Việt Nam xuất khẩu dệt may trị giá 44 tỷ USD năm 2024, giữ vị trí thứ hai toàn cầu. Năm nay, mục tiêu lên đến 48 tỷ USD. Dẫu vậy, tỷ lệ sợi tái chế trong sản phẩm dưới 5 %. Trong khi đó, mỗi năm ngành phát sinh khoảng 300.000‑400.000 tấn vải thải nhưng mới thu gom được 10‑15 %. Khoảng trống này là dư địa để dệt may tuần hoàn có thể khai thác.

Giữa tháng 6, Tập đoàn Syre (Thụy Điển) nhận giấy phép đầu tư xây nhà máy tái chế polyester 1 tỷ USD tại Khu công nghiệp Nhơn Hội A, Bình Định. Đây là một trong những dự án kinh tế xanh trong ngành dệt may lớn nhất tại Việt Nam. Công suất nhà máy có thể đạt 100.000‑250.000 tấn mỗi năm, tái chế vải phế liệu thành nguyên liệu đầu vào cho các ngành dệt may và công nghiệp khác.

Công nhân một công ty may mặc tại Đà Nẵng. Ảnh: Nguyễn Đông

Đại diện Syre cho biết qua khảo sát nguồn phế liệu nội địa mới đáp ứng 40.000‑60.000 tấn. Đơn vị kỳ vọng có thể nâng con số này thông qua liên kết với thị trường trong nước. Điều này cũng mở ra cơ hội để các doanh nghiệp dệt may tham gia vào kinh tế tuần hoàn, từ đó nâng cao giá trị sản phẩm Việt trên thị trường nước ngoài. Xa hơn, đơn vị đặt tham vọng đưa Việt Nam thành trung tâm toàn cầu của dệt may tuần hoàn, ứng dụng công nghệ cao theo hướng bền vững.

Bên cạnh sự hỗ trợ của doanh nghiệp nước ngoài, các doanh nghiệp trong nước bắt đầu thử nghiệm mô hình kinh tế xanh trong dệt may. Faslink sản xuất vải từ bã cà phê. TNG, Dony phân loại vải thải tại nguồn. Một số đơn vị triển khai blockchain truy xuất sợi, phát triển các loại sợi vải từ nguyên liệu tự nhiên như lá dứa, vỏ măng cụt...

Thời trang, may mặc là một trong những ngành có giá trị cao trong quy mô kinh tế thế giới. Tuy nhiên, theo trang UN, mỗi năm, ngành này tiêu thụ đến 93 tỷ m3 nước - lượng đủ đáp ứng cho 500 triệu dân toàn cầu. Lượng khí nhà kính cao hơn hàng không và vận tải biển cộng lại. Đây là động lực lớn buộc các thương hiệu phải đổi cách sản xuất và phân phối.

Thay vì mô hình "thiết kế - sản xuất - sử dụng - bỏ đi", nhiều hãng chuyển sang mô hình tuần hoàn. Nghiên cứu của Ellen MacArthur Foundation ước tính những mô hình này có thể chiếm 23 % thị trường, mở ra cơ hội 700 tỷ USD đến năm 2030.

Một lý do khác thúc đẩy xu hướng này là khung pháp lý được siết chặt hơn. Chẳng hạn, quy định Ecodesign sản phẩm bền vững của EU (hiệu lực 7/2024) cấm hủy hàng dệt may tồn kho. Các sản phẩm xuất khẩu vào thị trường này cần gắn nhãn bền vững thể hiện ở việc có thể dễ dàng tái chế hay sử dụng ít nhiên liệu hơn trong suốt quá trình sản xuất.

Tại Việt Nam, ngành dệt may hiện chiếm 12-16% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước. Thống kê ngành dệt may của Việt Nam cho biết có khoảng 7.000 công ty và sử dụng hơn ba triệu lao động, với 80% năng lực sản xuất được sử dụng cho xuất khẩu và 20% cho tiêu dùng trong nước.

Theo lãnh đạo ngành công thương, mục tiêu của ngành là phát triển chuỗi sản xuất quy mô lớn, đầu tư thiết bị hiện đại, tự động hóa, chuyển đổi số, quản trị tự động, sản xuất xanh và thân thiện môi trường. Bên cạnh đó, nước ta kêu gọi các thương hiệu lớn trên thế giới chuyển giao công nghệ, kinh nghiệm quản lý, tham gia phát triển nguồn cung nguyên liệu, góp phần thúc đẩy ngành dệt may Việt Nam phát triển xanh và bền vững.

Hoài Phương