Bản tái tạo cỗ máy Antikythera của kỹ sư người Australia Nick Andronis. Ảnh: Jessica Wyld

Cỗ máy Antikythera bí ẩn thường được xem như máy tính đầu tiên trên thế giới, là thiết bị đo thiên văn của người cổ đại. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết mới cho rằng đây có thể chỉ là một món đồ chơi thường xuyên bị kẹt và đặc điểm hé lộ mục đích thực sự của cỗ máy là răng hình tam giác của bánh răng, theo Live Science.

Được phát hiện trên xác tàu đắm năm 1901, cỗ máy Antikythera trở thành bí ẩn khiến các nhà khoa học bối rối suốt hơn một thế kỷ. Cách đây vài năm, ảnh chụp cắt lớp chỉ ra thiết bị 2.000 năm là dụng cụ thiên văn. Bao gồm một cần trục quay tay, nhiều bánh răng đan xen và kim chỉ, cỗ máy có thể phục vụ hàng loạt mục đích, bao gồm hiển thị ngày theo lịch Ai Cập và Hy Lạp, thể hiện vị trí của Mặt Trời, Mặt Trăng và các hành tinh trong cung hoàng đạo, dự đoán nhật thực và nguyệt thực trong tương lai.

Trong hàng thập kỷ, giới nghiên cứu cố gắng tìm hiểu cỗ máy Antikythera chính xác tới mức nào, bởi điều đó có thể giúp lý giải mục đích sử dụng của nó. Ví dụ, nếu không hoạt động chính xác, đây có thể là một đồ chơi hoặc mô hình giáo dục. Nhưng nếu cực kỳ chính xác, nó có thể được sử dụng bởi những nhà chiêm tinh học để tiến hành dự đoán và đọc tử vi.

Tuy nhiên, cỗ máy Antikythera đã trải qua hơn hai thiên niên kỷ vùi dưới đáy biển và một khoảng thời gian hoạt động trước đó. Bánh răng của nó bị ăn mòn mạnh và nhiều bộ phận bị mất. Trong nghiên cứu đăng trên cơ sở dữ liệu arXiv, các nhà khoa học Argentina tạo ra mô phỏng máy tính bắt chước chuyển động của cỗ máy Antikythera. Mô phỏng này tích hợp lỗi từ quá trình sản xuất cỗ máy kém chính xác, trong đó bánh răng không được lắp đặt chuẩn chỉnh.

Khác với những nỗ lực tái tạo cỗ máy trước đây, nhóm nghiên cứu cũng bao gồm một mô hình chính xác răng hình tam giác của bánh răng, ảnh hưởng tới mức độ ăn khớp của chúng với nhau và kim chỉ hướng về phía mục tiêu thiên văn chuẩn tới mức nào. Từ mô hình đó, nhóm nghiên cứu nhận thấy cỗ máy không thực sự hữu dụng. Nó chỉ có thể quay tay 4 tháng trước khi bị kẹt hoặc bánh răng rời ra. Sau đó, người sử dụng sẽ phải điều chỉnh lại để cỗ máy tiếp tục hoạt động. Do kim chỉ đánh dấu ngày cho cả năm, vấn đề mắc kẹt dường như không thích hợp.

Một khả năng mà nhóm nghiên cứu đề xuất là cỗ máy Antikythera là đồ chơi không đòi hỏi độ chính xác hoặc đi kèm hướng dẫn sử dụng yêu cầu người dùng phải cài lại sau vài lượt quay, giống như đồng hồ cơ thỉnh thoảng phải điều chỉnh lò xo. Nhưng do mức độ phức tạp và trình độ chế tác thiết bị, các nhà nghiên cứu không chắc chắn nó có thực sự chỉ là đồ chơi hay không.

Khả năng khác dễ xảy ra hơn là ảnh chụp cắt lớp chỉ cung cấp độ phân giải ở mức độ nào đó, và 2.000 năm ăn mòn đã làm méo hoặc biến dạng những bộ phận của cỗ máy vượt xa trạng thái ban đầu. Người chế tạo cỗ máy có thể làm ra nó đủ chính xác để tránh bị kẹt đồng thời vẫn cung cấp dự báo đáng tin cậy trong tương lai.

An Khang (Theo Live Science)