Sau khi nhậm chức, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã bổ nhiệm cựu giám đốc Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan (ICE) Tom Homan làm "trùm biên giới" trong nỗ lực siết kiểm soát biên giới và tăng cường trục xuất những người nhập cư không giấy tờ đang sinh sống, làm việc ở Mỹ.

Trong bối cảnh ICE gần đây tăng số lượng người bị trục xuất, Homan và Phó Chánh văn phòng Nhà Trắng Stephen Miller đã thúc đẩy một ý tưởng là tiến hành các chiến dịch truy quét lao động nhập cư trái phép tại nơi họ làm việc, điều mà các chính quyền trước đây thường né tránh vì gây quá nhiều tranh cãi.

Nhưng với mong muốn đáp ứng yêu cầu của Tổng thống Trump nhằm tăng số người bị trục xuất, Miller tuyên bố "muốn bắt tất cả", kể cả những người nhập cư đang làm việc tại các siêu thị, nhà hàng, cửa hàng quần áo, một quan chức ICE tháng trước nói với Washington Examiner.

"Các bạn sẽ thấy các chiến dịch truy quét tại nơi làm việc được tiến hành nhiều chưa từng có trong lịch sử nước Mỹ", Homan tuyên bố. "Chúng tôi sẽ tràn ngập những cơ sở đó".

Và mục tiêu mà ICE lựa chọn cho chiến dịch cuối tuần qua là hai siêu thị Home Depot, một tiệm bánh và một cửa hàng bán sỉ quần áo tại Los Angeles, thành phố được mệnh danh là "thiên đường trú ẩn" cho người nhập cư tại bang California do các quan chức Dân chủ lãnh đạo. Bộ Tư pháp Mỹ tuyên bố chiến dịch đột kích nhắm vào những người nhập cư sử dụng "giấy tờ nhân viên giả mạo" tại các cơ sở kinh doanh này.

Đặc vụ ICE sử dụng xe thiết giáp truy quét người nhập cư tại Los Angeles hôm 6/6. Ảnh: Los Angeles Times

Theo giới quan sát, Los Angeles trở thành tâm điểm bị ICE nhắm đến do thành phố có chính sách và quan điểm về nhập cư bất đồng với nghị trình của Tổng thống Trump.

Los Angeles nói riêng và bang California được ví như thành trì của đảng Dân chủ, các vị trí lãnh đạo chủ chốt trong chính quyền thành phố và bang đều là thành viên đảng này. Điều đó đồng nghĩa giữa bang California và chính quyền liên bang hiện tại vốn đã có bất đồng nhất định chính sách, bao gồm cả về nhập cư.

Số liệu của Viện chính sách công California cho thấy bang này có 10,6 triệu người nhập cư, tập trung chủ yếu ở các hạt ven biển như Santa Clara, San Mateo, Alameda, San Francisco và Los Angeles. Trung tâm Nghiên cứu Pew năm 2022 ước tính bang California có 1,8 triệu người nhập cư không giấy tờ.

Los Angeles, thành phố lớn thứ hai Mỹ, là nơi sinh sống của hơn 1,35 triệu người nhập cư, chiếm 34% dân số. Điều này khiến Los Angeles bị đưa vào danh sách hơn 500 "khu vực trú ẩn" trên khắp Mỹ mà Bộ An ninh Nội địa (DHS) công bố tháng trước.

"Những chính trị gia ở những khu vực này đang gây nguy hiểm đến người dân và lực lượng hành pháp của chúng ta bằng cách bảo vệ cho những người nhập cư phi pháp, tội phạm bạo lực", Bộ trưởng DHS Kristi Noem nói.

Trong khi đó, các cộng đồng địa phương lập luận chính sách "trú ẩn" giúp những người nhập cư cảm thấy an toàn hơn để trình diện, trong trường hợp họ là nhân chứng hoặc nạn nhân của tội phạm. Họ cũng nhấn mạnh thực thi luật nhập cư là việc của chính quyền liên bang, còn cảnh sát địa phương phải tập trung nguồn lực hạn chế để đối phó tội phạm, thay vì đi truy bắt người nhập cư.

Chính quyền Los Angeles hồi tháng 11/2024 đã thể hiện sẵn sàng đối đầu với Nhà Trắng, khi hội đồng thành phố thông qua chính sách "trú ẩn" đã chuẩn bị từ trước. Chính sách này cấm sử dụng các nguồn lực địa phương, như lực lượng cảnh sát thành phố, cho các chiến dịch trấn áp nhập cư của cơ quan liên bang như ICE hay Hải quan và Biên phòng Mỹ (CBP).

ICE chỉ có khoảng 6.000 sĩ quan và con số này gần như không thay đổi suốt nhiều năm. Do đó, cơ quan này cần dựa vào lực lượng hành pháp địa phương để tăng quân số để thực hiện nhiệm vụ dễ dàng hơn. Tuy nhiên, Sở Cảnh sát Los Angeles (LAPD) tuyên bố họ sẽ không tham gia chiến dịch truy quét nhập cư, theo đúng chính sách "trú ẩn" của chính quyền thành phố.

Ông Homan tuyên bố "sẽ không có gì có thể ngăn cản chúng tôi trục xuất người nhập cư phạm pháp". "Chúng tôi vẫn sẽ thực hiện công việc, bất kể là có các bạn tham gia hay không", ông nói.

Nhưng các cuộc đột kích, trong đó đặc vụ ICE mang vũ khí, áo giáp và sử dụng xe chống đạn như một "chiến dịch quân sự", đã thổi bùng làn sóng giận dữ ở Los Angeles.

Hàng loạt cuộc biểu tình bùng phát ở thành phố trong ngày 6/6, khi người dân chặn xe của ICE, ném đá vào phương tiện của lực lượng hỗ trợ và bao vây Tòa nhà Liên bang Los Angeles, nơi các đặc vụ ICE sử dụng làm điểm tập trung.

Người biểu tình giơ biểu ngữ phản đối ICE gần một trung tâm tạm giam ở Los Angeles ngày 8/6. Ảnh: AP

Đến ngày 7/6, tình hình thêm phức tạp sau khi Tổng thống Trump thông báo triển khai Vệ binh Quốc gia bang California tới Los Angeles nhằm "xử lý tình trạng vô pháp đang diễn ra".

"Nếu Thống đốc California, Thị trưởng Los Angeles không thể làm nhiệm vụ của họ, điều mà ai cũng biết, vậy thì chính quyền liên bang sẽ can thiệp và giải quyết rắc rối, những kẻ nổi loạn và hôi của, theo đúng cách nên làm!!!", ông viết trên mạng xã hội.

Nhưng việc ông Trump huy động Vệ binh Quốc gia California, vốn là lực lượng dưới quyền của Thống đốc Gavin Newsom, đến hỗ trợ ICE ở Los Angeles đã đẩy căng thẳng giữa Nhà Trắng và chính quyền bang này lên một mức độ mới.

Vệ binh Quốc gia là lực lượng quân sự dự bị của các lực lượng vũ trang Mỹ. Mỗi bang và vùng lãnh thổ Mỹ đều có lực lượng Vệ binh Quốc gia chịu sự chỉ đạo trực tiếp từ thống đốc. Tổng thống có thể điều động lực lượng này để thực hiện nhiệm vụ liên bang trong thời chiến hay tình huống khẩn cấp quốc gia, nhưng thường phải có sự chấp thuận của thống đốc bang đó.

Điều này làm dấy lên tranh cãi về thẩm quyền, khi ông Trump là Tổng thống Mỹ đầu tiên kể từ năm 1965 điều động Vệ binh Quốc gia dù chưa nhận đề nghị hay chấp thuận từ cấp bang. Trong thư gửi ông chủ Nhà Trắng chiều 8/6, Thống đốc California Newsom cho biết sự hiện diện của vệ binh quốc gia "đang khiến căng thẳng gia tăng" ở Los Angeles, và đề nghị Tổng thống rút lệnh.

Hạ nghị sĩ Maxine Waters, bang California, cho rằng Tổng thống đang muốn dùng Los Angeles để răn đe các khu vực "trú ẩn" khác trên khắp nước Mỹ. Thị trưởng Los Angeles Karen Bass cáo buộc Nhà Trắng gây ra hỗn loạn, cho rằng đây là "một ý đồ nào đó, không phải vì an toàn công cộng".

Lực lượng cảnh sát chống bạo động giải tán đám đông biểu tình ở Los Angeles, bang California ngày 6/6. Ảnh: AP

Tuy nhiên, giới chức Los Angeles cũng như bang California giờ đây đang ở thế khó, vì phải tìm cách ứng phó với sức ép từ Nhà Trắng, đồng thời không để các cuộc biểu tình biến thành "vụ bạo loạn cần trấn áp", yếu tố có lợi cho Tổng thống Trump, Mike Bonin, giám đốc điều hành Viện Pat Brown về Vấn đề công tại Los Angeles, nhận định.

Trong khi đó, ông Trump đã tuyên bố các quan chức địa phương sẽ đối mặt nguy cơ bị truy tố nếu họ cản đường Vệ binh Quốc gia hay lực lượng hành pháp liên bang.

"Với người dân Los Angeles, vốn gần đây đã chịu tổn thất vì cháy rừng, cùng những người dân Mỹ đang chán nản vì phải chứng kiến đụng độ, tôi cầu mong bất ổn này kết thúc mà không có tổn thất sinh mạng", Conor Friedersdorf, cây viết của Atlantic, bình luận.

Như Tâm (Theo BBC, AP, CBS News)