Nhà khoa học tiên phong, bác sĩ phẫu thuật siêu sao, người làm nên điều kỳ diệu - đó là những gì được gắn với Paolo Macchiarini trong nhiều năm trước bê bối.

Bác sĩ phẫu thuật gốc Thụy Sĩ này trở nên nổi tiếng vào năm 2008, khi tạo ra một đường thở mới cho Claudia Castillo, một phụ nữ trẻ đến từ Barcelona. Ông thực hiện điều này bằng cách loại bỏ các tế bào của khí quản lấy từ một người hiến tặng đã qua đời bằng phương pháp hóa học, sau đó cấy ghép các tế bào gốc lấy từ tủy xương của chính Claudia vào khung trần. Claudia nhanh chóng được xuất viện về nhà.

Theo Paolo và các đồng nghiệp, cơ quan nhân tạo của Claudia đang phát triển về hình dáng và chức năng như một cơ quan tự nhiên. Và vì nó được tạo ra từ chính tế bào của Claudia, cô không cần phải dùng bất kỳ loại thuốc ức chế miễn dịch nguy hiểm nào.

Claudia Castillo và bác sĩ Paolo Macchiarini. Ảnh: REX

Đây là thành công lớn đầu tiên của Paolo. Vô số bài báo tuyên bố đây là một bước đột phá trong y học. Tuy nhiên, những biến chứng nghiêm trọng mà Claudia phải chịu đựng đã bị che giấu trong thời gian dài.

Trong khi đó, sự nghiệp của Paolo thăng tiến vượt bậc. Năm 2011, ông làm việc tại một trong những trường đại học y danh tiếng nhất thế giới, Viện Karolinska ở Thụy Điển, nơi các giáo sư chọn ra người chiến thắng giải Nobel về sinh lý học và y học hàng năm.

Tại đây, Paolo tái tạo lại kỹ thuật của mình. Thay vì tách tế bào từ khí quản của người hiến tặng, ông đặt làm khung nhựa theo yêu cầu. Người đầu tiên nhận được khung này là Andemariam Beyene, nghiên cứu sinh tiến sĩ chuyên ngành địa chất tại Đại học Iceland. Sự hồi phục của Andemariam đã đưa Paolo lên trang nhất tờ New York Times.

"Paolo đã biến giấc mơ y học tái tạo thành hiện thực" - Đây là lời Meredith Vieira của đài NBC nói trong bộ phim tài liệu về Paolo có tựa đề A Leap of Faith: "Hãy tưởng tượng một thế giới mà bất kỳ cơ quan hay bộ phận cơ thể nào bị thương hoặc bị bệnh của bạn đều được thay thế bằng một cơ quan hoặc bộ phận nhân tạo mới, theo đúng nghĩa đen là được tạo ra trong phòng thí nghiệm, chỉ dành cho bạn".

Tuy nhiên, năm 2016, giấc mơ đó đã tan vỡ, phơi bày sự thực xấu xí.

Bê bối lừa tình

Tháng 1/2016, Paolo hứng hai luồng dư luận trái chiều. Đầu tiên là bài báo trên tạp chí Vanity Fair về mối tình của ông với Benita Alexander, nhà sản xuất từng đoạt giải thưởng của NBC News. Cô gặp Paolo khi sản xuất chương trình A Leap of Faith.

Thời điểm chương trình phát sóng, vào giữa năm 2014, cặp đôi đã lên kế hoạch cho đám cưới hứa hẹn là một sự kiện quy tụ nhiều ngôi sao. Paolo thường khoe khoang với Benita về những người bạn nổi tiếng và lên danh sách khách mời gồm gia đình các nhà lãnh đạo thế giới, ca sĩ opera người Italy Andrea Bocelli hát tại buổi lễ, Giáo hoàng Francis sẽ chủ trì, và dinh thự giáo hoàng ở Castel Gandolfo là nơi tổ chức. Đó là những gì Paolo nói với vị hôn thê.

Nhưng vào tháng 7/2015, khi ngày trọng đại đến gần, Benita thấy kế hoạch vỡ tan, sau đó nhận ra rằng vị hôn phu đã nói dối gần như mọi thứ. Tất cả ý tưởng về đám cưới đều là ảo tưởng. Quan trọng hơn, Paolo đã có vợ chung sống 30 năm.

Benita Alexander (trái) bị Paolo Macchiarini lừa gạt bởi những lời yêu thương lãng mạn. Ảnh: Netflix

Hành vi lừa dối của Paolo quá kỳ quặc, đến nỗi tạp chí Vanity Fair phải hỏi ý kiến của chuyên gia tâm thần - giáo sư Ronald Schouten của Đại học Harvard. Ông Ronald nhận xét: "Paolo là một dạng lừa đảo cực đoan. Rõ ràng ông ta thông minh và có nhiều thành tựu, nhưng lại không thể kiểm soát bản thân. Có một khoảng trống trong tính cách mà ông ta dường như muốn lấp đầy bằng cách lừa gạt ngày càng nhiều người".

Nhiều người đặt câu hỏi: nếu Paolo là một kẻ nói dối bệnh hoạn trong tình cảm, vậy nghiên cứu y khoa của ông ta thì sao? Liệu ông ta có lừa gạt bệnh nhân, đồng nghiệp và cộng đồng khoa học không?

Câu trả lời đến sau đó vài tuần, khi truyền hình Thụy Điển bắt đầu phát sóng chương trình vạch trần Paolo.

Chân tướng bị che giấu

Theo chương trình, khí quản nhân tạo của Paolo không phải là điều kỳ diệu giúp cứu mạng, ngược lại, gây hại nhiều hơn lợi - điều mà Paolo đã cố che giấu và hạ thấp ảnh hưởng trong nhiều năm qua trong các bài báo khoa học, thông cáo báo chí và phỏng vấn.

Paolo đã ghép khí quản "tái tạo" cho ít nhất 17 bệnh nhân trên toàn thế giới. Hầu hết, bao gồm cả Andemariam, đã qua đời. Chỉ số ít bệnh nhân sống sót, trong đó có Claudia.

Một trong những bệnh nhân sống sót, Yesim Cetir, được cho là đã phải nằm trong phòng chăm sóc đặc biệt tại Bệnh viện Đại học Karolinska trong ba năm và phải trải qua gần 200 ca phẫu thuật. Hai cuộc điều tra riêng biệt từ Viện Karolinska và Bệnh viện Đại học Karolinska cho thấy cái chết và các biến chứng của bệnh nhân dưới tay Paolo có thể đã bị che giấu một cách cố ý.

Tháng 3/2016, Paolo bị sa thải vì cáo buộc vi phạm đạo đức y khoa. Ông cũng bị cáo buộc khai man trong lý lịch, bao gồm việc tuyên bố từng là "giáo sư chính thức" tại Đại học Pisa ở Italy và Trường Y Hannover ở Đức trong khi chỉ có bằng phó giáo sư và trợ giảng.

Sự sụp đổ của Paolo diễn ra nhanh chóng, nhưng vẫn còn nhiều câu hỏi nhức nhối về lý do ông ta được phép tiếp tục các thí nghiệm trong thời gian dài như vậy.

Theo The Guardian, danh tiếng đã mang lại cho Paolo nhiều người ủng hộ. Trong đó có Harriet Wallberg, Phó hiệu trưởng Viện Karolinska năm 2010, khi Paolo được tuyển dụng. Bà Harriet đã thúc đẩy việc bổ nhiệm Paolo bất chấp việc ông ta có một số thông tin tham khảo rất tiêu cực và những tuyên bố đáng ngờ trong sơ yếu lý lịch.

Các trưởng khoa và đồng nghiệp dành cho Paolo sự đối xử đặc biệt. Ông ta có thể làm bất cứ điều gì mình muốn. Trong vài năm đầu tại Karolinska, ông ta đã đặt ống thở bằng nhựa cho ba bệnh nhân. Vì đây là phương pháp hoàn toàn mới, Paolo và các đồng nghiệp lẽ ra nên thử nghiệm trên động vật trước. Nhưng họ đã không làm vậy.

Tương tự, họ không thực hiện đánh giá rủi ro đúng đắn cho quy trình, nhóm của Paolo cũng không xin giấy phép của chính phủ cho các ống khí quản bằng nhựa, tế bào gốc và các "yếu tố tăng trưởng" hóa học mà họ sử dụng. Họ thậm chí không xin phép hội đồng đạo đức Stockholm, có trụ sở tại Karolinska.

Paolo Macchiarini nổi tiếng với nghiên cứu về khí quản nhân tạo. Ảnh: Netflix

Những lời tố cáo bị vùi dập

Chính địa vị người nổi tiếng đã giúp Paolo lách luật lệ thông thường. Ban lãnh đạo Karolinska kỳ vọng những điều to lớn từ "siêu sao" của họ, nhằm mang lại uy tín và nguồn tài trợ cho viện.

Họ khẳng định Paolo chỉ chăm sóc những bệnh nhân đang đối mặt với cái chết mà không còn lựa chọn điều trị nào khác và không còn thời gian để lãng phí. Trong những trường hợp cấp bách như vậy, các phương pháp điều trị mới có thể được thử nghiệm như một giải pháp cuối cùng.

Lập luận này không được những người điều tra vụ án đồng tình. Thực tế, không phải tất cả bệnh nhân của Paolo đều đang cận kề cái chết. Ví dụ, Andemariam Beyene bị ung thư khí quản tái phát nhưng ngoài bị ho, anh vẫn khỏe mạnh.

Cái chết của Andemariam hai năm rưỡi sau ca phẫu thuật, do đường thở nhân tạo không hoạt động, là một trải nghiệm vô cùng đau đớn. Pierre Delaere, giáo sư phẫu thuật hô hấp tại Đại học Leuven, Bỉ, nói: "Nếu tôi phải lựa chọn giữa khí quản nhân tạo hoặc đội xử bắn, tôi sẽ chọn phương án sau vì đó là cách giải quyết ít đau đớn nhất".

Pierre Delaere là một trong những người đầu tiên và gay gắt nhất chỉ trích hệ thống đường thở nhân tạo của Paolo. Ông đăng bài trên các tạp chí y khoa lớn và nộp đơn khiếu nại chính thức lên hội đồng đạo đức của Viện Karolinska nhưng không được coi trọng.

Đầu năm 2014, bốn bác sĩ tại Karolinska thách thức "văn hóa im lặng" trong viện khi tố cáo Paolo đã bóp méo kết quả nghiên cứu và sức khỏe của bệnh nhân một cách nghiêm trọng. Tuy nhiên, phó hiệu trưởng Viện Karolinska, Anders Hamsten, tuyên bố Paolo không có hành vi sai trái trong khoa học, chỉ đôi khi hành động "thiếu thận trọng". Những người tố giác bị trừng phạt, gần như hủy hoại sự nghiệp.

'Tại sao chỉ mình tôi ở đây?'

Sau khi bê bối bại lộ, nhiều người bạn quyền lực của Paolo "rớt đài". Phó hiệu trưởng Anders Hamsten, Trưởng khoa nghiên cứu của Karolinska và Tổng thư ký Ủy ban Nobel đều từ chức. Hội đồng nhà trường bị bãi nhiệm, bà Harriet Wallberg cũng mất việc.

Năm 2019, Paolo bị kết án 16 tháng tù sau khi một tòa án ở Italy tuyên ông ta có tội làm giả tài liệu và lạm dụng chức vụ, nhưng sau đó Tòa án Tối cao đã hủy bỏ bản án này.

Ngày 21/6/2023, Tòa phúc thẩm Svea ở Stockholm tuyên Paolo có tội hành hung nghiêm trọng ba bệnh nhân và tuyên án hai năm rưỡi tù. Bằng chứng cho thấy bác sĩ 65 tuổi "biết những rủi ro mà các thủ thuật này có thể gây ra cho bệnh nhân nhưng thờ ơ".

Tại buổi họp báo với luật sư sau phán quyết, Paolo cho biết muốn giúp đỡ những bệnh nhân không còn lựa chọn nào khác. "Hành vi gây hại có chủ ý là lời buộc tội tồi tệ nhất đối với một bác sĩ. Trong phòng phẫu thuật, chúng tôi có 20, 25 người. Điều khiến tôi ngạc nhiên là tại sao chỉ mình tôi ở đây?", Paolo nói.

Paolo kháng cáo lên Tòa án Tối cao Thụy Điển. Tháng 10/2023, tòa giữ nguyên bản án phúc thẩm. Kể từ tháng 12/2023, 11 bài nghiên cứu của Paolo đã bị rút lại, bao gồm bốn bài từ tạp chí y khoa uy tín The Lancet.

Vụ bê bối của Paolo là đề tài cho nhiều phim tài liệu như He Lied About Everything, The Con, Dr. Death, Bad Surgeon: Love Under the Knife.

Tuệ Anh (theo The Guardian, People)