Ngoài ba lĩnh vực tiên phong lên sàn giao dịch carbon gồm nhiệt điện, sản xuất sắt thép, xi măng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tới đây sẽ phối hợp với các bộ, ngành xác định thêm những lĩnh vực có tiềm năng, tính sẵn sàng cao để tham gia thị trường này.

Chia sẻ tại tọa đàm "Từ CBAM (cơ chế điều chỉnh biên giới carbon) đến thị trường carbon" ngày 23/6, TS Nguyễn Thành Công - Phó trưởng phòng Thị trường carbon, Cục Biến đổi Khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) - nói hai lĩnh vực tiên phong trong giảm thải tại Việt Nam là các giải pháp về xe điện và chế biến thực phẩm (F&B). Ông đánh giá doanh nghiệp trong các lĩnh vực trên có cơ sở tốt để tham gia thị trường carbon trong tương lai.

TS Nguyễn Thành Công - Phó trưởng phòng Thị trường carbon, Cục Biến đổi Khí hậu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường - tại sự kiện. Ảnh: Dân trí

Việc tham gia này giúp doanh nghiệp bổ sung nguồn lực tài chính để giảm thải khí nhà kính, đồng thời ứng phó với các biện pháp tài chính carbon có thể được áp dụng bởi các nước nhập khẩu trong tương lai.

Trên thế giới, một số doanh nghiệp trong lĩnh vực tương tự đã "biến giải pháp giảm thải thành tiền". Ví dụ, Tesla, hãng xe điện Mỹ, ghi nhận khoản thu gần 3 tỷ USD từ bán tín chỉ carbon vào năm ngoái, gấp rưỡi năm 2023. Đây là nguồn thu lớn để hãng bù đắp chi phí sản xuất xe điện ban đầu.

Tín chỉ carbon (carbon credit) là một loại giấy phép hoặc chứng chỉ có thể giao dịch, có giá trị mua bán và cung cấp cho người nắm giữ tín chỉ quyền phát thải một tấn CO2 hoặc loại khí thải khác nằm trong danh sách khí thải nhà kính.

"Tesla là một ví dụ tiêu biểu mà những doanh nghiệp sản xuất xe điện ở Việt Nam quan tâm", ông Công nói. Ông cũng thêm rằng nhiều doanh nghiệp trong ngành đồ uống trên thế giới đã đặt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050 hoặc sớm hơn, như Coca-Cola, Heineken.

Thực tế tại Việt Nam, giao thông là một trong sáu lĩnh vực phải kiểm kê khí nhà kính theo danh mục ban hành năm 2024, trong bối cảnh ngành này thải 32,9 triệu tấn CO2 tương đương (CO2e) mỗi năm.

TP HCM cũng đang nghiên cứu khả năng tạo tín chỉ carbon từ việc giảm phát thải trong giao thông, ưu tiên chuyển đổi xe bus, xe của lực lượng giao hàng (shipper) sang điện. Các ưu tiên tiếp theo là giảm phát thải nhờ hệ thống đường sắt đô thị (metro), thông qua việc giảm sử dụng phương tiện cá nhân kết hợp với lắp điện mặt trời trên mái các ga tàu điện. Thành phố dự tính có thể chuyển đổi 80% tài xế xe máy công nghệ sang xe điện đến năm 2027, nếu có cơ chế hỗ trợ về tài chính, miễn lệ phí trước bạ, thuế VAT.

Tính đến thời điểm hiện tại, mới có Selex Motors đăng ký thành công dự án tín chỉ carbon. Dự án tính bán tín chỉ trong 5 năm, với tổng lượng giảm phát thải hơn 197.000 tCO2.

Thị trường carbon sẽ mở ra cơ hội kinh doanh, ví dụ hoạt động đầu tư, bán tín chỉ cho cơ sở gây ô nhiễm vượt hạn ngạch được cấp. Theo Nghị định 119 về phân bổ hạn ngạch khí thải, doanh nghiệp nhiệt điện, xi măng, sắt thép được mua lượng tín chỉ carbon lên tới 30% hạn ngạch được cấp để bù trừ. "Đây là con số tương đối cao, linh động cho doanh nghiệp tham gia thị trường tuân thủ hạn ngạch phát thải khí nhà kính", ông Công nói.

Giải thích về cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), ông Công nói công cụ này tương đồng với thuế carbon áp dụng cho hàng hóa nhập khẩu vào thị trường châu Âu. Cơ chế này đang trong giai đoạn chuyển tiếp đến cuối năm nay, và áp dụng từ năm 2026, với các lĩnh vực có cường độ phát thải cao như sắt, thép, phân bón, xi măng.

Theo quy định của CBAM, doanh nghiệp EU phải thực hiện báo cáo hàng quý về phát thải khí nhà kính của sản phẩm nhập khẩu từ các quốc gia khác. Báo cáo này gồm số liệu về tổng hàng hóa nhập khẩu, phát thải trong sản xuất và những cơ chế, mức giá thuế carbon mà các nước xuất khẩu sang EU đang áp dụng.

Ví dụ, Singapore đang áp thuế 25 USD mỗi tấn CO2. Giá điều chỉnh cuối cùng doanh nghiệp phải nộp tại EU sẽ được khấu trừ mức thuế của nước xuất khẩu, tránh việc tính phí hai lần. Trong khi đó, Việt Nam chưa có công cụ định giá hay thuế carbon. Nếu xuất khẩu 1 tấn thép, doanh nghiệp sẽ phải mua lượng chứng chỉ carbon tương ứng lượng phát thải trong sản xuất số thép trên. Nếu không có biện pháp giảm thải, chi phí CBAM có thể lên tới 20-35% giá trị hàng hóa.

TS Công nhận định sẽ có ý nghĩa hơn nếu Việt Nam "giữ lại" được giá carbon như Singapore, để các nguồn tài nguyên ở lại trong nước, phân bổ cho các sáng kiến xanh. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang phối hợp với các bộ ngành liên quan trong việc tạo lập thị trường carbon, để sớm có cơ chế định giá carbon trong nước, giúp giảm chi phí cho doanh nghiệp khi xuất hàng sang EU.

Thủy Trương