Chính sách thuế quan 100% của Mỹ là đòn bẩy kinh tế mạnh mẽ, buộc các công ty công nghệ phải chuyển dịch sản xuất về Mỹ để tránh chi phí khổng lồ. Tuyên bố của ông chủ Nhà Trắng được đưa ra trong bối cảnh Apple công bố kế hoạch đầu tư thêm 100 tỷ USD vào Mỹ trong 4 năm tới (2025-2030).

Theo Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn (SIA), từ năm 2020, hơn 130 dự án sản xuất chip trị giá 600 tỷ USD đã được công bố tại Mỹ, với các tên tuổi lớn như TSMC (165 tỷ USD), Nvidia (500 tỷ USD cho hạ tầng AI) và GlobalFoundries (16 tỷ USD) dẫn đầu, theo Reuters.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tại một sự kiện hồi tháng 7/2025 ở Iowa. Ảnh: AP

Trong một sự kiện tại Phòng Bầu dục, ông Trump nhấn mạnh: "Sản xuất tại Mỹ, bạn sẽ không phải chịu thuế". Lời hứa miễn thuế này là "củ cà rốt" khuyến khích các gã khổng lồ như TSMC, Samsung và SK Hynix đầu tư mạnh mẽ vào các nhà máy tại Mỹ. TSMC đang xây dựng 3 nhà máy tại bang Arizona với tổng vốn 165 tỷ USD, dự kiến tạo ra 6.000 việc làm chất lượng cao, theo SIA. Apple, khách hàng lớn nhất của TSMC, vừa cam kết đầu tư thêm 100 tỷ USD vào Mỹ trong 4 năm tới, nâng tổng cam kết lên 600 tỷ USD trong nhiệm kỳ của Trump.

Tuy nhiên, việc sản xuất chip tại Mỹ không hề đơn giản. Theo Bernstein, chi phí sản xuất tại các nhà máy Mỹ như của TSMC ở Arizona, cao hơn 20-30% so với Đài Loan. TSMC cũng gặp khó khăn trong tuyển dụng lao động tay nghề cao, buộc phải đưa hàng ngàn kỹ sư từ Đài Loan sang. Dù vậy, chính sách thuế quan này đang tạo động lực mạnh mẽ để các công ty tái cấu trúc chuỗi cung ứng, đưa Mỹ trở thành trung tâm sản xuất chip toàn cầu.

Sự phụ thuộc vào nguồn cung chip nước ngoài, đặc biệt từ châu Á, là điểm yếu chiến lược của Mỹ. Năm 2024, Mỹ chỉ sản xuất 12% chip toàn cầu, giảm mạnh từ mức 40% năm 1990. TSMC của Đài Loan cung cấp hơn 50% chip toàn cầu, trong khi Trung Quốc kiểm soát phần lớn chuỗi cung ứng nguyên liệu thô và linh kiện, theo New York Times. Căng thẳng địa chính trị ở eo biển Đài Loan và các hạn chế thương mại với Trung Quốc khiến Mỹ lo ngại về nguy cơ gián đoạn nguồn cung.

Chính sách áp thuế 100% với chip và chất bán dẫn nhập khẩu còn là một nỗ lực quyết liệt của ông Trump nhằm giảm phụ thuộc vào nguồn cung Trung Quốc và Đài Loan. Bằng cách tạo rào cản tài chính, ông Trump buộc các công ty phải chuyển nhà máy về Mỹ hoặc đầu tư vào các quốc gia đồng minh.

Ví dụ, Samsung và SK Hynix, hai gã khổng lồ của Hàn Quốc, đã cam kết đầu tư lần lượt 40 tỷ USD và 15 tỷ USD vào các nhà máy tại bang Texas và Indiana, theo Reuters. Điều này không chỉ giúp Mỹ giảm rủi ro từ cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc mà còn củng cố liên minh kinh tế với các nước như Hàn Quốc và Nhật Bản.

Tuy nhiên, chính sách này có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu. Việc áp thuế lên thiết bị sản xuất chip, như công cụ quang khắc của ASML (Hà Lan), có thể làm tăng chi phí sản xuất, ảnh hưởng đến tiến độ xây dựng nhà máy mới tại Mỹ. Hơn nữa, các quốc gia như Philippines và Malaysia lo ngại thuế quan sẽ khiến hàng xuất khẩu của họ trở nên đắt đỏ, làm mất thị phần tại Mỹ.

Chip bán dẫn không chỉ là nền tảng của kinh tế số mà còn là yếu tố sống còn trong quốc phòng và trí tuệ nhân tạo (AI). Với nguy cơ xung đột ở eo biển Đài Loan ngày càng gia tăng, Mỹ lo ngại một cuộc khủng hoảng có thể cắt đứt nguồn cung chip, gây thiệt hại nghiêm trọng cho các hệ thống quốc phòng, kinh tế.

Giáo sư Martin Chorzempa, chuyên gia tại Viện Peterson về Kinh tế Quốc tế, nhấn mạnh: "Chỉ sản xuất 12% chip toàn cầu là điểm yếu chiến lược của Mỹ. Chính sách thuế quan mới nhằm đảm bảo Mỹ tự chủ trong công nghệ then chốt".

Chính sách áp thuế 100% cũng giúp củng cố lợi thế của Mỹ trong cuộc đua AI với Trung Quốc. Nvidia, công ty dẫn đầu về chip AI, cam kết đầu tư 500 tỷ USD vào hạ tầng AI tại Mỹ, phần lớn thông qua hợp tác với TSMC tại Arizona. Bằng cách kiểm soát chuỗi cung ứng chip, Mỹ không chỉ bảo vệ an ninh quốc gia mà còn duy trì vị thế dẫn đầu trong công nghệ AI, vốn được xem là chiến trường công nghệ tương lai.

Dù mang tham vọng lớn, chính sách thuế 100% với chip và chất bán dẫn nhập khẩu không tránh khỏi những thách thức. Chi phí sản xuất chip tại Mỹ cao hơn châu Á có thể đẩy giá thiết bị điện tử tăng vọt, ảnh hưởng trực tiếp đến người tiêu dùng. Trong đại dịch Covid-19, thiếu hụt chip đã khiến giá ôtô tăng 20-30%. Một kịch bản tương tự có thể xảy ra, như một người dùng trên X nhận xét: "Người tiêu dùng Mỹ sẽ phải trả giá cho chính sách này".

Hơn nữa, tính pháp lý của chính sách thuế quan trên cũng gây tranh cãi. Theo Ernie Tedeschi, giám đốc kinh tế tại Budget Lab, Đại học Yale, Quốc hội Mỹ mới là cơ quan có quyền áp thuế, các chi tiết về phạm vi áp dụng (chip thô, linh kiện hay sản phẩm cuối cùng) vẫn chưa rõ ràng. Các quốc gia như Philippines gọi chính sách này là "thảm họa" cho xuất khẩu của họ, trong khi Đài Loan và Hàn Quốc trấn an rằng các công ty lớn sẽ được miễn thuế nhờ đầu tư tại Mỹ, theo Bloomberg.

Phong Lâm (Theo Reuters, New York Times, Bloomberg)