Các cầu thủ Man Utd thất vọng sau khi thua Tottenham 0-1 trong trận chung kết Europa League tối 21/5. Ảnh: Reuters

Mùa giải 2024-2025 chứng kiến lần đầu tiên trong kỷ nguyên Ngoại hạng Anh (từ 1992-1993) cả Man Utd lẫn Tottenham kết thúc ngoài top 6. Thậm chí, mùa giải đã qua còn đánh dấu lần đầu tiên trong 50 năm cả hai đều không nằm trong nửa trên bảng thứ tự giải VĐQG.

Điều này đặt ra một câu hỏi, liệu trật tự lâu đời của giải đấu cao nhất nước Anh có còn được duy trì trong những năm tới hay không?

Khi nghĩ về việc phá vỡ vĩnh viễn nhóm "Big 6" gồm Arsenal, Chelsea, Liverpool, Man City, Man Utd và Tottenham trong thập kỷ qua, các chuyên gia nhận định rằng cần một "cơn bão hoàn hảo" để một đội bóng mới gia nhập hoặc thậm chí vượt qua một trong những gã khổng lồ này.

Công thức bao gồm: một thành viên hiện tại của nhóm "Big 6" vắng mặt ở Champions League trong ba mùa liên tiếp, cộng với một đội bóng đầy tham vọng giành vé dự giải đấu danh giá nhất châu Âu trong thời gian tương ứng.

Doanh thu từ Champions League là cách duy nhất để thay đổi hiện trạng, với mức tối thiểu 40,5 triệu USD, nhưng nếu tiến xa ở vòng knock-out và có điểm hệ số UEFA cao, con số này có thể lên tới 135 triệu đến 203 triệu USD.

Thực tế đến nay, chưa đội bóng nào ngoài nhóm "Big 6" đạt được thành tích trải qua hai mùa liên tiếp dự Champions League. Aston Villa của HLV Unai Emery đã rất gần với mục tiêu đó. Họ từng đứng thứ tư mùa 2023-2024 và được tham dự Champions League mùa vừa qua, nhưng việc thua trước chính Man Utd ở vòng đấu hạ màn đã khiến mạch hai năm liền không thể đạt được.

Newcastle cũng là một trường hợp khác. Họ kết thúc ở vị trí thứ tư trong mùa 2022-2023, giành vé dự Champions League mùa sau đó. Tuy nhiên, trong mùa 2023-2024, "Chích chòe" chỉ đứng thứ 7 và không đủ điều kiện dự Champions League. Dù mùa tới đội chủ sân St. James’ Park sẽ quay lại sân chơi cao nhất châu Âu, nhưng đó cũng chỉ là thành tích hai trong ba năm ngắt đoạn giành vé dự Champions League.

Man Utd vẫn là CLB giàu thứ tư thế giới về doanh thu, nhưng các đội khác đã thu hẹp khoảng cách, và thất bại tại Bilbao trong trận chung kết Europa League đã tạo ra một lỗ hổng tài chính khoảng hơn 100 triệu USD trong một mô hình kinh doanh vốn đã gặp khó khăn. Có thể nói, "Quỷ đỏ" đã mất đi sự đáng sợ trong mắt các đối thủ, khi tầng lớp trung lưu của Ngoại hạng Anh ngày càng tham vọng hơn bao giờ hết.

Với việc các đội mới thăng hạng ngày càng khó thu hẹp khoảng cách tài chính chỉ trong một mùa hè – cả sáu đội thăng hạng trong hai mùa gần nhất đều xuống hạng – liệu có bao nhiêu đội ở Ngoại hạng Anh sẽ bắt đầu tháng 8 tới đây với mục tiêu chỉ là trụ hạng?

Wolves? Everton? Họ đã phải áp dụng tư duy sống còn trong vài năm qua, nhưng Everton giờ đã đổi chủ, xây dựng một SVĐ mới giúp tăng doanh thu và đưa David Moyes trở lại, với hy vọng tái hiện tinh thần từng đưa nửa xanh vùng Merseyside vào top 8 mỗi mùa từ 2006-2007 đến 2013-2014.

Crystal Palace là đội gần đạt được bước đột phá nhất, khi liên tục xếp từ thứ 10 đến 15, tích lũy từ 45 đến 49 điểm trong suốt 12 mùa ở Ngoại hạng Anh – chuỗi thời gian dài nhất của CLB này ở giải đấu. Giờ đây, họ có thêm niềm tin từ việc đã giành một danh hiệu là FA Cup.

Newcastle (sọc đen trắng) từ nhiều năm qua đã liên tục đe dọa vị thế của top 6 Ngoại hạng Anh. Ảnh: Reuters

Trước đây, việc chỉ tồn tại ở giải đấu là mục tiêu, nhưng giờ không còn như vậy, đặc biệt khi gần một nửa số đội của giải sẽ tranh tài ở châu Âu mùa tới.

Liverpool, Arsenal, Man City, Chelsea, Newcastle và Tottenham dự Champions League. Aston Villa và Crystal Palace đến với Europa League. Còn Nottingham Forest thi đấu ở Conference League.

Từng có lúc, nhiều người đặt ra viễn cảnh Chelsea vô địch Conference League và kết thúc ở vị trí thứ bảy của Ngoại hạng Anh, bấy giờ một suất bổ sung sẽ mở ra cho đội đứng thứ tám, giúp một trong hai đội Brighton hoặc Brentford lần đầu góp mặt.

Có lẽ, chưa bao giờ như mùa giải đã qua mà câu hỏi về trật tự "Big 6" có thể bị đảo lộn và cụm từ này có thể trở thành dĩ vãng.

"Điều đó đang trở thành sự thật", một giám đốc thể thao giấu tên của giải đấu, chia sẻ với The Athletic. "Đặc biệt khi chứng kiến tình trạng tài chính rối ren của Man Utd. Chúng ta đang nói về một nhóm 12, thậm chí 14 đội, thay vì top 4 hay top 6 như trước. Nhóm này sẽ liên tục cạnh tranh để lọt vào top 6 hoặc top 8".

Nếu điều này trở thành hiện thực và bóng đá châu Âu không còn là đặc quyền của các đội lớn truyền thống, khoảng cách doanh thu – vốn là lá chắn cạnh tranh – sẽ dần bị xóa bỏ. Sự sa sút của Man Utd mùa này là cực đoan, nhưng một năm tệ hại của một gã khổng lồ thường được xem là ngoại lệ, được khắc phục bằng việc chiêu mộ nhân tài từ các CLB nhỏ hơn.

Thời còn tại vị ở Man Utd, Sir Alex Ferguson từng biến việc chiêu mộ vua phá lưới hoặc cầu thủ hay nhất giải thành một thông lệ để phô trương sức mạnh. Theo kiểu, nếu họ không giúp bạn mạnh lên, ít nhất cũng làm suy yếu đối thủ.

Các quy định về lợi nhuận và bền vững tài chính đã đóng vai trò nhất định, nhưng các đội nhỏ không còn thấy lý do để mãi ở giữa chuỗi thức ăn. Các đội tầm trung đã xây dựng những đội hình tốt nhất trong nhiều năm mà không cần bán cầu thủ, một lợi thế nhờ sự bùng nổ doanh thu từ bản quyền truyền hình.

Crystal Palace giữ chân Marc Guehi và Eberechi Eze, trong khi Nottingham Forest, đội bóng ngựa ô mùa vừa qua, sở hữu danh sách cầu thủ thu hút các CLB lớn ở Anh và châu Âu. Morgan Gibbs-White, Murillo, Anthony Elanga, Elliot Anderson, Callum Hudson-Odoi và Nikola Milenkovic đều có giá trị cao. Có thể một vài người sẽ ra đi mùa hè này, nhưng như xu hướng hiện nay, không ai trong số họ có điều khoản giải phóng, giúp CLB được bảo vệ và có thể thương lượng với giá cao.

Liệu hệ thống phân cấp đã thực sự sụp đổ?

"Tôi nghĩ là có", HLV Mikel Arteta của Arsenal từng trả lời The Athletic. "Trình độ đã tăng lên, vượt xa những gì chúng ta trải qua trong 12 tháng trước. Tôi biết nhiều HLV và chúng tôi đã thảo luận về điều đó. Cách giải đấu đang tiến hóa thật đáng sợ, mức độ cạnh tranh ngày càng khốc liệt, việc giành chiến thắng khó khăn hơn bao giờ hết. Các khoảng cách về điểm số tại Ngoại hạng Anh là rất nhỏ. Mùa tới sẽ còn khó hơn. Nếu hỏi bất kỳ HLV nào vào cuối mùa: 'Liệu anh có thể hứa sẽ dự Champions League mùa tới không?', tôi không biết ai dám trả lời có. Điều đó nói lên tất cả".

Sự củng cố của tầng lớp trung lưu Ngoại hạng Anh và sự thu hẹp khoảng cách trong cả giải đấu là điều rõ ràng. Từ mùa 2009-2010, khởi đầu kỷ nguyên "Big 6", đến 2017-2018, đội xếp thứ 10 chưa bao giờ vượt quá 50 điểm (trung bình 47,3 điểm). Nhưng kể từ đó, bao gồm mùa vừa qua khi Brentford cán đích ở vị trí thứ 10 với 56 điểm, điều này đã xảy ra ở 6 trong 7 mùa (trung bình 53 điểm).

Ngay cả Man City của Pep Guardiola cũng đánh mất vị thế trước sự vùng lên của nhiều đội bóng cửa dưới tại Ngoại hạng Anh mùa 2024-2025. Ảnh: Reuters

Cùng lúc, đội ở vị trí thứ tư, vốn là suất cuối dự Champions League, đạt trung bình 71,7 điểm trong giai đoạn đầu, nhưng chỉ còn 68,5 điểm trong 6 năm qua. Khoảng cách điểm trung bình giữa đội đứng thứ 4 và thứ 10 là 24,4 trong giai đoạn đầu, nhưng chỉ còn 15,5 kể từ đó. Đơn cử mùa giải vừa khép lại, khoảng cách giữa Chelsea và Brentford chỉ là 13 điểm.

Sự hiện diện của Pep Guardiola đã kéo giãn giải đấu trong những năm gần đây khi Man City đạt trung bình 91 điểm trong 7 mùa qua, nhưng ngay cả họ cũng có thể đang trở lại mức bình thường (71 điểm mùa này).

Người ta thường cho rằng một đội phải thay thế sự thống trị của Man City, nhưng điều gì xảy ra nếu các đội bắt đầu vô địch với số điểm "bình thường"? Với sự đông đảo của nhóm bám đuổi, một sân chơi mở rộng, ít định hình và cục bộ hơn có thể khiến việc "làm nên kỳ tích như Leicester" không còn gây sốc như năm 2016.

Hoàng Thông tổng hợp