Túi khí là cơ chế an toàn cơ bản trên ôtô từ hàng chục năm qua, nhằm giúp giảm thiểu tối đa mức độ thiệt hại về người khi xảy ra va chạm, nếu được kết hợp sử dụng với dây đai an toàn đúng cách. Túi khí mặc định luôn ở trạng thái sẵn sàng hoạt động khi mở máy, và sẽ bung (nổ) khi các cảm biến trên xe xác định va chạm đủ mạnh ở hướng trực diện, bên hông, đằng sau và khi xe bị lật. Tuy vậy ở nhiều mẫu xe, túi khí hành khách phía trên có thể được vô hiệu hóa bởi tài xế, thông qua công tắc vật lý, vì nhiều lý do khác nhau.

Lẫy khóa vô hiệu hóa túi khi bên phụ trên mẫu Peugeot 208 Ảnh: Automotive Roar

Lý do phổ biến nhất là tài xế muốn gắn ghế trẻ em (car seat) theo hướng ngược ở ghế hành khách phía trên. Theo các thử nghiệm, tốc độ bung của túi khí là 160–320 km/h, bung hoàn toàn trong 0,02–0,03 giây, lực bung lên đến 2.000 N trở lên, tương đương một chiếc xe máy phân khối lớn rơi tự do và đập vào người. Như vậy lực này đủ để gây chấn thương nếu cơ thể người quá gần túi khí, đặc biệt với trẻ em, người già, hoặc người không thắt dây an toàn. Nếu túi khí bung và đập vào ghế trẻ em gắn ở ghế trước, lực tác động sẽ khiến các bé nhỏ chấn thương nặng.

Do đó, tuy trẻ em được khuyến cáo ngồi hàng ghế sau khi lái xe, nhưng nếu tình huống bất khả kháng bắt buộc phải ngồi ghế trước (như xe chỉ có 2 chỗ, ghế sau quá nhỏ hoặc không có dây đai Isofix, trẻ có nhu cầu y tế đặc biệt và cần người lái giám sát), tài xế phải vô hiệu hóa túi khí ở ghế phụ, đồng thời xoay ghế trẻ em theo hướng ngược.

Nhãn khuyến cáo không gắn ngược ghế trẻ em ở ghế phụ phía trước, thường được dán trên tấm che nắng bên phụ. Ảnh: Whichcar

Việc lắp ngược ghế nhằm bảo vệ xương sống cổ yếu ớt khỏi hiện tượng giật mạnh khi xe bị va chạm (whiplash). Ngoài ra, ghế trẻ em xoay ngược còn giúp phân tán lực lên toàn bộ lưng, giảm nguy cơ chấn thương đầu và cổ.

Các tổ chức như NHTSA (Mỹ), UNECE (Châu Âu), AAP (Hiệp hội Nhi khoa Mỹ) đều bắt buộc hoặc khuyến cáo các tài xế phải vô hiệu hóa túi khí, đặt ghế trẻ em quay ngược nếu buộc phải cho các bé ngồi ở hàng ghế trước. Vi phạm những điều này có thể khiến tài xế phải chịu trách nhiệm về pháp lý. Lưu ý nếu trẻ em ngồi ghế phụ phía trước nhưng ghế theo hướng thuận (không quay ngược), tài xế không được tắt túi khí ghế phụ.

Ngoài ra, một số lý do khác khiến tài xế cần vô hiệu hóa là hành khách ngồi ở hàng ghế phụ có yêu cầu y tế đặc biệt, mà các bác sĩ đánh giá việc vô hiệu hóa túi khí sẽ an toàn hơn cho người ngồi, ví dụ người dị tật cột sống hoặc sử dụng xe lăn. Trường hợp khác là khi không có người ngồi hoặc không sử dụng ghế phụ phía trước, tài xế có thể vô hiệu hóa túi khí ở bên này.

Đèn báo hiệu túi khí bên phụ đã bị vô hiệu hóa trên xe. Ảnh: Autonationmobileservice

Tùy vào quốc gia, xe sẽ được trang bị sẵn nút tắt túi khí bên ghế phụ phía trước hoặc không. Tại Mỹ, nếu có lý do chính đáng, có thể nộp đơn yêu cầu lắp công tắc bật/tắt túi khí cho xe không được trang bị sẵn, thông qua tổ chức NHTSA. Sau khi được phê duyệt, tài xế sẽ lắp đặt tại các trung tâm dịch vụ được chỉ định. Khi túi khí bên phụ bị vô hiệu hóa, trên xe luôn xuất hiện đèn cảnh báo biểu thị điều này. Việc tự lắp công tắc vô hiệu hóa túi khí tại Mỹ là trái pháp luật. Tại Việt Nam, hiện chưa có quy chuẩn nào về công tắc vô hiệu hóa túi khí phụ của xe.

Hồ Tân