Máy bay Air Force One hiện nay trong ảnh chụp vào tháng 5/2024. Ảnh: Anadolu

Cuối tháng trước, Tổng thống Donald Trump chia sẻ hàng loạt bài đăng và thông báo trên mạng xã hội, chỉ trích thất bại của Boeing trong việc bàn giao chuyên cơ Air Force One mới. Theo kế hoạch, phương tiện có biệt danh "pháo đài bay" sẽ cất cánh năm 2024, nhưng một loạt trì hoãn, tính toán sai và sơ suất đã khiến mốc thời gian này bị đẩy lùi. Điều này khiến Boeing phải chịu hơn 2,5 tỷ USD chi phí đội lên cho dự án với mức giá ban đầu là 3,9 tỷ USD, theo Popular Science.

Các chuyên gia hàng không quy kết tình trạng chậm trễ kéo dài chủ yếu cho khâu quản lý yếu kém của Boeing và yêu cầu phi thực tế mà chính quyền đầu tiên của ông Trump đặt ra khi đồng ý ký hợp đồng vào năm 2018. Air Force One là phương tiện độc đáo được chế tạo để chịu vụ nổ hạt nhân và đóng vai trò như Nhà Trắng di động trong thời chiến. Mẫu máy bay phản lực thân rộng đã chỉnh sửa dành cho tổng thống có thể là máy bay khác thường nhất từng được sản xuất.

Nhìn từ bên ngoài, máy bay của tổng thống Mỹ trông không khác biệt so với máy bay 747 thương mại, trừ dòng chữ "United States of America" trải dài dọc bên thân. Những khác biệt chủ chốt nằm bên dưới vỏ máy bay.

Chuyên gia hàng không kiêm nghiên cứu sinh Todd Harrison ở Viện Doanh nghiệp Mỹ cho biết Air Force One trang bị khả năng mã hóa tiên tiến cho phép liên lạc an toàn trong thời gian dài từ bất cứ nơi nào trên thế giới. Ngoài ra, máy bay có lớp bảo vệ mọi đường dây và thiết bị điện tử trước xung điện từ vũ khí hạt nhân. Mẫu chuyên cơ cũng sở hữu hệ thống định vị hiện đại và tải hành lý tự động. Dù không có khả năng tấn công bằng vũ khí, theo Harrison, máy bay này trang bị nhiều biện pháp đối phó để tự vệ, có thể đánh chặn tên lửa Stingers hoặc nhiều hệ thống tên lửa di động khác. Chưa có bằng chứng những biện pháp này từng được sử dụng.

Ở bên trong, Air Force One khác hẳn máy bay chở khách thương mại. Nội thất của máy bay rộng rãi và sang trọng hơn hẳn phiên bản thương mại. Cabin dành cho tổng thống bao gồm một chiếc bàn lớn và hai ghế dài có thể biến đổi thành giường. Mẫu 747 hiện nay có thể chứa 2 phi công, một hoa tiêu, một kỹ sư bay, 26 thành viên phi hành đoàn và 76 hành khách với tầm hoạt động tối đa khoảng 14.484 km. Xét về mặt lý thuyết, nó có thể ở trong không trung nhiều ngày mỗi lần với nhiên liệu nạp đầy.

Air Force One đã trải qua nhiều thay đổi và nâng cấp trong thập kỷ qua. Máy bay chính thức đầu tiên được chọn để trở thành "Air Force One" vào năm 1953, dưới nhiệm kỳ của tổng thống Dwight D. Eisenhower. Eisenhower ban đầu bay trên hai chiếc Lockheed (C-121) Constellations có biệt danh Columbine II và Columbine III trước khi chuyển sang mẫu 707 của Boeing được công nhận rộng rãi hơn. Máy bay của Boeing có sức chứa 18 thành viên phi hành đoàn và 50 hành khách, theo Walsh. Phương tiện đã bay khắp toàn cầu ở tốc độ hành trình 933 km/h nhưng có thể tăng lên 1.046 km/h nếu cần. Nhiều nâng cấp trong 3 thập kỷ tiếp theo giúp cải tiến thiết bị liên lạc và nhiều tiện nghi hiện đại khác như TV màu và tủ lạnh.

Mẫu 707 được thay thế bởi bộ khung máy bay phản lực thân rộng 747 như hiện nay vào năm 1990 dưới chính quyền của tổng thống George H. W. Bush. Phiên bản mới hơn này nhanh, nổi bật và tốn kém hơn trong bảo dưỡng và vận hành. So sánh về giá, Walsh nhấn mạnh chi phí để vận hành Air Force One vào thập niên 1950 là 348 USD/giờ. Con số đó tăng vọt lên khoảng 1.995 USD/giờ dưới thời tổng thống Lyndon Johnson. Năm 2021, Không quân Mỹ tiết lộ chi phí vận hành hai máy bay phản lực Air Force One vào khoảng 177.843 USD/giờ. Lạm phát chỉ là một phần lý do dẫn tới chi phí tăng vọt. Mức giá khổng lồ trên chủ yếu do đặc điểm kỹ thuật riêng biệt của máy bay và yêu cầu an toàn cực cao.

Tuy nhiên, phiên bản Air Force One hiện nay bắt đầu trở nên cũ kỹ. Sau 35 năm hoạt động, máy bay có thể tiếp tục bay an toàn một thời gian nữa nếu chăm sóc và bảo dưỡng cẩn thận. Vấn đề lớn hơn là thách thức trong tìm kiếm linh kiện và vật liệu thay thế.

Nhận thấy hai chiếc 747-8 mới có thể không kịp hoàn thành trước khi ông hết nhiệm kỳ, tổng thống Trump đề xuất biến đổi một máy bay phản lực tư nhân đã qua sử dụng. Nhưng quá trình chỉnh sửa toàn diện để máy bay như vậy có thể hoạt động như chuyên cơ tổng thống đi kèm nhiều thách thức, đòi hỏi bắt đầu từ con số 0 và có thể mất thời gian lâu hơn sản xuất hai chiếc 747-8 mới.

An Khang (Theo Popular Science)