Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Thúy Hậu, khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, hướng dẫn cách phân biệt hai bệnh lý này.

Nguyên nhân

Sốt siêu vi (sốt virus) có thể do cơ thể nhiễm Rhinovirus, Adenovirus, Enterovirus, virus hợp bào hô hấp... Bệnh có thể lây qua đường hô hấp, tiêu hóa, tiếp xúc với dịch tiết của người bệnh, thường gặp ở thời điểm giao mùa, khi thời tiết thay đổi đột ngột, các tác nhân gây bệnh phát triển. Người có hệ miễn dịch yếu như trẻ nhỏ, người cao tuổi, người có bệnh lý nền... dễ mắc bệnh.

Sốt xuất huyết do virus Dengue gây ra, lây qua vết đốt của muỗi vằn Aedes aegypti hoặc Aedes albopictus. Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi, thường bùng phát vào mùa mưa, khoảng tháng 7 đến tháng 11 hằng năm. Lúc này thời điểm khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều, tạo điều kiện cho muỗi vằn sinh sản và phát triển.

Triệu chứng

Cả hai bệnh lý đều có biểu hiện khởi phát là sốt, do cơ chế hệ miễn dịch phản ứng chống lại virus. Với sốt xuất huyết, triệu chứng thay đổi theo từng giai đoạn. Trong giai đoạn khởi phát (3 ngày đầu), người bệnh thường sốt cao đột ngột đến 39-40 độ C, kèm theo đau đầu, mệt mỏi, đau hốc mắt, đau họng, ho, chảy nhiều dịch mũi...

Ở giai đoạn toàn phát, sốt giảm dần. Người bệnh bắt đầu xuất hiện xuất huyết dưới da, ngứa da, các nốt chấm sốt xuất huyết không biến mất sau khi thực hiện căng da, chảy máu cam, chân răng, rong kinh bất thường ở phụ nữ. Một số trường hợp bị xuất huyết tiêu hóa (đi ngoài phân đen, lẫn máu, nôn ra máu) hoặc nặng hơn là xuất huyết nội sọ, xuất huyết ổ bụng, tụt huyết áp, sốc nguy hiểm tính mạng. Trong giai đoạn phục hồi, bệnh nhân hết sốt, tiểu cầu tăng trở lại và thể trạng dần hồi phục.

Sốt siêu vi có thể gây ra nhiều mức độ triệu chứng tùy theo loại virus. Người bệnh thường sốt cao 39-40 độ C, mệt mỏi, đau nhức người, uể oải, kèm theo đau họng, ho, chảy dịch mũi, rối loạn tiêu hóa như đầy bụng, tiêu chảy, nôn, buồn nôn. Người bệnh nổi hạch vùng đầu mặt cổ, đau nhức mắt, nhức đầu, phát ban nhẹ sau vài ngày. Các nốt ban đỏ biến mất sau khi thực hiện căng da. Trẻ nhỏ thường quấy khóc nhiều, nguy cơ co giật nếu sốt cao không kiểm soát. Các triệu chứng của sốt virus thường giảm sau 5-7 ngày.

Biến chứng

Phần lớn người bị sốt đều có thể khỏi sau vài ngày nếu được theo dõi và chăm sóc đúng cách. Bác sĩ Hậu lưu ý sốt xuất huyết và sốt virus đều tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nguy hiểm nếu chủ quan hoặc không điều trị kịp thời. Sốt xuất huyết có thể dẫn đến sốc do mất máu, tụt huyết áp, đau đầu dữ dội, tràn dịch màng phổi hoặc thoát huyết tương gây phù não, dẫn đến hôn mê. Một số biến chứng nghiêm trọng khác bao gồm suy tim, suy thận hoặc xuất huyết võng mạc, dịch kính, làm tăng nguy cơ mù lòa. Phụ nữ mang thai mắc sốt xuất huyết nặng có thể nguy cơ sẩy thai.

Sốt siêu vi thường có diễn tiến nhẹ và tự khỏi sau 7-10 ngày. Tuy nhiên, nếu không được theo dõi và chăm sóc đúng cách, người bệnh vẫn có thể bị bội nhiễm vi khuẩn, dẫn đến những biến chứng như viêm phổi, viêm tiểu phế quản, viêm thanh quản, viêm cơ tim, tổn thương não.

Bác sĩ khoa Nội tổng hợp khám cho một người bệnh. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh

Chẩn đoán

Phương pháp phân biệt giữa hai loại bao gồm lâm sàng và xét nghiệm máu. Với sốt virus, kết quả thường cho thấy số lượng bạch cầu giảm nhẹ hoặc bình thường, tiểu cầu không giảm nhiều, xét nghiệm CRP (định lượng Protein phản ứng C trong máu đánh giá mức độ viêm và theo dõi đáp ứng điều trị của các bệnh lý nhiễm trùng) có thể tăng nhẹ. Trong khi đó, sốt xuất huyết lại có biểu hiện tiểu cầu, bạch cầu giảm nhanh, tỷ lệ thể tích hồng cầu trong máu (hematocrit) tăng do máu cô đặc. Các test chẩn đoán sốt xuất huyết như Dengue NS1 dương tính trong 5 ngày đầu, Dengue IgM dương tính từ ngày thứ 5 của bệnh trở đi.

Điều trị

Hiện cả sốt siêu vi và sốt xuất huyết đều chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Sốt siêu vi thường nhẹ, sau khi hạ sốt sẽ giảm và dần khỏi hẳn nếu người bệnh được chăm sóc đúng cách. Ngược lại, người bị sốt xuất huyết cần được theo dõi sát từ ngày thứ 3 trở đi. Đây là thời điểm sốt bắt đầu giảm nhưng lại có nguy cơ xuất hiện biến chứng nặng do tiểu cầu bắt đầu giảm nhanh, cô đặc máu. Người bệnh cần được theo dõi chỉ số tiểu cầu, hematocrit định kỳ, bù dịch, điện giải hợp lý. Thuốc hạ sốt nhóm paracetamol được khuyên dùng thay vì aspirin hay ibuprofen do có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết.

Theo bác sĩ Thuý Hậu, kháng sinh đều không đáp ứng với cả hai bệnh, vì vậy không nên sử dụng. Người bệnh cần được nghỉ ngơi, uống nhiều nước, ăn uống đủ chất và dễ tiêu để nhanh phục hồi. Người bị sốt virus không giảm sau 3-4 ngày, có biểu hiện bội nhiễm vi khuẩn như ho đờm xanh vàng, đau họng, tiêu chảy kéo dài... cần nhập viện. Dấu hiệu cảnh báo sốt xuất huyết nguy hiểm như sốt cao không đáp ứng thuốc hạ sốt, chảy máu cam, chảy máu chân răng, nôn nhiều, đau bụng dữ dội vùng hạ sườn phải, tay chân lạnh, tiểu ít, có xuất huyết dưới da, tiểu cầu giảm dưới 50.000/mm³, hematocrit tăng, trẻ em bị sốt cao kèm lừ đừ, bỏ bú... Lúc này nguy cơ biến chứng sốc sốt xuất huyết cao.

Để phòng nguy cơ mắc hai bệnh lý này, bác sĩ Hậu khuyên mọi người nên tiêm đầy đủ vaccine phòng ngừa. Sốt xuất huyết có vaccine phòng 4 chủng virus Dengue gây bệnh cho người từ 4 tuổi trở lên. Kết hợp tập trung diệt muỗi và loăng quăng như dọn dẹp vật chứa nước đọng, phát quang bụi rậm, ngủ màn kể cả ban ngày, mặc quần áo dài tay.

Sốt siêu vi dù chưa có vaccine chuyên biệt nhưng tiêm đủ các vaccine cần thiết như cúm, sởi, rubella... cũng là biện pháp giúp giảm nguy cơ lây nhiễm. Mọi người nên giữ gìn vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang nơi đông người, hạn chế tiếp xúc với người có biểu hiện ho, sốt... để đảm bảo an toàn. Tăng cường dinh dưỡng, ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ và vitamin, tập thể dục thể thao thường xuyên, uống đủ nước, ngủ đủ giấc, hạn chế stress... cũng giúp tăng sức đề kháng, giảm nguy cơ mắc bệnh.

Trịnh Mai