"Cá mập" là thuật ngữ dùng để chỉ các nhà đầu tư hoặc tổ chức tài chính sở hữu nguồn vốn lớn, có thể thực hiện giao dịch với khối lượng khổng lồ, đủ sức tác động đến giá cả và xu hướng thị trường. Những đối tượng này không chỉ tham gia thị trường phái sinh với mục tiêu kiếm lợi nhuận mà còn sử dụng các công cụ phái sinh để bảo vệ danh mục đầu tư và điều tiết dòng tiền.

Trong chứng khoán phái sinh, họ được chia thành ba nhóm chính:

Các quỹ đầu tư lớn: Các quỹ này quản lý khối tài sản khổng lồ và có đội ngũ chuyên gia tài chính giàu kinh nghiệm. Lợi thế về dữ liệu và phân tích giúp họ đưa ra những quyết định mua bán có tác động không chỉ đến các hợp đồng phái sinh mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ thị trường.

Các tổ chức tài chính: Bao gồm các ngân hàng đầu tư, công ty chứng khoán, nhà tạo lập thị trường (market maker). Trong đó công ty chứng khoán đóng vai trò kép: vừa là nhà cung cấp dịch vụ cho nhà đầu tư, vừa có thể có hoạt động tự doanh tác động đến thị trường. Các tổ chức tài chính này có khả năng tác động đến giá cả thông qua các chiến lược giao dịch phức tạp như kinh doanh chênh lệch giá (arbitrage), phòng ngừa rủi ro (hedging) hoặc sử dụng các thuật toán giao dịch cao cấp.

Nhà đầu tư chuyên nghiệp: Bên cạnh các tổ chức, một bộ phận nhà đầu tư cá nhân sở hữu tiềm lực tài chính mạnh mẽ và kiến thức chuyên sâu cũng có thể trở thành "cá mập" trên thị trường phái sinh. Họ thường là những người có kinh nghiệm giao dịch lâu năm, nhạy bén trong việc nắm bắt xu hướng và có khả năng tác động đến giá cả thông qua các chiến lược giao dịch độc đáo. Những nhà đầu tư này thường giao dịch với số lượng lớn hợp đồng, đôi khi hình thành nhóm để có thể mở và đóng các vị thế lớn, dẫn dắt thị trường theo hướng giao dịch của họ.

"Cá mập" trong chứng khoán phái sinh gồm các quỹ đầu tư lớn, các tổ chức tài chính và một bộ phận nhà đầu tư chuyên nghiệp giao dịch với số lượng lớn. Ảnh: DNSE

Chiến lược giao dịch của "cá mập"

Các "cá mập" thường chú trọng đến các yếu tố như thanh khoản cao và các sự kiện quan trọng như ngày đáo hạn hợp đồng, báo cáo tài chính hay quyết định lãi suất. Họ phân tích tâm lý thị trường và dòng tiền lớn để điều chỉnh chiến lược, tận dụng cơ hội trước khi thị trường phản ứng.

Một trong những chiến lược phổ biến của "cá mập" là tạo sóng thị trường. Bằng cách thực hiện các giao dịch với khối lượng lớn, họ có thể đẩy giá tăng vọt hoặc giảm mạnh, gây ra tâm lý FOMO hoặc hoảng loạn trên thị trường. Khi giá đạt đến mức kỳ vọng, họ sẽ nhanh chóng đảo ngược vị thế mua hoặc bán để thu lợi nhuận.

Ngoài ra, với khả năng tài chính vững mạnh và lợi thế thông tin, các "cá mập" có thể thao túng giá cả. Họ tận dụng mạng lưới phân tích sâu rộng và thuật toán giao dịch phức tạp để điều chỉnh tâm lý thị trường, khiến giá di chuyển theo hướng có lợi cho chiến lược của mình, đặc biệt là trong các giai đoạn nhạy cảm như trước ngày đáo hạn hợp đồng.

Bên cạnh đó, với hệ thống giao dịch hiện đại và công nghệ tiên tiến, các "cá mập" có thể nhanh chóng nhận diện các chênh lệch giá và tận dụng chúng để thu lợi. Các chiến lược như giao dịch tần suất cao (HFT), arbitrage (chênh lệch giá) và hedging (phòng vệ giá) giúp họ tối ưu hóa lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro trong danh mục đầu tư.

Nhà đầu tư cá nhân cần lưu ý gì để tránh bẫy của "cá mập"

Trong thị trường chứng khoán phái sinh, nhà đầu tư tổ chức và chuyên nghiệp sử dụng công cụ phái sinh để phòng ngừa rủi ro cho danh mục đầu tư của họ. Vì vậy, nhà đầu tư cá nhân cần chú ý đến những thời điểm quan trọng, đặc biệt là ngày đáo hạn hợp đồng. Đây là thời điểm các hợp đồng phái sinh hết hiệu lực và tất cả vị thế mở sẽ được đóng lại. Nhà đầu tư cần thận trọng khi mở vị thế mới vào thời điểm này và phải phân tích kỹ xu hướng thị trường.

Theo các chuyên gia chứng khoán, sự xuất hiện của các "cá mập" trên thị trường phái sinh là một yếu tố không thể thiếu trong việc định hình xu hướng và thanh khoản thị trường. Nhà đầu tư cá nhân cần hiểu rõ các chiến lược giao dịch của họ và áp dụng các biện pháp phòng ngừa rủi ro hiệu quả để bảo vệ tài sản. Đồng thời, việc lựa chọn các nền tảng giao dịch tích hợp công nghệ tiên tiến cũng giúp nhà đầu tư tối ưu hóa cơ hội và giảm thiểu rủi ro khi tham gia vào thị trường phái sinh.

Để giảm thiểu rủi ro, nhà đầu tư cá nhân nên sử dụng các công cụ quản lý rủi ro như lệnh cắt lỗ tự động, giúp hạn chế thua lỗ trong trường hợp "cá mập" tạo ra biến động trái ngược với kỳ vọng của họ. Theo dõi thanh khoản thị trường và tránh giao dịch theo tâm lý đám đông cũng là những nguyên tắc quan trọng giúp giảm thiểu rủi ro.

Trong bối cảnh thị trường chứng khoán phái sinh đầy cạnh tranh, nhiều công ty chứng khoán đã ứng dụng công nghệ giúp các nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa chiến lược giao dịch. Một trong số đó là DNSE, công ty chứng khoán nổi bật với nền tảng giao dịch hiện đại, tích hợp công nghệ tiên tiến. DNSE không chỉ chú trọng vào tốc độ giao dịch phái sinh nhanh, ổn định mà còn phát triển hệ thống quản trị cho vay thông minh theo từng giao dịch, cảnh báo lãi/lỗ theo thời gian thực, nhà đầu tư dễ dàng theo dõi và đưa ra quyết định. Đặc biệt, một công cụ hữu hiệu của DNSE giúp nhà đầu tư quản trị rủi ro khi thị trường biến động từng giây, đó là tính năng chốt lời, cắt lỗ tự động, tùy chỉnh theo chiến thuật nhà đầu tư lựa chọn.

Sản phẩm phái sinh Future X của DNSE có lợi thế ở tốc độ nhanh, ổn định, và tính năng chốt lời, cắt lỗ tự động. Ảnh: DNSE

Sản phẩm phái sinh Future X của DNSE cho phép nhà đầu tư giao dịch chứng khoán cơ sở và phái sinh mà không cần chuyển đổi tiểu khoản, giúp tiết kiệm thời gian. Đặc biệt, DNSE áp dụng tỷ lệ cọc mở hợp đồng hấp dẫn chỉ 18,48%, ở mức thấp nhất thị trường, tạo cơ hội tối ưu hiệu quả đầu tư cho khách hàng.

Bên cạnh đó, các tính năng hỗ trợ như trợ lý chứng khoán ảo Ensa có khả năng phân tích chỉ báo chỉ trong 5 giây, hỗ trợ nhà đầu tư nhanh chóng tiếp cận thông tin và phản ứng kịp thời với biến động thị trường phái sinh.

Những tính năng trên đã giúp DNSE ghi điểm trong mắt các nhà đầu tư. Mới đây, trong bảng xếp hạng thị phần môi giới chứng khoán phái sinh của Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), DNSE tiếp tục giữ vững vị trí top 2 thị phần phái sinh quý I/2025, với 16,72% thị phần, tăng 67,45% so với quý IV/2024.

Trong khi thị trường chứng khoán cơ sở đang chịu nhiều cú sốc bởi các thông tin kinh tế vĩ mô trong và ngoài nước, chứng khoán phái sinh đang trở thành kênh trú ẩn cho nhà đầu tư. Theo các chuyên gia chứng khoán, để tận dụng cơ hội, tránh "bẫy" từ các cá mập trên thị trường phái sinh, nhà đầu tư nên sử dụng những công cụ quản trị rủi ro tân tiến cùng một tâm lý vững vàng để nắm bắt cơ hội trên thị trường trong giai đoạn này.

Minh Ngọc