Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu ngày 7/8 thừa nhận nước này có kế hoạch kiểm soát hoàn toàn Dải Gaza nhằm "đảm bảo an ninh, loại bỏ Hamas và cho phép người dân Gaza được tự do". Phát biểu này trái ngược với cam kết mà ông Netanyahu đưa ra hồi tháng 11/2023 rằng Israel sẽ không tìm cách chiếm đóng Gaza sau khi xung đột kết thúc.

Theo kế hoạch mới đầy tham vọng của Thủ tướng Netanyahu, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) sẽ mở rộng chiến dịch quân sự, triển khai quân chiếm toàn bộ Dải Gaza, vùng đất 365 km2 với khoảng 2 triệu dân đang chìm trong khói lửa và tuyệt vọng.

Sau 10 tiếng thảo luận, phần lớn nội các an ninh của Thủ tướng Netanyahu ngày 8/8 thông qua kế hoạch này, nhưng nó lại vấp phải sự phản đối kịch liệt từ các lãnh đạo của IDF.

Những người lính và sĩ quan cấp cao Israel, vốn đã kiệt sức sau gần 2 năm chiến đấu liên tục trên nhiều mặt trận, cảnh báo rằng động thái này không chỉ đe dọa tính mạng các con tin mà còn có nguy cơ đẩy Tel Aviv vào vũng lầy chiến lược không lối thoát. Điều này có thể đẩy căng thẳng nội bộ ở Israel lên một nấc thang mới, khi các bên vẫn bất đồng gay gắt về một lối thoát cho chiến sự Gaza.

Câu chuyện bắt đầu từ cuộc họp kín ngày 5/8, khi ông Netanyahu triệu tập các quan chức hàng đầu trong nội các an ninh, gồm Bộ trưởng Quốc phòng Israel Katz, Bộ trưởng Các vấn đề Chiến lược Ron Dermer và Tổng tham mưu trưởng IDF Eyal Zamir.

Người dân tranh nhau lấy hàng viện trợ thả xuống bằng dù tại miền bắc Gaza hôm 7/8. Ảnh: AP

Theo Ynet, trong cuộc họp, Thủ tướng Israel đã vạch kế hoạch táo bạo: không chỉ mở rộng chiến dịch quân sự khắp Gaza, mà còn tái chiếm toàn bộ dải đất, với mục tiêu tiêu diệt hoàn toàn Hamas, giải cứu những con tin còn lại trong đường hầm và thiết lập quyền kiểm soát lâu dài để ngăn các nhóm vũ trang ở Gaza tái tập hợp lực lượng.

Đây không phải lần đầu ông Netanyahu theo đuổi một chiến lược cứng rắn với Gaza, nhưng kế hoạch lần này của ông nhiều khả năng được thúc đẩy bởi áp lực chính trị nội bộ. Các bộ trưởng theo đường lối cực hữu như Itamar Ben-Gvir và Bezalel Smotrich, những người có ảnh hưởng lớn trong liên minh cầm quyền, gần đây đã công khai kêu gọi một "giải pháp quân sự triệt để" với Gaza.

Itamar Ben-Gvir thậm chí còn đi xa hơn, đề xuất tái thiết lập các khu định cư Do Thái tại Gaza, ý tưởng từng bị nhiều nước chỉ trích là vi phạm luật pháp quốc tế. Bộ trưởng Smotrich cũng đưa ra giọng điệu không kém phần cứng rắn, nhấn mạnh rằng chỉ có kiểm soát toàn diện Gaza mới đảm bảo an ninh lâu dài cho Israel.

Trong khi các chính trị gia cực hữu ở Israel tin rằng giải pháp quân sự sẽ tạo nên chiến thắng ở Gaza, IDF lại nhìn thấy một bức tranh hoàn toàn khác. Trong bài phát biểu hiếm hoi vào đầu tháng 8, Tổng tham mưu trưởng IDF Zamir thừa nhận rằng Hamas, dù chịu tổn thất nặng nề, vẫn chưa bị xóa sổ sau gần hai năm hứng chịu các cuộc tấn công dữ dội của Israel.

Trong khi đó, IDF đang ở trạng thái kiệt quệ với cuộc chiến kéo dài trên nhiều mặt trận. Giao tranh liên miên đẩy binh sĩ vào tình trạng mệt mỏi, thiết bị xuống cấp và kế hoạch hiện đại hóa quân đội bị đình trệ.

Theo Haaretz, cuộc chiến tại Gaza khiến quân đội Israel phải trả giá đắt với hàng nghìn binh sĩ thiệt mạng hoặc bị thương, khí tài quân sự hao mòn vì phải tác chiến liên tục, tinh thần chiến đấu suy giảm, nhiều lính dự bị không muốn quay lại đơn vị khi được triệu tập.

Theo Haaretz, tướng Zamir cảnh báo rằng triển khai quân tái chiếm toàn bộ Gaza không chỉ đòi hỏi nguồn lực khổng lồ mà còn đặt Israel trước nguy cơ phải quản lý một vùng đất đang tan hoang vì chiến tranh.

"Chúng tôi không được chuẩn bị để quản lý dân sự Gaza. Nếu tiến hành kế hoạch này, Israel sẽ đối mặt với một cuộc khủng hoảng nhân đạo mà chính chúng tôi tạo ra", một nguồn tin giấu tên trong IDF tiết lộ.

Hơn nữa, IDF cũng lo ngại rằng bất kỳ động thái quân sự nào nhằm vào các khu vực Hamas còn kiểm soát, nơi các con tin được cho là đang bị giam giữ, có thể dẫn đến hậu quả thảm khốc với cái giá phải trả là sinh mạng của chính những con tin này.

Amos Harel, nhà bình luận quân sự kỳ cựu của tờ Haaretz, gọi kế hoạch của ông Netanyahu là một "canh bạc chính trị" hơn là chiến lược quân sự. Ông chỉ ra rằng động lực chính của Thủ tướng Israel không chỉ là an ninh, mà còn là sự sống còn của liên minh cầm quyền, vốn đang bị đe dọa bởi sự chia rẽ nội bộ và áp lực từ các cuộc biểu tình của công chúng.

"Thủ tướng Netanyahu đang dồn IDF vào một cuộc chiến không thể thắng, trong khi dư luận quốc tế ngày càng quay lưng với Israel", chuyên gia Harel cảnh báo.

Thiết giáp Israel trên đường từ miền bắc Gaza về miền nam Israel hôm 29/7. Ảnh: AP

Trên thực tế, các đồng minh như Mỹ và Liên minh châu Âu (EU), dù vẫn duy trì quan hệ chặt chẽ với Israel, đã bày tỏ lo ngại về các động thái quân sự đơn phương ở Gaza. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio trong phát biểu gần đây nhấn mạnh nước này ưu tiên viện trợ nhân đạo cho Gaza hơn là ủng hộ một cuộc chiếm đóng toàn diện.

Trong khi đó, Gaza đang chìm trong thảm họa nhân đạo chưa từng có. Cơ quan y tế Gaza cho biết xung đột đến nay đã khiến hơn 61.000 người thiệt mạng, phần lớn là phụ nữ và trẻ em. Khoảng 1,9 triệu người phải di dời, sống chen chúc trong các trại tị nạn với điều kiện tồi tệ.

Văn phòng Dịch vụ Dự án của Liên Hợp Quốc (UNOPS) cho biết 88% xe tải chở hàng cứu trợ vào Gaza từ tháng 5 bị chặn hoặc cướp, khiến hệ thống phân phối viện trợ gần như sụp đổ.

"Gaza là địa ngục trần gian. Một cuộc tấn công mới của Israel sẽ đẩy hàng triệu người vào lằn ranh của sự sống còn", Trợ lý Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Miroslav Jenca cảnh báo.

Cộng đồng quốc tế, từ Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đến các nước Arab như Ai Cập và Jordan, đã lên án kế hoạch tái chiếm Gaza của Israel. Trong phiên họp ngày 5/8, Hội đồng Bảo an gọi kế hoạch này là "mối đe dọa nghiêm trọng" đối với hòa bình khu vực, đồng thời tái khẳng định Gaza phải là một phần của nhà nước Palestine tương lai.

Tahani Mustafa, chuyên gia từ Nhóm Khủng hoảng Quốc tế (ICG), cho rằng kế hoạch quân sự của Israel chỉ lợi bất cập hại cho chính họ. "Việc IDF tái chiếm Dải Gaza không chỉ làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nhân đạo, mà còn củng cố vị thế của Hamas. Khi người dân Palestine chứng kiến sự tàn phá, họ sẽ càng dễ bị lôi kéo bởi các nhóm vũ trang", ông nói.

Nhưng mâu thuẫn không chỉ dừng lại ở chiến trường hay các phòng họp ở Tel Aviv. Nội bộ Israel còn bị chia cắt bởi những lằn ranh không thể hòa giải. Liên minh cầm quyền của ông Netanyahu, vốn phụ thuộc vào các phe phái cực hữu như đảng Quyền lực Do Thái và đảng Tôn giáo Zionist, đang đối mặt nguy cơ tan rã.

Khi ông Netanyahu chấp nhận thỏa thuận ngừng bắn với Hamas hồi tháng 1/2025, Ben-Gvir đã nổi giận và từ chức, gọi đó là "sự đầu hàng trước Hamas". Smotrich cũng lên án thỏa thuận này, cho rằng nó làm suy yếu mục tiêu tiêu diệt hoàn toàn Hamas. Sức ép từ phe cực hữu từ đó ngày càng tăng với ông Netanyahu, đe dọa vị thế của liên minh cầm quyền, thúc đẩy ông đưa ra kế hoạch quyết liệt hơn.

Hàng trăm nghìn người Israel vài ngày qua đã đổ xuống đường ở Tel Aviv và Jerusalem, yêu cầu chính phủ "ưu tiên giải cứu con tin thay vì lao vào cuộc chiến mới". Một nhóm quân nhân dự bị thậm chí gọi kế hoạch tái chiếm Gaza là thảm họa chiến lược, cảnh báo nó có thể dẫn đến sự sụp đổ của IDF nếu xung đột kéo dài.

Vị trí các đô thị ở Dải Gaza. Đồ họa: BBC

"Ông Netanyahu đang cố gắng áp đặt một giải pháp quân sự để che đậy thất bại chính trị. Nhưng cái giá phải trả có thể là sự suy yếu của cả IDF và uy tín quốc tế của Israel", Ravit Hecht, nhà bình luận của Haaretz, nhận định.

Thủ tướng Israel tuyên bố nước này không dự định thiết lập chính quyền để điều hành Gaza sau khi chiếm toàn bộ dải đất, mà sẽ trao lại Gaza cho "lực lượng Arab", những người mà ông tin "sẽ cai quản một cách đúng đắn, mang lại cuộc sống tốt đẹp cho người dân Gaza mà không gây ra mối đe dọa tiềm tàng với chúng tôi".

Nhưng ông không nói rõ "lực lượng Arab" nào sẽ làm được điều đó. Các nước Arab gần đây đã đề xuất kế hoạch tái thiết Gaza do một ủy ban độc lập quản lý, với sự tài trợ từ các quốc gia Vùng Vịnh, nhưng kế hoạch này vẫn chưa giải quyết được câu hỏi cốt lõi: Làm thế nào để vừa đảm bảo an ninh cho Israel vừa mang lại hòa bình cho Palestine?

Theo giới chuyên gia, trong khi chưa trả lời được các câu hỏi cốt lõi, kế hoạch tái chiếm Gaza của Israel sẽ gây ra những hệ lụy nhãn tiền. Một cuộc tấn công mới sẽ đẩy cuộc khủng hoảng nhân đạo tại Gaza vào vực thẳm, đe dọa tính mạng con tin, khiến Israel càng bị cô lập trên trường quốc tế.

Trong khi đó, chia rẽ nội bộ giữa chính phủ, quân đội và công chúng cũng đang làm suy yếu khả năng ứng phó của Israel trước các mối đe dọa khác, từ Hezbollah ở Lebanon đến Houthi ở Yemen.

"Israel đang đứng trước ngã rẽ lịch sử. Một bên là tham vọng quân sự của Thủ tướng Netanyahu, bên kia là thực tế khắc nghiệt của cuộc chiến. Lựa chọn sai lầm có thể định hình số phận không chỉ của Gaza mà của cả khu vực", bình luận viên Amos Harel nhận định.

Phong Lâm (Theo Ynet, Haaretz, Reuters)