Loài cá sấu cổ đại Hemiprotosuchus leali sinh sống cách đây 215 triệu năm ở tây bắc Argentina ngày nay. Ảnh: Interesting Engineering

Thường được ví như hóa thạch sống, cá sấu đã sinh sống trong những đầm lầy và sông ngòi suốt hàng triệu năm. Tổ tiên của cá sấu hiện đại đã sống sót qua hai cuộc đại tuyệt chủng trong suốt lịch sử 230 triệu năm. Các nhà nghiên cứu ở Đại học Central Oklahoma (UCO) và Đại học Utah phát hiện điều mấu chốt đối với thành công của sinh vật tiền sử này về mặt tiến hóa dài hạn: đó là khả năng thích nghi xuất sắc cả về chế độ ăn và môi trường sống. "Nhiều nhóm họ hàng gần gũi với cá sấu đa dạng hơn, dồi dào hơn và sinh sống ở hệ sinh thái khác biệt, nhưng tất cả chúng biến mất, ngoại trừ vài loài cá sấu còn sống ngày nay", Keegan Melstrom, trưởng nhóm nghiên cứu kiêm trợ lý giáo sư ở UCO, cho biết.

Đối với các nhà khoa học và chuyên gia bảo tồn, biết rõ những loài vật sống sót như thế nào qua khủng hoảng trên hành tinh có thể dẫn tới biện pháp bảo vệ hiệu quả hơn đối với loài dễ tổn thương. Cá sấu mõm dài, cá sấu mõm ngắn và cá sấu Ấn Độ mà chúng ta biết ngày nay chỉ là thành viên còn sống từ nhóm cá sấu (Crocodylomorph).

Trái Đất đã trải qua 5 cuộc đại tuyệt chủng trong quá khứ. Crocodylomorph đã sống sót qua hai sự kiện lớn trong số này gồm tuyệt chủng cuối kỷ Tam Điệp (khoảng 201,4 triệu năm trước) và tuyệt chủng cuối kỷ Phấn Trắng (khoảng 66 triệu năm trước). Cuộc tuyệt chủng sau đó xóa sổ tất cả khủng long không phải chim trên Trái Đất.

Đây là nghiên cứu đầu tiên phục dựng chế độ ăn của cá sấu cổ đại nhằm xác định những đặc điểm cho phép một số loài cá sấu sống sót và phát triển qua hai sự kiện đại tuyệt chủng. Các chuyên gia dựa vào hóa thạch răng và hộp sọ để xác định chế độ ăn của sinh vật sống cách đây hàng triệu năm. Hàm răng sắc như dao hé lộ chế độ ăn nhiều thịt trong khi hàm răng rộng bè phù hợp với tiêu thụ thực vật. Ngoài ra, cấu trúc hộp sọ cho thấy chuyển động hàm, từ đó tiết lộ thói quen ăn uống. Cá sấu hiện đại nổi tiếng là động vật bán thủy sinh dễ thích nghi, phân bố ở nhiều môi trường nước ngọt, với chế độ ăn tiến hóa từ con mồi nhỏ khi còn non tới động vật lớn hơn khi trưởng thành.

Tính dễ thích nghi giúp tổ tiên của cá sấu ngày nay vượt qua cuộc tuyệt chủng cuối kỷ Tam Điệp, khi nhiều loài bò sát khác thống trị trên đất liền như pseudosuchian biến mất. Đó là vì cá sấu sống trên đất liền có khả năng ăn gần như bất cứ thứ gì. Sau đó, cá sấu trải qua sự bùng nổ về mặt tiến hóa. Tuy nhiên, trong suốt thời kỳ cuối kỷ Phấn Trắng, sự đa dạng này bắt đầu giảm dần. Vào thời điểm diễn ra cuộc đại tuyệt chủng cuối kỷ Phấn Trắng, những loài sống sót là cá sấu bán thủy sinh và một số động vật ăn thịt dưới nước. Nhóm nghiên cứu kết luận độ linh hoạt trong chế độ ăn rất quan trọng đối với sự sinh tồn của các loài cực kỳ nguy cấp như cá sấu Ấn Độ và cá sấu Cuba. Họ công bố kết quả nghiên cứu trên tạp chí Palaeontology.

An Khang (Theo Interesting Engineering)