Kết quả chụp cắt lớp vi tính phổi và mạch máu phổi của bé gái cho thấy thùy trên phổi có đám đông đặc, kính mờ. Động mạch phế quản phải giãn ngoằn ngoèo bất thường, giãn nhánh động mạch dưới xương đòn bên phải hướng vào vùng tổn thương. ThS.BS Trần Duy Hưng, khoa Hô hấp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết bệnh nhi ho ra máu do tổn thương lao đỉnh phổi phải kèm giãn bất thường các động mạch phổi. Bệnh nhi bị tổn thương cột sống đĩa đệm ngực D1-2 nghi do lao.

Động mạch phế quản là mạch máu nhỏ cung cấp máu giàu oxy cho các mô phổi và phế quản. Khi phổi hoặc phế quản viêm mạn tính (do lao phổi, giãn phế quản, viêm phổi kéo dài, nấm phổi...), các động mạch này có thể phát triển lớn hơn, ngoằn ngoèo. Sự giãn bất thường làm cho thành mạch yếu, dễ vỡ hoặc rò rỉ, dẫn đến ho ra máu, thậm chí ho ra máu ồ ạt, nguy hiểm đến tính mạng.

Hình ảnh giãn động mạch phế quản trên phim chụp cắt lớp vi tính. Ảnh: Bệnh viện Tâm Anh

Theo bác sĩ Hưng, giãn động mạch phế quản thường do phản ứng lâu dài của cơ thể với tình trạng viêm mạn tính ở phổi. "Bệnh nhân mới 15 tuổi, không có tiền sử bệnh hô hấp kéo dài, tổn thương này ít gặp", bác sĩ Hưng nói, thêm rằng nguyên nhân có thể do lao phổi tiến triển - bệnh lý có thể xảy ra ở lứa tuổi thiếu niên, nhất là sống chung với người thân từng mắc lao. Lao có thể gây viêm phá hủy nhu mô, tạo hang lao, khiến phế quản bị giãn, kéo theo hiện tượng giãn mạch phế quản, dẫn đến ho ra máu. Xét nghiệm cũng cho thấy trẻ dương tính với vi khuẩn lao.

Để điều trị cho bệnh nhi, các bác sĩ quyết định can thiệp xâm lấn tối thiểu bằng kỹ thuật nút mạch cầm máu. TS.BS Nguyễn Duy Trinh, Phó giám đốc Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh và Điện quang can thiệp, cùng êkíp sử dụng ống thông nhỏ đưa từ động mạch đùi đến động mạch phế quản phải, nhánh mạch giãn từ động mạch dưới đòn cấp máu cho vùng tổn thương. Bác sĩ bơm vật liệu chuyên biệt để làm tắc mạch. Sau can thiệp, tình trạng ho ra máu được kiểm soát. Sau hai tuần, bé cải thiện sức khỏe đáng kể, được xuất viện, tái khám và duy trì điều trị lao theo phác đồ khoảng 6-12 tháng.

Bệnh nhi khám và tư vấn với bác sĩ trước khi xuất viện. Ảnh: Bệnh viện Tâm Anh

Lao là bệnh truyền nhiễm mạn tính. Việt Nam ghi nhận hơn 106.000 ca lao và 11.000 người tử vong do bệnh này năm 2023. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2023, Việt Nam xếp thứ 11 trong 30 nước có gánh nặng bệnh lao và lao kháng thuốc cao nhất thế giới. Bác sĩ Hưng cho hay nhóm người có nguy cơ cao mắc bệnh lao như tiếp xúc với bệnh nhân lao, người trên 60 tuổi, mắc các bệnh mạn tính (bụi phổi, đái tháo đường, hen phế quản và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính), người bị suy giảm miễn dịch như nhiễm HIV, sử dụng các thuốc ức chế miễn dịch...

Bệnh lao tiến triển âm thầm, dễ nhầm bệnh hô hấp thông thường. Người bệnh có thể ho kéo dài nhiều tuần, ban đầu ho khan, sau đó có đờm, ho ra máu. Một số trường hợp chỉ có biểu hiện mơ hồ như mệt mỏi, sốt nhẹ về chiều, ra mồ hôi đêm, ăn kém, sụt cân không rõ nguyên nhân. Theo bác sĩ Hưng, đây là những triệu chứng dễ bị bỏ qua, đặc biệt ở người trẻ. Bệnh lao ở nhóm trẻ em và thanh thiếu niên thường bị bỏ sót, khó chẩn đoán và điều trị do triệu chứng không điển hình, khó lấy mẫu xét nghiệm.

Nếu không được phát hiện sớm, vi khuẩn lao có thể lan rộng trong phổi, gây tổn thương nặng, để lại biến chứng như giãn phế quản, ho ra máu lượng lớn, suy hô hấp, có thể tử vong. Bệnh đồng thời có thể ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ.

Ho ra máu ở trẻ em dù chỉ xảy ra trong thời gian ngắn, luôn là dấu hiệu cảnh báo vấn đề nghiêm trọng về hô hấp. Người bệnh cần đi khám ngay để xác định nguyên nhân, điều trị kịp thời. Vi khuẩn lao phát triển chậm hơn nhiều so với các vi khuẩn thông thường và có khả năng xâm nhập sâu vào nhiều cơ quan, tế bào trong cơ thể. Do đó, phác đồ điều trị lao thường kéo dài, người bệnh cần chú ý tái khám cũng như tuân thủ điều trị. Nếu người bệnh dùng thuốc không đủ thời gian, vi khuẩn chưa chết hết có thể kháng thuốc, gây lao đa kháng, khó điều trị.

Khuê Lâm