"Cảnh sát Hình sự Quốc tế (Interpol) yêu cầu giúp đỡ và chúng tôi đã đáp ứng vì đó là nghĩa vụ phải thực hiện. Nếu không làm vậy, họ sẽ không hỗ trợ chúng ta trong những vụ liên quan đến tội phạm người Philippines đang lẩn trốn ở nước ngoài", Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. trả lời họp báo tại Dinh Malacanang lúc 23h ngày 11/3, trong lần đầu lên tiếng về quyết định bắt cựu tổng thống Rodrigo Duterte.

Tuyên bố được ông đưa ra sau khi Phó tổng thống Sara Duterte, con gái ông Duterte, cáo buộc cảnh sát Philippines bắt và bàn giao bố mình cho Tòa Hình sự Quốc tế (ICC) là hành động trái luật, vì động cơ chính trị. "Tất cả là bởi dường như họ sẽ thua trong cuộc bầu cử giữa kỳ, khi cử tri ủng hộ mạnh mẽ đảng Dân chủ Philippines (PDP)", bà nói.

PDP là đảng của ông Duterte và bà Sara, sẽ cạnh tranh với các ứng viên đảng Liên bang Philippines (PFP) của Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. trong cuộc bầu cử giữa kỳ sẽ diễn ra vào tháng 5.

Tổng thống Marcos Jr. bác bỏ cáo buộc này, nhấn mạnh cuộc điều tra của ICC nhắm vào ông Duterte đã được khởi động từ năm 2017, từ trước khi ông Marcos Jr. tuyên bố tranh cử. Ông khẳng định Philippines là một "quốc gia dân chủ và là thành viên của cộng đồng quốc tế", do đó hợp tác với Interpol là điều cần thiết.

Tổng thống Philippines nhận được bản sao lệnh bắt từ ICC vào khoảng 3h sáng 11/3, do Bộ trưởng Nội vụ Jonvic Remulla gửi đến. "Tôi xem xét kỹ tài liệu, rất đắn đo, rồi đến 6h30 ông ấy báo lại rằng chúng tôi đã nhận được bản chính của lệnh bắt, lần này là của Interpol", ông Marcos Jr. kể lại.

Philippines rút khỏi ICC từ năm 2019, dưới thời ông Duterte, nên không có nghĩa vụ tuân thủ lệnh bắt do tòa án này phát ra. Tuy nhiên, Philippines đang là thành viên Interpol và cần chấp hành lệnh bắt do cơ quan này ban bố.

Sau khi xác nhận tính hợp lệ của lệnh bắt từ Interpol, ông chỉ đạo các cơ quan chức năng thực thi khi cựu tổng thống Duterte đang trên chuyến bay trở về Philippines từ đặc khu Hong Kong. Ông khẳng định chính phủ sẽ sớm công bố tài liệu chính thức giải thích rõ ràng cơ sở pháp lý của quá trình này.

"Chúng tôi đã tuân thủ đầy đủ quy trình pháp lý cần thiết khi thực hiện lệnh bắt. Tôi tự tin rằng bất kỳ cuộc điều tra nào cũng sẽ chứng minh quá trình này diễn ra hợp pháp và đúng quy định", ông nói.

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. trả lời họp báo tại Dinh Malacanang ngày 11/3. Ảnh: PhilStar

Tổng thống Marcos Jr. đồng thời bác bỏ mọi cáo buộc rằng quyết định của chính phủ đã ảnh hưởng đến chủ quyền quốc gia hay Philippines "hạ mình" trước ICC. "Vụ bắt hôm nay xuất phát từ cam kết của đất nước với Interpol. Lệnh bắt do ICC phát ra chỉ là trùng hợp", ông nhấn mạnh.

Văn phòng Tổng thống Marcos Jr. hồi tháng 11/2024 cho biết họ sẵn lòng cân nhắc khả năng giao nộp cựu tổng thống Duterte nếu ICC chuyển quy trình sang Interpol, cơ quan có thể phát Thông báo Đỏ cho chính quyền Philippines.

Một số thông tin ngày 11/3 cho hay Interpol đã phát Thông báo Đỏ với ông Duterte. Thông báo Đỏ của Interpol là cảnh báo được gửi tới các cơ quan hành pháp trên thế giới rằng ông Duterte đang bị phát lệnh bắt để phục vụ quá trình truy tố.

Giới chức Philippines sáng 11/3 bắt cựu tổng thống Duterte sau khi ông đáp xuống sân bay Ninoy Aquino ở Manila. Ông sau đó bị giữ tại phòng chờ của căn cứ không quân Villamor, cơ sở sử dụng chung đường băng với sân bay Ninoy Aquino.

Đến chiều cùng ngày, ông Duterte được đưa lên một chiếc Gulfstream G550 khởi hành đi Hà Lan, dự kiến trình diện tại trụ sở của ICC ở The Hague, nơi đã điều tra ông với cáo buộc phạm tội ác chống lại nhân loại liên quan chiến dịch chống ma túy trong nhiệm kỳ.

Trong nhiệm kỳ tổng thống 2016-2022, ông Duterte đã phát động cuộc chiến chống ma túy, cho phép cảnh sát bắn chết các nghi phạm ma túy ngay tại chỗ mà không cần qua xét xử. Cảnh sát cho biết chiến dịch đã khiến hơn 6.000 người thiệt mạng, nhưng các nhóm nhân quyền ước tính con số thực tế lên tới khoảng 30.000 người.

Thanh Danh (Theo Rappler, Reuters, ABS-CBN)