Tại tọa đàm "Biến đổi xanh giữa biến động toàn cầu" ở TP HCM chiều 10/6, ông Nguyễn Chánh Phương - Phó chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP HCM (HAWA), cho biết ngành từng bị phê phán vì khai thác rừng, nhưng nay đang thay đổi hình ảnh nhờ đáp ứng tiêu chuẩn truy xuất nguồn gốc và tham gia chu trình tuần hoàn carbon. Gỗ chế biến chủ yếu nhập khẩu từ châu Âu, Mỹ - nơi có chính sách trồng và xuất khẩu rừng bền vững. Từ năm 2013, châu Âu đã tiên phong trong kiểm soát môi trường, yêu cầu gỗ phải có truy xuất nguồn gốc rõ ràng, kể cả vùng trồng nhỏ, theo quy định EUIA.

Việt Nam có khoảng 4 triệu ha rừng trồng trong tổng số 14 triệu ha rừng, cùng với diện tích tre lớn - đây là cơ sở để phát triển vật liệu xanh. Gỗ tự nhiên có khả năng hấp thụ và lưu giữ carbon. Nếu doanh nghiệp chứng minh được lượng carbon này vẫn còn trong sản phẩm sau chế biến, sẽ được cộng điểm trong đánh giá ESG và có thể gọi là "carbon âm".

Ông Phương cho biết một số doanh nghiệp đã chủ động đầu tư nhà máy xanh, trong đó có cơ sở rộng 50 ha vận hành từ năm 2019, hiện sử dụng 36% năng lượng tái tạo. Theo BCI, 90% phát thải trong sản xuất gỗ đến từ năng lượng, cho thấy dư địa giảm phát thải rất lớn từ chuyển đổi năng lượng. Phát thải âm đang mở ra cơ hội để ngành gỗ Việt tiếp cận các thị trường cao cấp và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Cơ sở sản xuất gỗ ở Hà Tĩnh: Ảnh: Đức Hùng

Bên cạnh ngành gỗ, ngành nhựa cũng có bước chuyển rõ rệt. Đại diện Công ty cổ phần Nhựa Tái chế Duy Tân cho biết doanh nghiệp đã tái chế hiệu quả các chai PET và HDPE, cung ứng cho Coca-Cola, Nestlé, Unilever. Họ dùng thuật ngữ "tái sinh nhựa" để tạo thiện cảm, nhất là với sản phẩm đựng thực phẩm.

Duy Tân đang vận hành nhà máy tái chế nhựa lớn nhất châu Á, công suất dự kiến 100.000 tấn mỗi năm. Năm ngoái, công ty thu gom 49.000 tấn nhựa - tương đương 3,8 tỷ chai. Tuy nhiên, phân loại rác tại nguồn còn kém, chi phí xử lý cao. Người tiêu dùng cũng e ngại nhựa tái chế, trong khi giá thành cao hơn.

Để tháo gỡ khó khăn, bà Trịnh Thị Hương, Phó cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), cho biết Thủ tướng đã yêu cầu hoàn thiện chính sách phát triển bền vững, hướng tới mục tiêu 2 triệu doanh nghiệp vào năm 2030, trong đó ít nhất hai tập đoàn tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Theo bà Hương, chính sách hỗ trợ gồm: lãi suất 2% cho dự án xanh qua ngân hàng thương mại; chi phí đầu tư cho R&D được khấu trừ 200% khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp; tăng cường đào tạo, tư vấn và hỗ trợ pháp lý. Các chính sách được xây dựng qua tham vấn doanh nghiệp, với sự tham gia của tổ chức trung gian như Hội Doanh nghiệp Xanh.

EuroCham đánh giá đây là thời điểm then chốt để Việt Nam biến thách thức thành lợi thế. Việt Nam đã có 20 GW năng lượng tái tạo - chiếm 27% tổng công suất, nhưng nhu cầu điện tăng 8-9% mỗi năm đến 2030 buộc phải đẩy mạnh chuyển đổi năng lượng. Các chương trình như JETP và Cổng Toàn cầu của EU đóng vai trò hỗ trợ kỹ thuật, tài chính.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn thiếu hướng dẫn cụ thể về giới hạn phát thải và tín chỉ carbon, khiến doanh nghiệp lúng túng. EuroCham đề xuất chuẩn hóa quy trình theo chuẩn quốc tế. Các chính sách như phân loại rác tại nguồn (áp dụng từ 2025) hay trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) cũng cần hạ tầng và ưu đãi rõ ràng để triển khai hiệu quả.

Thi Hà