Hơn 1.000 đại diện từ các quốc gia tập trung tại Geneva, Thụy Sĩ từ ngày 5/8 dến 14/8, nhằm nối lại vòng đàm phán liên chính phủ về hiệp ước nhựa toàn cầu, sau thất bại tại 5 vòng đàm phán trước đó.

"Đây là cơ hội cuối cùng của chúng ta. Khi ô nhiễm gia tăng, gánh nặng sẽ đè lên những người ít có khả năng thích nghi nhất", Ilana Seid, đại diện thường trực của quốc đảo Palau, Chủ tịch Liên minh các Quốc đảo nhỏ (AOSIS), nói.

Tuy nhiên, Reuters cho rằng "tham vọng cuối cùng" về hiệp ước nhựa đang dần mờ nhạt. "Chúng ta đã bỏ lỡ cơ hội ở Busan", một quan chức Ủy ban châu Âu nói, thêm rằng vòng đàm phán lần này đang diễn ra với "một Tổng thống Mỹ khác".

Giới chuyên gia bày tỏ lo ngại trước lập trường của các quốc gia dầu mỏ được hậu thuẫn bởi Mỹ. Việc bảo vệ ngành công nghiệp dầu mỏ sẽ biến hiệp ước này thành "hiệp ước tái chế nhựa", tập trung vào tái chế, xử lý rác thải, bỏ qua tầm quan trọng của các giải pháp thượng nguồn, gồm giảm thiểu sản xuất nhựa.

Trong vòng đàm phán nhựa thứ 5 vào cuối năm ngoái tại Busan, Hàn Quốc, lập trường của Mỹ dưới thời cựu Tổng thống Joe Biden chưa rõ ràng. Vòng đàm phán lần này sẽ thêm áp lực với tinh thần "khoan dầu, khoan nữa" của Tổng thống Donald Trump.

Tổng thống Mỹ Donald Trump trả lời báo giới tại Nhà Trắng ngày 1/8. Ảnh: AP

Thực tế, giới phân tích đã cảnh báo việc Mỹ sẽ đứng cùng phía với các nước dầu mỏ, cùng nỗ lực ngăn chặn các biện pháp phòng ngừa ô nhiễm ở thượng nguồn từ tháng 1, thời điểm ông Trump chính thức đương nhiệm. Các thành viên đàm phán nói với Politico rằng cảnh báo trên đã thành hiện thực xuyên suốt các cuộc đàm phán không chính thức trong năm nay.

Khoảng 10 triệu tấn rác nhựa thải ra đại dương trên thế giới mỗi năm, và con số này tiếp tục gia tăng, đe dọa các hệ sinh thái biển. Theo đà sản xuất hiện tại, sản lượng nhựa dự kiến sẽ tăng gần gấp 3 vào năm 2050, trong khi vi nhựa đang xâm nhập vào mọi nơi, từ mô não đến sữa mẹ.

Trong suốt 3 năm đàm phán, giảm sản xuất nhựa là bất đồng lớn nhất, bởi các nước dầu mỏ chỉ muốn tập trung vào các giải pháp hạ nguồn gồm tái chế và quản lý rác nhựa. Đây là một trong những lý do khiến vòng đàm phán cuối cùng tại Busan, Hàn Quốc, lẽ ra là vòng đàm phán cuối cùng, thất bại vào tháng 12.

Những điểm nghẽn đàm phán khác gồm việc xác định các hóa chất đáng lo ngại trong nhựa và cơ chế tài chính.

Tuần trước, nhóm các quốc gia ủng hộ hiệp ước gồm Pháp, Panama và Fiji, đã công bố một bài xã luận, nhấn mạnh tính cấp bách của các cuộc đàm phán. Các bộ trưởng cảnh báo cuộc đàm phán diễn ra vào "thời điểm quan trọng khi chủ nghĩa đa phương đang bị đe dọa và ngân sách của Liên Hợp Quốc chịu áp lực".

Điều này ám chỉ đến mối đe dọa ngày càng tăng với chủ nghĩa đa phương về môi trường khi chính quyền ông Trump tiếp tục rút Mỹ khỏi nhiều tổ chức toàn cầu, gần đây nhất là UNESCO.

Khoảng 95 quốc gia muốn kêu gọi một cam kết toàn cầu nhằm giảm sản xuất và tiêu thụ nhựa nguyên sinh, cũng như "nghĩa vụ ràng buộc về mặt pháp lý nhằm loại bỏ dần các sản phẩm nhựa có vấn đề và các hóa chất đáng lo ngại nhất trong sản phẩm nhựa".

Trong khi đó, nhóm các quốc gia giàu dầu mỏ muốn bảo vệ ngành công nghiệp nhựa. Ngày này được dự đoán sẽ là động lực chính thúc đẩy nhu cầu dầu mỏ, trong bối cảnh nhu cầu từ hoạt động vận tải giảm do công cuộc chuyển dịch sang xe điện.

Bảo Bảo (theo Politico, Reuters)