Mỹ đã ký hợp đồng trị giá 3,9 tỷ USD với Boeing, đặt hàng hai chiếc máy bay phản lực của hãng để làm chuyên cơ Không lực Một phục vụ Tổng thống. Theo hợp đồng, Boeing đáng lẽ phải bàn giao hai máy bay vào năm ngoái, nhưng nhiều sự cố chậm trễ đã khiến nhà sản xuất này không hoàn thành đúng hạn và mất hàng tỷ USD cho dự án.

Sự chậm trễ của Boeing cũng khiến Tổng thống Mỹ Donald Trump bất bình, nói với các phóng viên trên chiếc Không lực Một đời cũ hồi tháng 2 rằng ông "không hài lòng với Boeing" và có thể mua một chiếc khác thay thế.

Ông muốn có Không lực Một mới cho nhiệm kỳ này, thay vì tiếp tục sử dụng những chiếc máy bay từ thời cựu tổng thống George H.W. Bush cách đây 35 năm và thường xuyên phải bảo dưỡng, sửa chữa. "Chúng ta là nước Mỹ và tôi tin chúng ta nên có chiếc chuyên cơ ấn tượng nhất", ông nói.

Ngay sau khi ông Trump nhậm chức hồi tháng 1, giới chức quân đội Mỹ đã bắt đầu thảo luận về việc mua một chiếc máy bay tạm thời làm chuyên cơ Không lực Một trong thời gian chờ Boeing hoàn thành dự án. Tuy nhiên, đến ngày 11/5, Tổng thống Trump thông báo trên mạng xã hội rằng Qatar sẽ cung cấp máy bay cho Mỹ, mô tả đó là "món quà, hoàn toàn miễn phí".

Tổng thống Mỹ Donald Trump trên Không lực Một tại Miami ngày 3/4. Ảnh: AP

Lầu Năm Góc hôm 21/5 cho biết Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth đã chấp nhận chiếc Boeing 747 từ Qatar "theo đúng mọi quy định và luật lệ liên bang". Không quân Mỹ cũng bắt đầu lập kế hoạch cải tạo để biến nó thành chuyên cơ chở Tổng thống.

Một quan chức cấp cao chính quyền Mỹ ngày 14/5 bày tỏ hy vọng chuyên cơ mới sẽ sẵn sàng để sử dụng vào cuối năm nay. "Sự lựa chọn này là chấp nhận một món quà và tiết kiệm cho người nộp thuế Mỹ hàng trăm triệu USD. Không có điều kiện ràng buộc nào đi kèm. Đó là một chiếc máy bay đẹp với mức giá tuyệt vời. Điều đó có gì sai sao?", quan chức này nói.

Qatar đã bác bỏ những quan điểm cho rằng chiếc máy bay chuyển giao cho Mỹ nằm trong chiến dịch gây ảnh hưởng tới Washington. Ông Trump trong khi đó nói rằng sẽ không dùng chiếc máy bay này sau khi rời nhiệm sở.

Ban đầu, Văn phòng Quân sự Nhà Trắng, cơ quan giám sát các chuyến đi của Tổng thống, làm việc với Boeing và Bộ Quốc phòng để soạn danh sách những chiếc Boeing 747 mới nhất trên thị trường, được thiết kế dạng máy bay thương gia và có thể trang bị thành chuyên cơ tổng thống. Chỉ có 8 chiếc máy bay trên thế giới phù hợp yêu cầu, trong đó có chiếc máy bay phản lực hai tầng mà Qatar đã tìm cách bán vài năm qua nhưng chưa ai mua.

Tờ rơi quảng cáo về chiếc máy bay đó cho thấy nó được bài trí sang trọng theo đúng kiểu mà ông Trump thích. Đồ trong phòng ngủ sử dụng loại vải mềm chất lượng cao nhất, kết hợp với da và ván gỗ thượng hạng. Một phòng tắm được thiết kế xa hoa "gần như tác phẩm nghệ thuật". Quốc vương Qatar từng tặng cho Thổ Nhĩ Kỳ một chiếc máy bay tương tự năm 2018 nhằm bày tỏ ủng hộ dành cho Tổng thống Recep Tayyip Erdogan.

Đặc phái viên Trung Đông của ông Trump Steven Witkoff đã đóng vai trò quan trọng thúc đẩy kế hoạch chuyển giao chiếc máy bay sang trọng của Qatar cho Mỹ. Ông Witkoff, doanh nhân bất động sản kiêm bạn lâu năm của ông Trump, là người có quan hệ tốt với Qatar. Năm 2023, quỹ đầu tư quốc gia Qatar từng mua khách sạn Park Lane ở New York mà tập đoàn bất động sản của Witkoff sở hữu với giá 623 triệu USD.

Ông Witkoff đã liên lạc với phía Qatar để hỏi về chiếc máy bay Boeing muốn mua. Đến giữa tháng 2, Qatar đồng ý đưa máy bay đến Florida khi ông Trump ở khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago để Tổng thống Mỹ có thể chiêm ngưỡng nó.

Chiếc Boeing hạ cánh ở thành phố West Palm Beach, bang Florida sáng 15/2 sau chuyến bay không dừng từ Doha, theo hồ sơ theo dõi chuyến bay. Ông Trump đã rời Mar-a-Lago tới sân bay lúc khoảng 10h sáng để xem xét chiếc máy bay từng được hoàng gia Qatar sử dụng.

Chiếc máy bay Boeing 747 của Qatar mà ông Trump tham quan tại West Palm Beach, bang Florida hồi tháng 2. Ảnh: Reuters

"Từ bề ngoài cho tới bên trong chiếc máy bay đều toát lên vẻ sang trọng. Việc bài trí nội thất cũng được thực hiện một cách tỉ mỉ dựa trên tay nghề thủ công và năng lực kỹ thuật", tờ rơi quảng cáo cho hay.

Tầng trên có phòng chờ và trung tâm liên lạc, trong khi phòng ngủ chính có thể chuyển thành phòng vận chuyển bệnh nhân được trang bị y tế đầy đủ và nguồn cung cấp oxy trực tiếp. Nhân viên được bố trí ở khu vực hạng thương gia với 12 ghế ngả.

"Boeing đã tạo ra một chiếc máy bay tuyệt vời", Marc Foulkrod, kỹ sư hàng không có một công ty tư vấn chuyên giúp các khách hàng giàu có và nguyên thủ quốc gia mua máy bay, nói.

Song những chiếc máy bay như vậy thường kén khách. "Bạn có thể chỉ tìm thấy một người duy nhất muốn mua một chiếc như vậy và bay khắp nơi với nó", Foulkrod nói thêm.

Các hãng hàng không lớn không hứng thú mua một chiếc như vậy vì nó không phù hợp với chuyến bay thương mại. Ngay cả các nguyên thủ quốc gia ngày nay cũng ít sử dụng những chiếc Boeing 747. Chúng có 4 động cơ, với chi phí vận hành và bảo trì tốn kém, việc thay thế các bộ phận cũng trở nên khó khăn hơn vì loại này không còn được sản xuất.

Ngay cả việc điều máy bay tới Mỹ để ông Trump chiêm ngưỡng cũng là hành động cực kỳ tốn kém. Chi phí vận hành một chiếc máy bay như vậy ước tính là 25.000 USD mỗi giờ. Chi phí để thuê một chiếc phản lực như thế này thậm chí cao hơn, khoảng 35.000 USD. Điều đó có nghĩa chuyến bay khứ hồi từ Doha tới Florida với hành trình khoảng 30 giờ trên không, không gồm thời gian hạ cánh, có thể tốn tới một triệu USD.

Sau khi thấy chiếc máy bay, ông Trump dường như đã "yêu ngay từ cái nhìn đầu tiên". Bay trở lại Washington trên chiếc Không lực Một hiện tại, ông vẫn cảm thấy ấn tượng với thiết kế nội thất của chiếc máy bay Qatar và nói về nó như thể thỏa thuận mua bán đã hoàn thành. Các đồng minh Nhà Trắng của ông đã tính toán tới việc sơn lại, nâng cấp và khiến nó có thể sẵn sàng sử dụng trong năm nay.

Tuy nhiên, Qatar không bán nó mà dự định biến đây thành cuộc chuyển giao miễn phí giữa hai chính phủ.

Phát ngôn viên đại sứ quán Qatar ở Washington cho biết luật sư của quân đội hai nước đã xem xét kế hoạch chuyển giao máy bay. "Qatar không nhận lại bất kỳ lợi ích nào khi chuyển giao máy bay", phát ngôn viên Ali Al Ansari nói, mô tả kế hoạch chỉ "phản ánh quan hệ an ninh mạnh mẽ" với Mỹ.

Một số nội thất trong máy bay Boeing 747 từng được rao bán. Ảnh: AMAC

Tuy nhiên, ngay cả khi kế hoạch chuyển giao hoàn tất, các quan chức và cựu quan chức Mỹ cảnh báo việc cải tạo lại máy bay Qatar thành Không lực Một cho ông Trump không phải việc nhanh chóng.

Boeing từng mất 5 năm để chuyển đổi các máy bay 747 tiêu chuẩn mà Lầu Năm Góc mua thành Không lực Một, với các nâng cấp về khả năng liên lạc, hệ thống phòng thủ tên lửa và các biện pháp đảm bảo an toàn khác. Foulkrod cho rằng ông Trump khó có thể sử dụng chiếc Không lực Một mới trước năm 2027.

Máy bay Qatar có thiết kế sang trọng, nhưng Mỹ cũng sẽ cần phải sửa sang đáng kể trước khi nó thực sự trở thành Không lực Một, như lắp đặt hệ thống liên lạc và các hệ thống chuyên dụng để bảo vệ khỏi nguy cơ tấn công tên lửa hoặc mối đe dọa khác. Chi phí trang bị thêm dự kiến có thể lên tới một tỷ USD, theo quan chức Lầu Năm Góc.

Chi phí cho phi hành đoàn của một chiếc Không lực Một ước tính vào khoảng 37 triệu USD một năm và tổng chi phí hoạt động hàng năm lên tới 134 triệu USD, theo tài liệu của Lầu Năm Góc.

"Không ai khác ngoài một quốc gia hoặc một hãng hàng không lớn có thể đủ khả năng vận hành một chiếc máy bay như vậy", Andrew Hunter, cựu trợ lý Bộ trưởng Không quân Mỹ, cho hay.

Thùy Lâm (Theo WSJ, WP)