"Khi họ nói rằng 'Hãy ngừng bắn rồi chúng ta sẽ tính tiếp', chúng tôi trả lời 'Không, chúng tôi từng làm như vậy rồi và không muốn lặp lại chuyện đó", Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov nói ngày 21/5, đề cập cách tiếp cận để giải quyết xung đột ở Ukraine.

Ngoại trưởng Sergey Lavrov tại Moskva ngày 21/1. Ảnh: Reuters

Ông Lavrov cho biết thêm trong cuộc thảo luận tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, cuối tháng 3/2022, Nga và Ukraine đã nhất trí các nguyên tắc giải quyết cuộc xung đột do chính phái đoàn Kiev đề xuất.

"Chúng tôi đã đồng ý với họ. Các nguyên tắc đã được cả chúng tôi và phía Ukraine ký kết. Tuy nhiên, sau đó phương Tây đã ngăn ký kết một hiệp ước dựa trên chính những nguyên tắc đó", ông Lavrov nói.

Theo các tài liệu được Tổng thống Nga Vladimir Putin công khai, ngày 29/3/2022, khi phái đoàn hai nước gặp nhau tại Istanbul, Nga đưa ra yêu cầu Ukraine không gia nhập NATO, giới hạn lực lượng vũ trang ở mức 85.000 quân, 342 xe tăng và 519 khẩu pháo. Phái đoàn Ukraine yêu cầu Nga rút quân về vị trí trước xung đột và muốn giữ quy mô quân đội gồm 250.000 lính, gần bằng mức trước xung đột, 800 xe tăng và 1.900 khẩu pháo.

Bộ trưởng Quốc phòng Nga khi đó tuyên bố các mục tiêu chính của "chiến dịch quân sự đặc biệt" nhìn chung đã hoàn thành và lực lượng Nga bắt đầu rút khỏi ngoại ô Kiev và các khu vực khác ở miền bắc Ukraine để thể hiện thiện chí đàm phán.

Theo Tổng thống Putin, các nhà đàm phán Ukraine ở Istanbul đã chấp nhận hầu hết những yêu cầu từ Nga. "Trên thực tế, các thỏa thuận đã đạt được", ông nói vài tháng sau đó. "Quân đội của chúng tôi đã rời khỏi trái tim Ukraine, Kiev, để tạo điều kiện" cho các cuộc đàm phán tiếp theo nhằm hoàn tất hiệp định hòa bình.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan phát biểu khi phái đoàn Nga (trái) và Ukraine gặp nhau tại thành phố Istanbul, hồi cuối tháng 3/2022. Ảnh: Reuters

Nhưng Ukraine phản đối kịch liệt thông tin này. Theo cựu ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba, không bên nào đưa ra cam kết ràng buộc ở Istanbul. "Không có thỏa thuận nào cả", ông nhấn mạnh. "Tham gia vào một cuộc đàm phán và cam kết về một điều gì đó là hai việc hoàn toàn khác nhau".

Về việc Nga rút quân, các quan chức Ukraine và Mỹ cho biết ông Putin không có lựa chọn nào khác ngoài việc rút lui vào cuối tháng 3, khi lực lượng Ukraine liên tiếp đạt thành công trên thực địa và gây tổn thất đáng kể cho đoàn xe tăng, thiết giáp Nga đang ùn ứ trên đường.

Đàm phán sau đó đình trệ, khi Ukraine cáo buộc Nga gây ra "thảm sát ở thị trấn Bucha". Sau khi thủ tướng Anh lúc đó là Boris Johnson đến Kiev 9/4/2022 và tuyên bố "ủng hộ Ukraine một nghìn phần trăm", Tổng thống Volodymyr Zelensky tuyên bố chấm dứt đàm phán với Nga và chiến sự kéo dài hơn ba năm sau đó.

Ngoại trưởng Nga ngày 21/5 cho rằng cách tiếp cận "ngừng bắn rồi tính" để giải quyết xung đột với Ukraine đã không còn hiệu quả, bất kể Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Anh Keir Starmer hay Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen có gây sức ép tới đâu.

Phái đoàn Nga - Ukraine hôm 16/5 nối lại đàm phán ở Istanbul, đồng ý trao đổi 1.000 tù binh mỗi bên và cũng nêu tầm nhìn cụ thể về khả năng tiến tới lệnh ngừng bắn trong tương lai cũng như tiếp tục duy trì đàm phán.

Tổng thống Mỹ Donald Trump sau cuộc điện đàm với người đồng cấp Nga Vladimir Putin hôm 19/5 đã thông báo Kiev và Moskva sẽ bắt đầu đàm phán ngừng bắn. Theo ông chủ Nhà Trắng, các điều kiện hướng đến thỏa thuận ngừng bắn sẽ do Nga và Ukraine tự thương lượng.

Ngọc Ánh (Theo TASS, AA, AP)