Trung Quốc không tiếp cận được những loại chip tiên tiến nhất cần thiết để vận hành các mô hình AI hiện đại do những hạn chế từ Mỹ và vẫn tiếp tục nỗ lực để bắt kịp những gã khổng lồ ở Thung lũng Silicon như OpenAI. Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng Bắc Kinh đang theo đuổi một chiến lược thay thế để rút ngắn khoảng cách này: Thúc đẩy mạnh mẽ ứng dụng AI trong chính phủ và khu vực tư nhân.

"Chính phủ Trung Quốc đã ra một chỉ thị rõ ràng nhằm phổ biến công nghệ AI trong xã hội", Scott Singer, chuyên gia về lĩnh vực AI Trung Quốc tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, trụ sở tại Washington, cho hay.

Nhân viên kiểm tra robot trên dây chuyền sản xuất tại một nhà máy ở Thượng Hải, Trung Quốc, hồi tháng ba. Ảnh: Reuters

Ngược lại, Mỹ tập trung hơn vào việc phát triển các mô hình AI tiên tiến nhất trong khi "hoàn toàn bỏ qua cách thức ứng dụng chúng" vào thực tế, ông nói thêm.

Chính sách thúc đẩy AI của Trung Quốc đã được thể hiện rõ nét tại Hội nghị Trí tuệ Nhân tạo Thế giới ở Thượng Hải diễn ra ngày 26-29/7. Tại đây, Bắc Kinh công bố thành lập một tổ chức quốc tế về quản lý AI và kế hoạch hành động 13 điểm, nhằm thúc đẩy hợp tác toàn cầu để đảm bảo công nghệ AI được phát triển một cách có trách nhiệm và mang lại lợi ích cho toàn thế giới.

"Trung Quốc coi trọng việc quản trị AI toàn cầu", Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường phát biểu tại lễ khai mạc hội nghị hôm 26/7. Ông khẳng định Trung Quốc "sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm phát triển AI và sản phẩm công nghệ của mình để hỗ trợ các quốc gia trên thế giới".

Tổng thống Donald Trump tuần trước cũng công bố một kế hoạch nhằm thúc đẩy năng lực cạnh tranh AI của Mỹ bằng cách giảm bớt các quy định và thúc đẩy xuất khẩu công nghệ AI ra toàn cầu.

Washington những năm gần đây đã hành động để ngăn Bắc Kinh tiếp cận các loại chip cần cho việc phát triển AI, một phần do lo ngại về các ứng dụng quân sự tiềm năng của những mô hình này cũng như nguy cơ Mỹ bị lung lay vị trí dẫn đầu.

Tuy nhiên, cách tiếp cận của chính quyền Trump đối với chính sách chip không hoàn toàn nhất quán. Đầu tháng trước, Nhà Trắng đã đảo ngược lệnh cấm trước đó đối với việc xuất khẩu một số chip AI do Nvidia sản xuất sang Trung Quốc.

Có thể thấy rõ niềm phấn khích về AI bên trong trung tâm triển lãm ở khu Phố Đông, nơi tập trung vô số tòa nhà chọc trời của thành phố Thượng Hải.

Đám đông đi qua cổng kiểm soát bằng nhận dạng khuôn mặt. Hàng nghìn người tham dự các hội thảo với sự tham dự của quan chức Trung Quốc, doanh nhân và nhà nghiên cứu quốc tế, hay xem trình diễn cách sử dụng AI để tạo ra trò chơi điện tử, điều khiển chuyển động robot và phản hồi hội thoại theo thời gian thực qua kính thông minh.

Các "ông lớn" công nghệ Trung Quốc như Huawei và Alibaba cũng tham dự, bên cạnh những cái tên mới nổi được yêu thích như Unitree Robotics. DeepSeek không có mặt nhưng tên của họ được nhắc đến khắp nơi.

Công ty khởi nghiệp có trụ sở tại Hàng Châu này đã đi đầu trong nỗ lực của Trung Quốc nhằm thúc đẩy chính phủ sử dụng AI kể từ khi họ ra mắt mô hình chatbot đầu tiên hồi tháng một. Lúc bấy giờ, họ đã tạo ra một cơn sốt toàn cầu và cho thấy những tiến bộ nhanh chóng mà Trung Quốc đạt được trong lĩnh vực AI.

6 tháng qua, DeepSeek đã được đưa vào sử dụng trong nhiều dịch vụ của chính phủ.

Tài liệu đấu thầu cho thấy các quân y viện ở tỉnh Thiểm Tây và Quảng Tây đã sử dụng DeepSeek để xây dựng hệ thống tư vấn và hồ sơ sức khỏe trực tuyến.

Theo một số trang web của chính quyền địa phương, các cơ quan nhà nước đã sử dụng DeepSeek để xử lý cuộc gọi từ người dân và tạo thuận lợi cho công việc của cảnh sát.

Trong bài đăng trên mạng xã hội hồi tháng hai, chính quyền một thành phố ở khu vực Nội Mông giải thích rằng DeepSeek đã giúp cảnh sát "nhanh chóng khám phá manh mối vụ án và dự đoán xu hướng tội phạm". Điều này "cải thiện đáng kể độ chính xác và tính kịp thời của công tác phòng chống tội phạm".

Điều tra chống tham nhũng, ưu tiên lâu nay đối với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, cũng là một ứng dụng phổ biến khác của DeepSeek. Trong đó, các mô hình AI được sử dụng để rà soát những bảng kê khai nhằm tìm ra mọi điểm bất thường đáng ngờ.

Hồi tháng 4, cơ quan chống tham nhũng Trung Quốc thậm chí còn đưa một cuốn sách có tựa đề Sử dụng DeepSeek hiệu quả vào danh sách khuyến nghị nên đọc.

Một robot được trưng bày tại Hội nghị Trí tuệ Nhân tạo Thế giới ở Thượng Hải. Ảnh: AFP

Kế hoạch hành động về AI mới của Trung Quốc nhấn mạnh chính sách thúc đẩy này, tuyên bố "khu vực công nên đi đầu trong việc triển khai các ứng dụng" bằng cách tích hợp AI vào giáo dục, giao thông và chăm sóc sức khỏe. Kế hoạch cũng nhấn mạnh nhiệm vụ sử dụng AI "để thúc đẩy kinh tế thực chất" và ca ngợi mô hình AI nguồn mở dễ chia sẻ hơn như một phương pháp phát triển AI bình đẳng.

Alfred Wu, chuyên gia về quản trị công của Trung Quốc tại Đại học Quốc gia Singapore, cho hay Bắc Kinh đã ban hành chỉ thị từ cấp cao nhất yêu cầu chính quyền địa phương phải sử dụng AI.

Động thái này xuất phát từ mong muốn cải thiện năng lực AI của Trung Quốc trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt với Mỹ, thông qua việc cho phép các mô hình tiếp cận kho dữ liệu chính phủ khổng lồ.

Nhưng ngay cả khi Trung Quốc dồn toàn lực thúc đẩy ứng dụng AI trên toàn quốc, không phải ai cũng tin rằng họ sẽ nắm chắc phần thắng.

Singer, người tham dự hội nghị AI ở Thượng Hải, cho hay nền kinh tế Trung Quốc đang chững lại sẽ tác động đáng kể đến khả năng tăng trưởng và tiếp cận vốn trong ngành công nghiệp AI. Bắc Kinh đang phải vật lộn để kiểm soát tình trạng giảm phát kéo dài và cuộc khủng hoảng bất động sản, vốn đã gây ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe tài chính của hàng loạt gia đình.

"Phần lớn chính sách AI của Trung Quốc được định hình bởi tình trạng nền kinh tế", ông nói. "Hệ sinh thái đầu tư mạo hiểm trong lĩnh vực AI ở Trung Quốc đã cạn kiệt".

Thân Dương, giáo sư về AI tại Đại học Thanh Hoa, cho hay DeepSeek thực tế chưa được sử dụng rộng rãi trong công tác chống tham nhũng vì những vụ án thường liên quan đến thông tin nhạy cảm và việc triển khai công cụ mới trong các cuộc điều tra này đòi hỏi quy trình phê duyệt lâu dài, phức tạp.

Giáo sư Thân cũng chỉ ra rằng AI vẫn là một công nghệ đang phát triển với nhiều vấn đề. "Nếu nó sai, ai chịu trách nhiệm?", ông đặt câu hỏi.

Tuy nhiên, những lo ngại này dường như rất xa vời trong những hành lang nhộn nhịp của hội nghị AI ở Thượng Hải.

Tại một gian giới thiệu sản phẩm, Carter Hou, nhà đồng sáng lập Halliday, công ty kính thông minh, giải thích cách tròng kính của họ chiếu một màn hình đen nhỏ ở phía trên tầm mắt người dùng. Màn hình này có thể hiển thị bản dịch và tóm tắt mọi cuộc trò chuyện, thậm chí triển khai "AI chủ động" giúp dự đoán các câu hỏi dựa trên tương tác của người sử dụng, từ đó cung cấp thông tin trước.

"Chẳng hạn, nếu bạn hỏi tôi một câu hỏi khó nào đó liên quan đến kiến thức, tất cả những gì tôi cần làm là nhìn vào màn hình đó, sử dụng thông tin hiển thị trên kính và giả vờ như mình là một người rất hiểu biết", Hou nói.

Một robot hình người được trưng bày tại Khu Công nghiệp Robot Bắc Kinh thuộc Khu Phát triển Kinh tế và Công nghệ Bắc Kinh hồi tháng 5. Ảnh: Reuters

Robot, có lẽ là ứng dụng rõ ràng nhất của AI trong thế giới thực, xuất hiện khắp nơi tại hội nghị. Chúng có mặt tại các xưởng sản xuất mẫu, biểu diễn lấy lon nước trong những cửa hàng tiện lợi, bắt tay trẻ em hoặc chỉ đơn giản là đi lại trong hội trường chật kín.

Nhìn thẳng vào một nam sinh viên, con robot mô tả bộ trang phục của cậu: "Bộ quần áo vừa sành điệu vừa thanh lịch. Bạn có phong thái tự tin và thân thiện, điều đó khiến bạn rất cuốn hút".

Vũ Hoàng (Theo Washington Post, AFP, Reuters)