Vài tuần gần đây, thế giới đối mặt tình trạng thiếu đất hiếm do Trung Quốc siết xuất khẩu. Các hãng sản xuất ôtô tại Ấn Độ, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đức đều đã bị ảnh hưởng.

Trước tình hình này, giới chức Ấn Độ đang xem xét khả năng thúc đẩy công ty đất hiếm quốc doanh Indian Rare Earths (IREL) tăng sản lượng, nguồn tin của CNBC tuần trước cho biết. Chỉ vài ngày trước đó, Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp Ấn Độ Piyush Goyal gọi việc Trung Quốc ngừng xuất đất hiếm là "hồi chuông cảnh tỉnh" cho thế giới, đồng thời là cơ hội để Ấn Độ trở thành lựa chọn thay thế.

Geoffrey Pyatt - cựu Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách tài nguyên năng lượng giai đoạn 2022-2025 - cũng đồng tình với quan điểm trên. "Đây vừa là hồi chuông cảnh tỉnh, vừa là cơ hội để Mỹ và Ấn Độ tăng cường hợp tác trong lĩnh vực quan trọng với khả năng cạnh tranh kinh tế trong tương lai", Pyatt cho biết trên CNBC.

Công nhân tại một công trường khai thác đất hiếm ở Giang Tô (Trung Quốc). Ảnh: Reuters

Sau cuộc gặp tại London tuần trước, Bắc Kinh ra tín hiệu sẽ nới lỏng kiểm soát đất hiếm. Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng tuyên bố đã hoàn tất một thỏa thuận thương mại với Trung Quốc, bao gồm vấn đề đất hiếm. Tuy nhiên, việc Trung Quốc siết xuất khẩu không phải là điều mới. Nước này đã dần hạn chế bán đất hiếm ra quốc tế trong 2 năm qua.

Sự thiếu hụt gần đây càng cho thấy rõ vị thế thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực này. Họ hiện sản xuất khoảng 90% đất hiếm trên toàn cầu. Điều này giúp Bắc Kinh có lợi thế lớn, khi đất hiếm đóng vai trò thiết yếu trong nhiều công nghệ hiện đại như robot, năng lượng sạch, pin và thiết bị quân sự.

Tuy nhiên, đất hiếm không thực sự hiếm trong tự nhiên. Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), Trung Quốc sở hữu trữ lượng đất hiếm lớn nhất thế giới với 44 triệu tấn, nhưng Ấn Độ cũng có khoảng 6,9 triệu tấn - đứng thứ ba thế giới sau Brazil. Ấn Độ còn nắm giữ gần 35% lượng khoáng sản bãi biển và cát ven biển trên thế giới. Đây cũng là nguồn cung đất hiếm quan trọng.

Vì thế, Ấn Độ "đang có vị thế thuận lợi để giúp đa dạng hóa chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu", Gracelin Baskaran - Giám đốc Chương trình An ninh Khoáng sản Chiến lược tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) cho biết.

Tuy nhiên, để tận dụng trữ lượng đất hiếm, các quốc gia cần có năng lực khai mỏ, công nghệ tách chiết và xử lý nguyên liệu thô. Hiện tại, Ấn Độ vẫn còn thiếu công nghệ tinh luyện và tách chiết tiên tiến, đặc biệt nếu so với Trung Quốc, Mỹ và Nhật Bản, Abhijit Kulkarni - chuyên gia tại EY Parthenon nhận xét. Ông cho biết hiện nay, Ấn Độ chỉ đóng góp chưa đến 1% sản lượng đất hiếm toàn cầu.

Các khó khăn khác gồm thiếu kỹ thuật viên về khai thác và chế biến đất hiếm, cùng với hạ tầng yếu kém tại các khu vực khai khoáng.

Năm nay, Ấn Độ đã khởi động "Nhiệm vụ Khoáng sản Quan trọng Quốc gia". Sáng kiến này nhằm phát triển ngành đất hiếm trong nước, tránh các rủi ro từ bên ngoài.

CNBC trích nguồn tin cho biết chính phủ Ấn Độ cũng đang cân nhắc cho khu vực tư nhân hợp tác với IREL. Các phương án bao gồm ưu đãi và hỗ trợ vốn để thúc đẩy khai thác và chế biến trong nước.

Kulkarni cho rằng việc thiếu vắng doanh nghiệp tư nhân trong lĩnh vực đất hiếm tại Ấn Độ đã cản trở đổi mới và mở rộng quy mô. Tuy nhiên, nước này cũng có lợi thế lớn là nhu cầu nội địa đang bùng nổ trong các ngành công nghệ như ôtô điện, điện tử và quốc phòng.

"Các yếu tố này giúp Ấn Độ vừa là nhà cung cấp, vừa là thị trường tiêu thụ tiềm năng, tạo động lực để chính phủ và doanh nghiệp cùng hợp tác phát triển năng lực nội địa", ông nói.

Ấn Độ đã triển khai một số dự án đất hiếm trong nước, trong đó có nhà máy sản xuất nam châm đất hiếm của IREL. "Ấn Độ sẽ không thể thay thế vị trí của Trung Quốc trên thị trường, nhưng chắc chắn có thể là một nguồn cung mới", Baskaran kết luận.

Hà Thu (theo CNBC, Reuters)