Ngày 10/8, Phó giám đốc Sở Y tế TP HCM Nguyễn Văn Vĩnh Châu cho biết hồi tháng 5 Viện Pasteur đã triển khai giám sát trọng điểm virus Chikungunya - Zika - Dengue tại một số tỉnh thành phía Nam như TP HCM, Tây Ninh, An Giang. Kết quả chưa ghi nhận ca Chikungunya (gây đau khớp) và Zika (gây dị tật đầu nhỏ ở thai nhi) từ các điểm giám sát này.

Bằng chứng về sự hiện diện trong quá khứ của virus này được khẳng định qua loạt nghiên cứu khoa học. Từ tháng 10/2010 đến tháng 12/2014, Đơn vị Nghiên cứu lâm sàng Đại học Oxford (OUCRU) phối hợp với Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP HCM tiến hành khảo sát sốt cấp tính ở trẻ 1-15 tuổi tại 7 bệnh viện miền Nam. Trong tổng số 8.105 trẻ được lấy mẫu máu trong vòng 72 giờ đầu khi sốt để xét nghiệm PCR, kết quả xác định 2.203 ca sốt xuất huyết Dengue (27%), 4 ca nhiễm Chikungunya và 2 ca nhiễm Zika.

Phân tích di truyền cho thấy cả 4 chủng Chikungunya đều thuộc dòng gây dịch tại khu vực Ấn Độ Dương, mang kiểu gene Đông/Trung/Nam Châu Phi (ECSA), có sự tương đồng với chủng được phát hiện tại Campuchia từ năm 2011.

Nghiên cứu huyết thanh học năm 2015 của OUCRU và Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP HCM trên 546 mẫu đại diện cho các nhóm tuổi ở 4 tỉnh thành (An Giang, TP HCM, Đắk Lắk, Huế) cho thấy thông tin đáng chú ý. An Giang và TP HCM ghi nhận 10% mẫu có kháng thể chống Chikungunya (chứng tỏ đã từng mắc bệnh), trong khi tỷ lệ này ở Đắk Lắk là gần 8% và Huế là hơn 3,7%. Tất cả người có kháng thể đều trên 30 tuổi, cho thấy sự lây lan của Chikungunya đã diễn ra khoảng 30 năm trước (thập niên 1980) với mức độ truyền nhiễm thấp trong cộng đồng.

Nghiên cứu quy mô lớn nhất được thực hiện từ 2017-2019 bởi Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, Viện Pasteur TP HCM phối hợp Đại học Nagasaki (Nhật Bản) trên 31 tỉnh thành với 1.063 mẫu. Kết quả cho thấy hơn 46% mẫu có kháng thể kháng virus Chikungunya và gần 28% mẫu có kết quả PCR dương tính (bằng chứng đang nhiễm virus). Việc giải trình tự bộ gene của các mẫu PCR dương tính xác nhận chúng thuộc kiểu gene ECSA.

Hoạt động giám sát chuyên biệt đã được ngành y tế TP HCM duy trì trong nhiều năm qua nhằm theo dõi sự lưu hành của các tác nhân gây bệnh. Sau đợt bùng phát toàn cầu do virus Zika cuối năm 2016, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP HCM tiếp tục duy trì các điểm giám sát cả virus Zika lẫn Chikungunya, song đến nay chưa phát hiện ca bệnh mới nào trên địa bàn.

"Có thể nhận định Chikungunya là bệnh lưu hành ở Việt Nam, gần đây chưa ghi nhận ca bệnh, song nguy cơ tái xuất hiện của những bệnh này tại TP HCM là hoàn toàn có thể xảy ra", bác sĩ Châu nói.

Lãnh đạo ngành y tế TP HCM cho rằng cần một chương trình giám sát hàng năm để hiểu tác động của bệnh này. Thành phố vẫn duy trì hệ thống giám sát dịch bệnh để sẵn sàng chủ động ứng phó với mọi tình huống có thể xảy ra.

Cán bộ ngành y tế TP HCM soi đèn tìm loăng quăng ở các vật dụng chứa nước tại nhà dân khi giám sát phòng chống dịch ở Củ Chi, hồi tháng 7. Ảnh: Lê Phương

Ngày 8/8, Bộ Y tế gửi công văn yêu cầu các địa phương tăng giám sát dịch bệnh Chikungunya tại cửa khẩu, đặc biệt tại những khu vực có người từ vùng dịch trở về, trong bối cảnh số ca đang tăng trên thế giới với nhiều đợt bùng phát lớn tại các đảo ở Ấn Độ Dương và lan rộng sang nhiều nước ở châu Phi, Nam Á, châu Âu.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hôm 22/7 đã cảnh báo về sự lây lan nhanh chóng của Chikungunya, với các đợt bùng phát lớn được báo cáo tại các đảo Ấn Độ Dương như La Réunion và Mayotte. Các đợt bùng phát này hiện lan sang một số khu vực của châu Phi, Nam Á, châu Âu. Khoảng 8.000 người tại Trung Quốc đã nhiễm virus Chikungunya trong 4 tuần qua, buộc chính quyền áp dụng các biện pháp kiểm soát chưa từng thấy kể từ đại dịch Covid-19.

Chikungunya là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Chikungunya gây ra, lây truyền chủ yếu qua muỗi vằn, cùng loại muỗi gây bệnh sốt xuất huyết Dengue và bệnh do virus Zika. Chikungunia có triệu chứng đặc trưng là sốt khởi phát đột ngột trên 38,5 độ C, kèm theo đau khớp/viêm khớp nặng. Các triệu chứng phổ biến khác bao gồm cứng khớp, viêm khớp, đau đầu, mệt mỏi và phát ban. Đau khớp thường gây suy nhược và thường kéo dài vài ngày hoặc lâu hơn.

Nhóm bệnh nhân có nguy cơ mắc bệnh nặng hơn bao gồm trẻ sơ sinh, người lớn có bệnh lý nền. Hiện không có thuốc kháng virus đặc hiệu để chữa bệnh Chikungunya. Việc điều trị chủ yếu nhằm giảm các triệu chứng, bao gồm thuốc giảm đau khớp và thuốc hạ sốt.

Lê Phương