Trong lịch sử 54 năm hệ thống xếp thứ bậc kỳ thủ của FIDE, có 7 người đứng số một thế giới. Họ lần lượt là Bobby Fischer, Anatoly Karpov, Garry Kasparov, Vladimir Kramnik, Veselin Topalov, Viswanathan Anand và Magnus Carlsen. Chỉ số được dùng để xếp chính là Elo cờ tiêu chuẩn.

Hầu hết cao thủ cờ vua thế giới đương đại, trong đó có cả Carlsen, đều coi Garry Kasparov vĩ đại nhất mọi thời. Thông số chính cho thấy điều này là kỷ lục 255 tháng (tương ứng hơn 21 năm) đứng ở vị trí số một thế giới. Carlsen chỉ đứng thứ hai, với 182 tháng (tương ứng hơn 15 năm). Nếu muốn vượt qua Kasparov, kỳ thủ Na Uy cần thêm 6 năm nữa đứng số một thế giới, và điều này hoàn toàn có thể xảy ra.

Dù vậy, Carlsen đang đứng số một thế giới 14 năm liên tiếp, thành tích Kasparov không đạt được. Bởi trong thời kỳ ông thống trị làng cờ, có những thời điểm Karpov vượt lên trên.

Kasparov (phải) và học trò cũ, Carlsen tại giải RAW World Chess Challenge ở thành phố New York, Mỹ, ngày 10/9/2010. Ảnh: CNN

Lịch sử 139 năm của chung kết cờ vua thế giới ghi nhận 18 Vua cờ không thể tranh cãi, đó là không tính những kỳ thủ thời trước đó như Paul Morphy. "Không thể tranh cãi" ở đây không tính những thời kỳ có nhiều hơn một trận chung kết cờ vua thế giới được tổ chức cùng lúc.

Carlsen đã 5 lần vô địch thế giới, năm 2013, 2014, 2016, 2018 và 2021. Thành tích của anh vẫn đứng sau Emanuel Lasker - kỳ thủ giữ kỷ lục 6 lần vô địch thế giới không tranh cãi. Lasker còn một kỷ lục khác khó ai phá được, đó là 27 năm giữ ngôi Vua cờ. Kỳ thủ đứng sau ông là Alexander Alekhine với 17 năm. Thời đó cách đây khoảng 100 năm, khi các trận chung kết thế giới không được tổ chức thường xuyên như sau này.

Dù không đứng đầu lịch sử ở các thống kê về số một thế giới và số lần thắng trận chung kết, Carlsen vẫn giữ những kỷ lục đáng nể. Đó là Elo cao nhất mọi thời, 2.882, năm 2014 và 2019. Kasparov đứng sau với hệ số 2.851.

Elo được tính dựa trên kết quả từng ván đấu và chênh lệch hệ số của các kỳ thủ. Chẳng hạn kỳ thủ có Elo càng cao, sẽ kiếm càng ít hệ số hơn trước những đối thủ Elo thấp.

Dù vậy, trong Elo cũng có lạm phát. Ngày nay, càng nhiều kỳ thủ giỏi xuất hiện với Elo cao. Nếu kỳ thủ đứng đầu vượt trội như trường hợp Carlsen, anh sẽ có nhiều cơ hội nâng Elo lên cao hơn. Nhưng để thống trị sân chơi gồm rất nhiều cao thủ như vậy, cũng không phải đơn giản.

Carlsen cũng có khả năng cao thắng, nếu được đấu với Kasparov hay Fischer ở đỉnh cao của các kỳ thủ. Bởi ở thời đương đại, nhờ trợ giúp của máy tính, khả năng khai cuộc của các kỳ thủ được nâng lên một tầm mới. Kỹ thuật đánh tàn của họ cũng được cải thiện nhờ tập luyện với máy tính.

"Fischer sẽ thua tất cả cao thủ như chúng tôi", kỳ thủ số hai thế giới Hikaru Nakamura nói năm 2020. "Vì cờ vua đã thay đổi nhiều sau 50 năm. Nhưng nếu Fischer có thể tập luyện với máy tính trong vài năm, ông ấy có thể đạt tới đẳng cấp của chúng tôi".

Kể từ chức danh hiệu cờ chớp đầu tiên của Carlsen năm 2009, anh đã đoạt 20 chức vô địch thế giới ở các thể loại cờ. Trong thời gian này, không có kỳ thủ nào khác đoạt nhiều hơn ba danh hiệu thế giới. Chênh lệch đẳng cấp giữa kỳ thủ số một và phần còn lại cũng có thể là một thước đo so sánh những huyền thoại khác thời.

Carlsen (trái) và Anand trong trận chung kết cờ vua thế giới 2014 ở thành phố Sochi, Nga, tháng 11/2014. Ảnh: CNBC

Carlsen có thời điểm nhiều hơn 74 Elo so với kỳ thủ đứng thứ hai, Kramnik tháng 10/2013. Kỷ lục này thuộc về Fischer với chênh lệch 125 Elo (2.785-2.660) so với Boris Spassky tháng 7/1972. Kasparov đứng thứ hai với cách biệt 82 Elo (2.851-2.769) so với Anand tháng 1/2000.

Dù vậy, thông số này cũng có những vấn đề, đó là chất lượng kỳ thủ số hai thế giới mỗi thời khác nhau. Chẳng hạn Spassky không thể sánh với Karpov - kình địch của Kasparov trong khoảng 20 năm. Chênh lệch giữa Kasparov và kỳ thủ số ba thế giới cũng có thời điểm lên tới 125 Elo.

Nhưng không thể phủ nhận sự thống trị tuyệt đối của Fischer ở làng cờ, cuối những năm 1960 và đầu 1970. Ông từng vô địch nước Mỹ với 11 ván toàn thắng, năm 1964, khi mới 21 tuổi. Tại giải chọn người thách đấu Vua cờ năm 1972, Fischer toàn thắng 6 ván trước Mark Taimanov và Bent Larsen. Thời đỉnh cao của Fischer không duy trì được lâu, nên ông chỉ được coi là kỳ thủ số ba mọi thời, sau Kasparov và Carlsen, theo Nakamura.

Trong danh sách những Vua cờ vĩ đại nhất của trang Chess24 năm 2020, Kasparov cũng đứng đầu, sau đó đến Carlsen và Fischer. Đứng đầu thế giới là một chuyện, duy trì vị thế số một hàng chục năm lại là chuyện khác. Kasparov vẫn là số một lịch sử. Nhưng Carlsen đang ngày càng tiến gần hơn tới vị trí của người thầy năm xưa.

Xuân Bình tổng hợp