Số liệu nửa đầu 2025 của Mototcycles Data, Việt Nam hiện là thị trường tiêu thụ xe máy điện nhiều thứ ba thế giới. Nhu cầu của người dân về loại phương tiện này được dự báo tiếp tục tăng trong thời gian tới khi nhiều hãng xe truyền thống bắt đầu mở bán xe điện. Bên cạnh đó, kế hoạch hạn chế xe máy xăng ở một số khu vực sắp được triển khai ở Hà Nội và TP HCM.

Tương tự ôtô điện, sạc pin ở đâu luôn là một trong những khía cạnh được người dùng cân nhắc nhất trước khi quyết định chi tiền để sở hữu xe máy điện. Trạm sạc công cộng đối với xe máy điện hiện có khá ít hãng đầu tư và số lượng cũng khiêm tốn hơn nhiều so với loại dành cho ôtô.

Trạm sạc công cộng dành cho ai?

Minh Quân (32 tuổi, TP HCM) sở hữu chiếc VinFast Evo200 khoảng hai năm. Di chuyển chủ yếu trong thành phố tầm 40-50 km mỗi ngày, anh hiếm khi sạc pin cho xe ở các trạm công cộng của VinFast. Thay vào đó là các ổ cắm điện ở chung cư anh sống. Theo số liệu VinFast công bố, Evo200 có tầm hoạt động khoảng 200 km sau mỗi lần sạc.

Dùng chiếc xe tương tự Minh Quân nhưng anh Quốc Huy (29 tuổi, TP HCM) ngày nào cũng ghé trạm sạc ở các trung tâm thương mại hoặc quán cà phê kết hợp dịch vụ sạc điện, mô hình đang nở rộ gần đây. "Mỗi ngày tôi chạy 150-200 km hoặc hơn để chở khách, khi nào nghỉ ăn cơm hoặc pin thấp thì tiện chỗ nào sạc chỗ đó", Huy nói.

Chủ xe điện sạc pin tại một trung tâm thương mại ở TP HCM. Ảnh: Thành Nhạn

Đều là xe máy điện, nhưng mức độ di chuyển hàng ngày khác nhau khiến nhu cầu của chủ sở hữu về trạm sạc công cộng không đồng nhất. Còn các hãng, tùy vào nhu cầu sử dụng của khách, việc xây dựng trạm sạc công cộng có hoặc không cần thiết.

"Nếu chạy ít, hầu hết khách sở hữu xe máy điện sạc pin tại nhà", ông Phước Nguyên, giám đốc điều hành Selex Motors đánh giá. "Nhu cầu về trạm sạc cho xe máy điện chỉ cần thiết với những người di chuyển hàng trăm km mỗi ngày. Công việc của nhóm này thường là giao, nhận hàng hóa, chở người".

Theo ông Nguyên, xe máy có đặc thù là kích thước nhỏ gọn, dung lượng pin nhỏ nên có thể sạc qua đêm tại nhà. Còn ôtô cồng kềnh, pin dung lượng lớn và không phải chủ sở hữu xe nào cũng có nhà với không gian rộng rãi để đậu xe và lắp đặt trụ sạc. Do đó, về mức độ cần thiết, ôtô cần trạm sạc công cộng hơn so với xe máy.

Đồng quan điểm, quản lý một công ty phát triển mạng lưới trạm sạc tại Việt Nam cho rằng, pin xe máy điện được thiết kế có thể sạc bằng nguồn điện dân dụng. Chủ xe đa phần đều dễ dàng sạc tại nhà. Nhưng nếu là khách chạy dịch vụ cần lưu thông liên tục thì sạc công cộng lại cần thiết.

Do hạn chế về không gian hoặc các lo ngại về hệ thống điện, ban quản lý nhiều chung cư không lắp đặt trạm sạc điện cho ôtô. Vì thế, chủ xe buộc phải sạc ở các trạm công cộng. Còn với xe máy điện, nhiều nơi bố trí nơi sạc cho xe máy điện riêng để phục vụ nhu cầu của cư dân nơi đó.

Mô hình trạm sạc công cộng tại Việt Nam

Đa số các hãng xe máy điện tại Việt Nam đều khuyến khích khách hàng sạc pin tại nhà. Chỉ một số hãng như VinFast, Dat Bike và Selex Motor xây dựng trạm sạc công cộng nhưng quy mô rất khác nhau.

Đơn vị phát triển trạm sạc cho xe VinFast là V-Green. Công ty này cho biết đã lắp đặt và vận hành hơn 150.000 cổng sạc cho cả xe máy điện và ôtô điện, nhiều nhất tại Việt Nam. Nhưng không nói rõ số lượng cho xe máy điện là bao nhiêu. Các điểm sạc công cộng dành cho xe máy của VinFast chủ yếu lắp đặt ở hệ thống trung tâm thương mại Vincom.

Khảo sát tại các Vincom ở TP HCM, khách cá nhân đến sạc tại đây rất ít. Thay vào đó hầu hết là các tài xế chạy xe công nghệ. Chủ xe không kinh doanh dịch vụ chỉ sạc ở những nơi này khi kết hợp đến để vui chơi, giải trí. Còn lại, họ đều chọn sạc ở nhà.

Selex Motor kinh doanh tại Việt Nam với định hướng tập trung vào nhóm khách hàng chạy dịch vụ. Mẫu Camel 1 dành cho khách cá nhân, doanh nghiệp giao nhận hàng hóa. Còn Camel 2 dùng làm dịch vụ chở người.

Một chủ xe đổi pin tại trạm của Selex ở Hà Nội. Ảnh: Selex Motor

Đại diện Selex Motor nói rằng, công ty chọn triển khai các trạm đổi pin thay vì trụ sạc theo phương cách truyền thống. Chỉ khoảng vài phút, chủ xe có thể lấy pin mới tại trạm và lắp vào xe để di chuyển tiếp. Đây là mô hình được các chuyên gia đánh là tối ưu đối với nhu cầu của khách đi xe máy điện.

Mô hình đổi pin tại các trạm công cộng mới chỉ có Selex Motor thực hiện tại Việt Nam. Gần đây, công ty TMT nói sẽ bán 5 dòng xe máy điện vào cuối 2025 và cũng xây dựng mô hình đổi pin tương tự.

Ở một số thị trường như Đài Loan, Ấn Độ, mô hình trạm đổi pin đã xuất hiện vì ưu điểm đổi pin nhanh trong vài phút, trong khi sạc pin thường tốn vài chục phút đến hàng giờ. Honda cũng theo đuổi mô hình này khi thiết kế pin có thể tháo rời và tương thích với nhiều mẫu xe khác nhau.

Hồi tháng 8/2022, Dat Bike đưa vào vận hành trạm sạc siêu nhanh đầu tiên với tốc độ sạc 20 phút, di chuyển 100 km tại TP HCM. Hãng sau đó muốn mở rộng nhưng đến nay, sau khi nhận phản hồi của khách hàng, Dat Bike ngưng xây thêm trạm sạc kiểu này.

Đại diện Dat Bike cho biết, nhu cầu về trạm sạc công cộng của khách sử dụng xe di chuyển hàng ngày là không quá cần thiết để hãng đầu tư thêm. Thương hiệu này muốn tập trung mở rộng các điểm sạc kết hợp với người dân là cá thể hoặc doanh nghiệp.

Với các công ty chuyên đầu tư về trạm sạc, số lượng dành cho xe máy khiêm tốn hơn nhiều so với ôtô. Thị trường hiện chỉ có Eboost cung cấp thiết bị và lắp đặt trạm sạc cho xe máy điện nhưng số lượng không đáng kể.

Một điểm sạc cho xe máy điện kết hợp cà phê ở TP HCM. Ảnh: Phạm Trung

Hai năm gần đây, thị trường xe máy điện Việt Nam ngày càng gia tăng về số lượng. Trong đó nhóm khách sắm xe chạy dịch vụ chiếm số lượng lớn vì ưu điểm chi phí vận hành tiết kiệm hơn xe máy xăng. Khi số lượng trạm sạc của hãng xe lắp đặt không đủ phục vụ nhu cầu nhóm này, nhiều cá nhân đầu tư các điểm sạc kết hợp dịch vụ sửa chữa, cà phê, nghỉ ngơi cho người dùng xe máy điện.

Anh Công Thành, chủ một điểm sạc cho xe máy điện ở phường Tam Bình, TP HCM cho biết, mở dịch vụ này khoảng hơn một năm. "Khách đến đây hầu hết là các tài xế xe công nghệ. Họ thường ghé ăn cơm, nghỉ ngơi trong khoảng 1-2 giờ để chờ sạc pin rồi chạy tiếp", anh nói thêm.

Thành Nhạn