U tuyến yên là khối u hình thành trong tuyến yên, một tuyến nhỏ nằm ở đáy não có vai trò quan trọng trong điều hòa nội tiết. Tuyến yên kiểm soát nhiều chức năng sinh lý quan trọng thông qua sản xuất hormone kích thích các tuyến nội tiết khác như tuyến giáp, tuyến thượng thận, buồng trứng và tinh hoàn. Khi xuất hiện khối u, chức năng điều hòa hormone có thể bị rối loạn, dẫn đến nhiều biến đổi trong cơ thể.

Thạc sĩ, bác sĩ Phạm Văn Tín, khoa Ngoại Thần kinh - Cột sống, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết một số dấu hiệu sớm có thể cảnh báo khối u tuyến yên.

Thay đổi nội tiết

Biểu hiện thay đổi nội tiết do khối u ảnh hưởng đến chức năng của tuyến yên. Một số trường hợp gây tăng tiết hormone, số khác thì ngược lại. Khi hormone prolactin tăng cao, nữ giới có thể bị rối loạn kinh nguyệt, tiết sữa bất thường dù không mang thai. Một số người gặp tình trạng giảm ham muốn tình dục, khô âm đạo, mất kinh kéo dài.

Nam giới có thể bị giảm ham muốn, rối loạn cương dương, vô sinh do tinh hoàn giảm sản xuất testosterone. Một số trường hợp bị ngực to bất thường (nữ hóa tuyến vú) vì mất cân bằng hormone giới tính. U tuyến yên có thể làm giảm sản xuất hormone, dẫn đến suy giảm chức năng của các tuyến nội tiết khác. Người bệnh có thể thấy mệt mỏi kéo dài, huyết áp thấp, da khô, mất tập trung, suy giảm trí nhớ.

To đầu chi

Nếu khối u tiết hormone tăng trưởng quá mức, người bệnh có thể bị to đầu chi, tức là bàn tay, bàn chân, khuôn mặt phát triển lớn hơn bình thường. Biểu hiện này thường xuất hiện âm thầm trong nhiều năm, khó nhận biết sớm. Ở trẻ em, thừa hormone tăng trưởng có thể gây ra bệnh khổng lồ, khiến trẻ cao quá mức so với độ tuổi, kèm theo các vấn đề về xương khớp.

Cường giáp hoặc suy giáp

U tuyến yên ảnh hưởng đến hormone kiểm soát tuyến giáp có thể gây tăng hormone này dẫn đến bệnh cường giáp. Triệu chứng gồm sụt cân nhanh, tim đập nhanh, run tay, căng thẳng, đổ mồ hôi nhiều. Ngược lại, nếu khối u làm suy giảm hormone tuyến giáp, bệnh nhân có thể bị suy giáp với các biểu hiện như mệt mỏi, tăng cân, da khô, tóc rụng, chậm chạp, dễ bị lạnh.

Ê kíp phẫu thuật cho người bệnh u tuyến yên. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh

Nhức đầu, rối loạn thị giác

Khối u phát triển chèn ép vào các cấu trúc xung quanh trong hộp sọ gây ra các triệu chứng thần kinh. Nhức đầu thường xuyên, không đáp ứng với thuốc giảm đau là một trong những dấu hiệu phổ biến. Cơn đau đầu có thể âm ỉ hoặc dữ dội, thường tập trung ở vùng trán hoặc sau mắt.

Khi khối u chèn ép dây thần kinh thị giác, bệnh nhân có thể bị suy giảm thị lực, mờ mắt hoặc mất thị lực. Một số người nhìn đôi hoặc cảm thấy ánh sáng mờ dần theo thời gian. Nếu khối u tiếp tục phát triển mà không được điều trị, người bệnh có nguy cơ mù vĩnh viễn.

Rối loạn giấc ngủ

Một số khối u lớn tạo áp lực lên vùng dưới đồi, ảnh hưởng đến trung tâm điều hòa thân nhiệt, giấc ngủ, cảm giác đói và khát. Lúc này, người bệnh có thể bị rối loạn giấc ngủ, khó ngủ hoặc ngủ quá nhiều, tỉnh dậy nhưng vẫn cảm thấy mệt mỏi. Một số người bị rối loạn cảm giác đói, ăn quá nhiều hoặc chán ăn kéo dài, dẫn đến tăng hoặc giảm cân bất thường.

Tổn thương vùng dưới đồi cũng có thể gây rối loạn thân nhiệt, khiến bệnh nhân cảm thấy quá nóng hoặc quá lạnh ngay cả khi nhiệt độ môi trường không thay đổi. Cảm giác khát nước liên tục, tiểu nhiều lần trong ngày cũng là dấu hiệu phổ biến khi xảy ra rối loạn hormone chống bài niệu (có tác dụng trực tiếp chống lợi tiểu).

U tuyến yên có thể gây xuất huyết hoặc hoại tử trong khối u, tạo ra hội chứng suy tuyến yên cấp tính. Triệu chứng điển hình là đột ngột đau đầu dữ dội, nôn ói, nhìn mờ, giảm huyết áp, hôn mê nếu không được cấp cứu kịp thời.

Bác sĩ Tín cho hay dấu hiệu u tuyến yên có thể xuất hiện riêng lẻ hoặc đồng thời, phụ thuộc vào kích thước và loại khối u. Một số khối u tiến triển chậm, triệu chứng mờ nhạt trong nhiều năm, khiến người bệnh chủ quan, dẫn đến phát hiện muộn, khi khối u đã gây biến chứng nghiêm trọng.

Khi có bất kỳ triệu chứng bất thường kéo dài, không rõ nguyên nhân, người nên đi khám sớm để tầm soát và điều trị kịp thời. Chẩn đoán u tuyến yên thường bao gồm xét nghiệm hormone, chụp cộng hưởng từ (MRI) để xác định kích thước và vị trí khối u.

Linh Đặng