Sự việc khiến các chấp hành viên Chi cục Thi hành án dân sự huyện Kiên Lương và Cục Thi hành án dân sự tỉnh Kiên Giang 15 năm qua chưa tìm được lời giải.
Theo bản án phúc thẩm về việc Tranh chấp hợp đồng cầm cố tài sản ngày 7/1/2010 của TAND tỉnh Kiên Giang, năm 2008, bà Tâm (khi đó 47 tuổi) 8 lần đến tiệm của bà Nguyệt ở huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang, thế chấp tổng cộng 163,7 chỉ vàng 24K để vay 237 triệu đồng, lãi suất thỏa thuận 3% một tháng. Trong số này có 85 chỉ vàng loại thẻ, 3 sợi dây chuyền, hai mặt dây chuyền, hai chiếc lắc tay, 3 chiếc nhẫn.
Tháng 8/2009, bà Tâm được yêu cầu trả hơn 147 triệu đồng tiền lãi để chuộc lại số vàng cầm cố. Không đồng ý với số lãi này, bà Tâm khởi kiện, yêu cầu tòa sơ thẩm buộc chủ tiệm cho chuộc lại toàn bộ vàng thế chấp và tính lãi theo quy định pháp luật.
Ngược lại, bà Nguyệt cho rằng hai bên có thỏa thuận trong thời hạn 60 ngày nếu bên vay tiền không đóng lãi thì chủ tiệm có quyền bán tài sản để thu hồi vốn. Bà Tâm chỉ đóng được 4 triệu đồng tiền lãi rồi dừng lại nên "tài sản cầm cố coi như đã đứt".
Sau nhiều tranh cãi, tòa tuyên bà Tâm phải thanh toán cho bà Nguyệt 237 triệu đồng tiền gốc và 111,4 triệu đồng lãi, tổng cộng hơn 348 triệu đồng. Đổi lại, bà Nguyệt phải trả 163,7 chỉ vàng 24K cho bà Tâm. Việc giao nhận tiền và vàng diễn ra cùng thời điểm.
Khi bản án phúc thẩm có hiệu lực, chấp hành viên đơn vị thi hành án dân sự đã thu của bà Tâm 348 triệu đồng và thu của bà Nguyệt 163,7 chỉ vàng 24K. Tuy nhiên, bà Tâm cho rằng số vàng này không đúng chất lượng, chủng loại như khi cầm cố nên không đồng ý nhận.
Bà Tâm giải thích 163,7 chỉ vàng 24K trên chỉ có chất lượng 90% (tức vàng 9 tuổi) và là loại vàng cục - không thể giao dịch, lưu thông trên thị trường. Như vậy, đây không phải vàng bà đã mang đi thế chấp và cũng không đúng chủng loại. Việc bà Nguyệt chỉ trả lại đủ số lượng vàng nhưng không đúng về độ tuổi dẫn đến "giá trị bị thâm hụt chừng 10 chỉ vàng".
Theo ông Trần Thanh Út, Trưởng phòng Nghiệp vụ, Cục thi hành án dân sự tỉnh Kiên Giang, sau thời gian dài động viên, thuyết phục, tháng 7/2014, bà Tâm đồng ý nhận lại 163,7 chỉ vàng 24K. Sau đó, bà liên tục gửi đơn khiếu nại đến các cơ quan liên quan về việc vàng không đúng chủng loại, độ tuổi khi cầm cố.
Ông Út cho hay có hai vấn đề đặt ra: Một là, bản án chỉ tuyên về "số lượng" vàng chứ không nêu về "chất lượng" vàng dẫn đến vướng mắc khi thi hành án. Hai là, người cầm cố tài sản nhất quyết đòi đúng số vàng "kỷ niệm" đã thế chấp.
Trả lời phúc đáp của cơ quan thi hành án dân sự, TAND tỉnh Kiên Giang giải thích các biên nhận khi cầm đồ chỉ ghi về số lượng chứ không thể hiện độ tuổi của vàng. Tuy nhiên "theo phong tục tập quán của Việt Nam", vàng thẻ có độ tuổi 99,99 %, còn vàng nữ trang là 98%.
Như vậy, 115 chỉ vàng 24K loại thẻ bà Tâm cầm cố có độ tuổi 99,99%. Còn 48,7 chỉ vàng là các dây chuyền, lắc, nhẫn có độ tuổi 98%.
Theo ông Út, giải thích này của Tòa án đã làm thay đổi nội dung vụ án nhưng lại không thể sửa đổi bản án do quy định pháp luật không cho phép. Cuối cùng, quyết định thi hành án phải sửa đổi để chấp hành viên đi thuyết phục. Song bà Nguyệt không đồng ý bởi đã trả lại vàng đúng theo bản án phúc thẩm đã tuyên.
"Công văn của tòa án là một trong những căn cứ để chấp hành viên thi hành án, nhưng trả lời của tòa lại không dựa trên tính pháp lý mà nhận định theo phong tục tập quán. Quan trọng hơn nữa là hiện vật không còn nên không thể tiến hành cưỡng chế thi hành án", ông Út đánh giá.
Xem xét các tài liệu, liên ngành thi hành án dân sự, Tòa án, VKS Kiên Giang đã thống nhất quan điểm "không thể tổ chức thi hành án theo nội dung giải thích của TAND tỉnh Kiên Giang về độ tuổi của vàng". Hơn nữa, khi gửi văn bản hỏi đáp, nhiều cơ quan nhà nước có thẩm quyền đều đáp rằng không có chức năng trả lời về độ tuổi của vàng. Đặc biệt không có hiện vật để có cơ sở xác định.
Ông Út đánh giá vụ việc này số tiền không lớn song không thể cưỡng chế do không có căn cứ pháp lý. "Đây là sơ suất của tòa án" nhưng cũng là một bài học kinh nghiệm "xương máu" cho các chấp hành viên khi đi thi hành án.
"Lẽ ra khi nhận thấy có những vấn đề khó thi hành cần kiến nghị ngay để giám đốc thẩm, tuyên lại bản án. Chúng tôi lấy vụ này để làm bài học nghiệp vụ trong ngành", ông Út nói.
Phạm Dự
