Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 21/6 (sáng 22/6 giờ Hà Nội) thông báo quân đội nước đã không kích ba cơ sở hạt nhân Fordow, Natanz và Esfahan trên lãnh thổ Iran, thêm rằng toàn bộ máy bay tham gia chiến dịch đều an toàn và đã rời khỏi không phận đối phương.

Truyền thông Mỹ cho biết Washington đã triển khai phi đội oanh tạc cơ tàng hình B-2 để thả 6 bom xuyên phá hầm ngầm GBU-57 MOP vào cơ sở Fordow, nơi được ví như "pháo đài hạt nhân" của Iran. Tàu ngầm Mỹ cũng đã phóng 30 tên lửa hành trình Tomahawk vào hai tổ hợp Isfahan và Natanz.

Đây được coi là quyết định bất ngờ của ông Trump, vì Tổng thống Mỹ hôm 19/6 nói rằng ông sẽ quyết định hành động hay không trong vòng hai tuần tới.

Tuy nhiên, Tổng thống Trump vài ngày qua kết luận rằng sự tham gia của Mỹ là cần thiết để có thể phá hủy các cơ sở hạt nhân kiên cố của Iran. Ông đã ra quyết định trong lúc nỗ lực ngoại giao dường như bế tắc, theo CNN.

Mô hình huấn luyện của bom GBU-57/B tại căn cứ không quân Whiteman hồi năm 2023. Ảnh: USAF

Một nguyên nhân khác thúc đẩy ông Trump ra quyết định là báo cáo từ tình báo Mỹ. Lực lượng này nhận định các đòn không kích bằng bom thông thường trước đó của Israel chỉ khiến chương trình hạt nhân của Iran đi lùi 6 tháng, thay vì 2-3 năm như Tel Aviv tuyên bố.

Tình báo Mỹ cũng đánh giá các cuộc không kích sắp tới của Israel nhiều khả năng sẽ không gây ra thiệt hại thêm cho chương trình hạt nhân của Iran.

Mỹ là quốc gia duy nhất trên thế giới sở hữu bom GBU-57 MOP nặng 14 tấn, với khả năng xuyên qua 60 m đất để phá hủy các công trình ngầm kiên cố tại cơ sở hạt nhân Fordow. Nước này đã xuất xưởng khoảng 20 bom GBU-57, đồng nghĩa Mỹ đã dùng gần 1/3 số "siêu bom" có trong kho để không kích cơ sở hạt nhân Fordow.

"Giờ là thời điểm cho hòa bình", ông Trump tuyên bố khi thông báo không kích Iran.

CNN dẫn ba nguồn thạo tin cho biết Tổng thống Trump hy vọng cuộc không kích vào các cơ sở hạt nhân Iran sẽ thúc đẩy Tehran quay lại bàn đàm phán, thêm rằng ông chủ Nhà Trắng hiện không có kế hoạch thực hiện thêm hành động quân sự bên trong lãnh thổ Iran.

Iran được cho là đã âm thầm xây dựng cơ sở hạt nhân Fordow trong lòng một ngọn núi gần thành phố Qom ở miền trung nước này suốt nhiều năm. Iran không tiết lộ độ sâu của Fordow, nhưng một số ước tính cho hay nó nằm 80-90 m sâu trong núi, có hai lối vào, với các đường hầm vuông góc 90 độ, nên không thể bị phá hủy bằng hầu hết các loại bom thông thường.

Giới chuyên gia nhận định cuộc không kích của Mỹ vào cơ sở Fordow sẽ không gây ra vụ nổ hạt nhân, do tại tổ hợp này không có lò phản ứng hay đầu đạn hạt nhân mà chỉ lưu trữ uranium được làm giàu.

"Nếu có ai nghĩ rằng thảm họa Chernobyl sẽ tái diễn thì chắc chắn là không", Hamish de Bretton-Gordon, cựu chỉ huy đơn vị hóa, sinh, xạ của Anh, nhận định. "Vụ nổ uranium sẽ không gây ra kích hoạt phản ứng hạt nhân. Đây là một quy trình khoa học phức tạp và cũng là lý do khiến nỗ lực chế tạo bom nguyên tử rất khó khăn".

Vị trí các cơ sở hạt nhân của Iran. Đồ họa: AFP

Mark Nelson, nhà sáng lập một công ty tư vấn nghiên cứu có trụ sở ở Chicago, cũng nhận định ít có khả năng vụ không kích cơ sở Fordow sẽ làm rò rỉ phóng xạ ra khu vực xung quanh, do các nguyên liệu hạt nhân lưu trữ tại tổ hợp này có mức độ phóng xạ rất yếu.

Nếu đây là nhà máy điện hạt nhân thì có thể sẽ xuất hiện "sản phẩm phân hạch", chất mà uranium được phân rã thành trong phản ứng hạt nhân, và việc chúng phát nổ có thể gây ra thảm họa trên diện rộng, theo Nelson.

Một quan chức Iran cũng nói những cơ sở hạt nhân bị Mỹ không kích không chứa vật liệu gây phóng xạ.

Phạm Giang (Theo CNN, NBC)