Các lãnh đạo châu Âu ngày 13/8 tiến hành cuộc trao đổi trực tuyến với Tổng thống Mỹ Donald Trump, chỉ hai ngày trước khi ông Trump gặp thượng đỉnh người đồng cấp Nga Vladimir Putin tại Alaska.

Cuộc họp xuyên Đại Tây Dương do Thủ tướng Đức Friedrich Merz chủ trì, được đánh giá là nỗ lực phút chót của châu Âu nhằm thống nhất quan điểm với ông chủ Nhà Trắng, cùng nhau vạch ra một chiến lược nhằm chấm dứt chiến sự ở Ukraine. Cùng tham gia cuộc họp có Phó tổng thống Mỹ JD Vance, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và một số lãnh đạo châu Âu có quan hệ thân thiết với ông Trump.

Mục tiêu hàng đầu mà các lãnh đạo châu Âu đặt ra là thuyết phục Tổng thống Mỹ rằng bất kỳ kế hoạch hòa bình nào cũng phải bắt đầu bằng lệnh ngừng bắn và vai trò của Ukraine là không thể thiếu trong bất cứ cuộc đàm phán nào.

Thủ tướng Đức Friedrich Merz đón Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Berlin ngày 13/8.

Tổng thống Zelensky tới Berlin để tham dự cuộc họp và sau đó cùng Thủ tướng Merz tổ chức họp báo để thông báo sơ bộ kết quả thảo luận.

"Chúng tôi đã có cuộc trao đổi thực sự mang tính xây dựng và hiệu quả với Tổng thống Trump", ông Merz nói. "Có hy vọng cho những chuyển biến, có hy vọng cho hòa bình ở Ukraine".

Tổng thống Trump lâu nay được biết đến là một lãnh đạo khá thất thường, nhất là trong vấn đề Ukraine. Vài tuần gần đây, các đồng minh châu Âu tin rằng họ đã thành công trong việc thuyết phục ông đi theo chiến lược của mình, nhưng rồi lại như "ngồi trên đống lửa" khi Tổng thống Mỹ tỏ ra cởi mở trước những lời đề nghị từ người đồng cấp Nga, như đồng ý với cuộc gặp thượng đỉnh được lên kế hoạch gấp gáp. Châu Âu hoàn toàn bị "gạt ra rìa" trong quá trình đi tới hội nghị thượng đỉnh này.

Dù vậy, sau cuộc họp trực tuyến, Tổng thống Trump đã tỏ ra hài lòng với các đồng minh châu Âu.

"Chúng tôi có cuộc điện đàm rất tốt", ông nói với các phóng viên ở Washington. "Tôi đánh giá là 10 điểm. Rất thân thiện".

Tổng thống cho biết sẽ gọi điện cho người đồng cấp Ukraine cùng các lãnh đạo châu Âu sau hội nghị thượng đỉnh tại Alaska. Và nếu hội nghị diễn ra tốt đẹp, ông muốn sớm gặp ba bên với lãnh đạo Nga, Ukraine.

Ông cũng tuyên bố "sẽ có những hậu quả rất nghiêm trọng" đối với Nga nếu Tổng thống Putin không đồng ý chấm dứt xung đột sau cuộc họp sắp tới. Nhưng khi được hỏi liệu ông có tin mình đủ khả năng thuyết phục người đồng cấp Nga ngừng bắn hay không, Tổng thống cho biết ông đã có nhiều cuộc trò chuyện về vấn đề này song không thể đạt bất kỳ kết quả nào.

Cả Thủ tướng Merz và Tổng thống Zelensky đều cho biết Tổng thống Trump đã đồng ý với 5 nguyên tắc cho cuộc gặp sắp diễn ra với Tổng thống Putin, trong đó có đảm bảo Ukraine là một bên đàm phán về chiến sự và Mỹ sẽ không thảo luận các điều khoản hòa bình, như việc trao đổi lãnh thổ giữa Nga và Ukraine, trước khi lệnh ngừng bắn được thực thi.

Hai lãnh đạo cho hay Kiev sẵn sàng thảo luận về những thay đổi lãnh thổ, kể cả nhượng lại một phần đất cho Moskva, nhưng sẽ không thảo luận về việc công nhận việc Nga kiểm soát các vùng đất của Ukraine.

Lãnh đạo Mỹ và châu Âu cũng nhất trí về việc Ukraine phải được đảm bảo an ninh sau xung đột và cam kết tăng cường sức ép kinh tế lên Nga nếu các cuộc đàm phán không đi đến thỏa thuận.

Theo Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa, người đã tham gia cuộc gọi, Tổng thống Trump nói ông ủng hộ đề xuất đảm bảo an ninh và mọi quyết định trao đổi lãnh thổ sẽ do Ukraine quyết định, chứ không phải Mỹ.

"Một số thông điệp đã được phát đi trong cuộc trao đổi, như yêu cầu về việc không đàm phán vấn đề lãnh thổ liên quan đến Ukraine. Chỉ Tổng thống Ukraine mới có quyền làm điều này", Chủ tịch Costa nói. "Phải có ràng buộc giữa việc nhượng bộ lãnh thổ với các đảm bảo an ninh cho Ukraine".

Tổng thống Trump hồi đầu tuần ngụ ý trước các phóng viên tại Nhà Trắng rằng ông có thể đàm phán về việc trao đổi lãnh thổ Ukraine với người đồng cấp Nga.

Tổng thống Zelensky phản đối ý tưởng này. Theo hiến pháp Ukraine, bất cứ thỏa thuận trao đổi lãnh thổ nào đều phải tổ chức trưng cầu dân ý, tổng thống hay quốc hội không thể đơn phương quyết định. Tuy nhiên, ông Trump dường như không mấy quan tâm đến điều đó.

"Tôi chẳng bận tâm đến việc Zelensky nói rằng ông ấy phải được phê chuẩn theo hiến pháp để đổi đất", ông Trump nói tại họp báo ở Nhà Trắng hôm 11/8. "Ông ấy được quyền tham chiến và khiến nhiều người chết, thế mà lại cần được phê chuẩn để thực hiện thỏa thuận nhượng đất".

Theo giới chuyên gia, cuộc họp trực tuyến hôm 13/8 là nỗ lực cuối cùng của Thủ tướng Merz và các đối tác châu Âu nhằm ngăn Tổng thống Trump có những quyết định đơn phương tại hội nghị sắp tới cũng như ngăn ông chủ Nhà Trắng bị tác động bởi lãnh đạo Nga và đồng ý với điều khoản bất lợi cho Ukraine.

Các lãnh đạo châu Âu tham gia cuộc họp trực tuyến với Tổng thống Zelensky và Thủ tướng Merz ngày 13/8. Ảnh: Reuters

Thủ tướng Merz và các đồng minh đã mời các lãnh đạo châu Âu có quan hệ tốt với ông Trump tham gia cuộc họp trực tuyến, như lãnh đạo Ba Lan, Phần Lan, Italy và Tổng thư ký NATO Mark Rutte.

Trên hết, châu Âu lo sợ rằng Tổng thống Putin có thể tận dụng cuộc gặp để thuyết phục Tổng thống Trump về một thỏa thuận hòa bình mà Ukraine sẽ không bao giờ chấp nhận, dẫn đến việc ông chủ Nhà Trắng trút giận lên Kiev.

Nếu điều đó xảy ra, Tổng thống Mỹ có thể đe dọa rút lại hỗ trợ tình báo quan trọng cho Ukraine trên chiến trường, giống như ông từng thực hiện trong một khoảng thời gian ngắn hồi mùa xuân.

Theo Anna Sauerbrey, chuyên gia phân tích mảng quốc tế từ tờ Die Zeit của Đức, trong trường hợp này, châu Âu chắc chắn vẫn tiếp tục ủng hộ Ukraine, nhưng nhiệm vụ của họ sẽ trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Thủ tướng Merz cùng các lãnh đạo EU khác đã thừa nhận việc hỗ trợ từ Mỹ cần thiết đối với họ như thế nào.

"Họ có thể hy vọng, cầu nguyện rồi tiếp tục ca ngợi ông ấy", bà nói. "Nhưng đó là tất cả những gì họ có".

Vũ Hoàng (Theo AP, Reuters, AFP)