năm 1962, nhưng lần này họ đụng phải một Santos đang rực rỡ của Brazil. Pele góp hai bàn trong chiến thắng 3-2 ở Rio, sau đó là cú hat-trick ngoạn mục trong chiến thắng 5-2 ở Lisbon. Santos bảo vệ thành công danh hiệu vào năm 1963, nhưng chiến thắng của họ trước Milan trong trận play-off diễn ra căng thẳng, với hai cầu thủ bị truất quyền thi đấu và những phàn nàn từ đại diện Italy về công tác điều hành trận đấu của trọng tài người Argentina Juan Brozzi.

Pele cự nự với Giovanni Trapattoni trong trận Santos - Milan ở Intercontinental Cup trên sân San Siro, Italy năm 1963. Ảnh: AC Milan

Hai giải đấu tiếp theo là cuộc tranh tài giữa Inter Milan và Independiente của Argentina, với việc đội bóng của Italy được dẫn dắt bởi Luis Suarez, Sandro Mazzola và Giacinto Facchetti thắng cả hai lần. Penarol đòi lại món nợ trước Real vào năm 1966, trước khi chất lượng giải đấu bắt đầu đi xuống thông qua màn trình diễn tệ hại và đầy bạo lực giữa Racing Club của Argentina và Celtic của Scotland năm 1967.

Bấy giờ, tâm trạng của những người Argentina vẫn còn nặng nề sau kỳ World Cup 1966. Sau chiến thắng 1-0 của Celtic ở Glasgow, trận lượt về tại El Cilindro trở nên hỗn loạn. Thủ môn Ronnie Simpson của Celtic bị một vật thể lạ từ đám đông ném trúng trước khi trận đấu bắt đầu và phải được thay ra. Racing thắng 2-1, để đưa hai đội vào đá trận quyết định ở Montevideo. Trận play-off này dường như đã được định trước. Celtic mất bình tĩnh trước những sự khiêu khích cực độ, dẫn tới 4 cầu thủ bị đuổi. Racing cũng dính hai thẻ đỏ, nhưng thắng 1-0.

Tệ hơn nữa, ba năm liên tiếp sau đó - 1968 đến 1970 - là những trận đấu đầy bạo lực, hoen ố giữa Estudiantes de La Plata (Argentina) với các đại diện châu Âu. Chiến thắng của Estudiantes trước Man Utd đã dẫn đến việc Nobby Stiles bên phía "Quỷ Đỏ" bị truất quyền thi đấu ở Argentina và Jose Hugo Medina cùng George Best ở Old Trafford. AC Milan thậm chí còn chịu cảnh tệ hơn vào năm sau nhưng ít nhất họ đã vô địch sau một trận đấu đầy bạo lực ở Buenos Aires. Tiền đạo Nestor Combin của Rossoneri bị gãy mũi và sau đó còn bị tạm giam vì không thực hiện nghĩa vụ quân sự.

Joop van Daele (đeo kính) mừng sau khi cùng Feyenoord đoạt Intercontinental Cup 1970. Ảnh: sportgeschiedenis.nl

Ba cầu thủ của Estudiantes bị bỏ tù vì làm xấu mặt quốc gia nhưng họ đã không rút ra bài học. Họ lại thua vào năm 1970, trước Feyenoord, đội bóng có hậu vệ Joop van Daele nổi tiếng thời kỳ này bởi việc đeo kính khi thi đấu trên sân. Chính Joop van Daele đã ghi bàn thắng quyết định trong trận lượt về để giúp đại diện Hà Lan vô địch, nhưng ông đã bị một đối thủ bên phía Estudiantes giẫm nát chiếc kính.

Chứng kiến tình trạng bạo lực liên tiếp nổ ra mỗi khi đối đầu với các đại diện Nam Mỹ, Ajax Amsterdam vào năm 1973 với tư cách nhà vô địch châu Âu, đã từ chối mạo hiểm, tuyên bố không tham dự Intercontinental Cup với lý do eo hẹp tài chính. Juventus bấy giờ là á quân Cup C1 thay Ajax đấu Independiente của Argentina. Từ đó, Ajax mở ra một tham chiếu để các CLB châu Âu học theo. Năm 1974, tới lượt Bayern từ chối dự giải, nhường suất cho á quân Atletico Madrid đối đầu chính Independiente. Năm 1977, nhà vô địch châu Âu là Liverpool nối bước, á quân Monchengladbach thay thế, gặp Boca Juniors.

Tình trạng này khiến giải đấu dần đi vào ngõ cụt cho đến khi nó được cứu vãn từ một nước đi không ngờ tới của người Nhật Bản. Năm 1980, Intercontinental Cup thể thức hai lượt đi và về (cộng play-off nếu cần) được thay thế bằng một trận đấu duy nhất tổ chức ở SVĐ Quốc gia Tokyo theo yêu cầu của các quan chức Nhật Bản, những người khi đó đang lên kế hoạch đăng cai VCK World Cup. Toyota đã tài trợ toàn bộ chi phí, chính thức trở thành nhà tài trợ của giải đấu, mà về sau được đổi tên thành Toyota Cup.

Del Piero ghi bàn giúp Juventus thắng River Plate trong trận tranh Intercontinental Cup 1996 tại Tokyo, Nhật Bản. Ảnh: AFP

Các đội bóng Nam Mỹ tỏ ra vui mừng hơn ai hết. Vốn dĩ, các CLB Nam Mỹ luôn coi trọng sức hấp dẫn của giải đấu này, họ xem đó như là chức vô địch thế giới ở cấp CLB. Cuối cùng, FIFA vào năm 2000 tiếp quản giải đấu (năm đó, cả Intercontinental Cup và FIFA Club World Cup cùng diễn ra), thay đổi thể thức để làm vừa lòng các liên đoàn thành viên, với sự góp mặt của nhiều đội bóng thay vì chỉ hai đại diện của châu Âu và Nam Mỹ như trước.

Lịch sử cho thấy, các phiên bản Cúp Thế giới các CLB từ xưa đến nay chưa bao giờ hoàn hảo và làm vừa lòng tất cả, những vấn đề luôn phát sinh theo thời gian. Liệu lần này, với một phiên bản nữa được ra đời – "đứa con của Infantino" – lên tới 32 đội tranh tài, sẽ vẽ nên tương lai ra sao cho bóng đá cấp CLB thế giới?

Hoàng Thông tổng hợp