Tới giữa tháng 6, tất cả tỉnh, thành đã tổ chức xong kỳ thi vào lớp 10 công lập, hầu hết với bài thi Văn, Toán, Tiếng Anh. Là năm đầu tiên kỳ thi diễn ra theo chương trình giáo dục phổ thông mới, đề thi các môn có nhiều thay đổi.

Với bài thi Toán, theo thầy Nguyễn Cao Cường, hiệu trưởng trường THCS Thái Thịnh, cấu trúc đề của các địa phương thuộc một trong ba nhóm: tự luận hoàn toàn (ví dụ Hà Nội, TP HCM), trắc nghiệm hoàn toàn (Hải Phòng, Hưng Yên), tự luận kết hợp trắc nghiệm (Bắc Ninh).

Trong đó, thầy Cường thấy rằng đề thi trắc nghiệm hoàn toàn gồm ba dạng thức câu hỏi giống thi tốt nghiệp: câu hỏi nhiều lựa chọn, đúng - sai và trả lời ngắn.

"Toàn bộ câu hỏi dưới dạng trắc nghiệm là điều khá mới mẻ trong kỳ thi vào lớp 10. Dù vậy, đây cũng là một cách giúp học sinh sớm làm quen với cấu trúc đề thi tốt nghiệp THPT", thầy Cường nhận định.

Lịch công bố điểm thi, điểm chuẩn lớp 10 của 63 tỉnh, thành

Dù theo hình thức nào, thầy Cường và một số nhà giáo đồng tình điểm nổi bật của đề thi năm nay là có nhiều bài Toán thực tế.

Chẳng hạn, đề thi của Đà Nẵng yêu cầu học sinh tính tiền vé của một gia đình muốn xem Lễ hội Pháo hoa Quốc tế - sự kiện nổi tiếng của thành phố; Bắc Ninh ra câu hỏi liên quan Ngày sách và văn hóa đọc Việt Nam; Nghệ An, Hà Nội, Bình Dương đưa bài toán liên quan mua sắm quần áo, đồ dùng học tập. Những năm trước, dạng bài này thường chỉ xuất hiện trong đề thi của TP HCM.

"Các bài Toán đã bớt tính hàn lâm, tăng thực tiễn, gắn với đời sống hàng ngày. Điều này giúp bài tập trở nên thú vị, học sinh cũng hào hứng hơn", thầy Cường nói.

Ngoài ra, các bài Toán thực tế thường được ra dưới dạng lời văn. Thầy Trần Nam Dũng, phó hiệu trưởng trường Phổ thông Năng khiếu, Đại học Quốc gia TP HCM, đánh giá cách này giúp kiểm tra năng lực đọc hiểu, mô hình hóa của học sinh.

Ví dụ với đề thi của Hà Nội. Câu III dài gần nửa mặt giấy, gồm ba bài nhỏ, đưa tình huống và yêu cầu học sinh tính quãng đường từ Hà Nội đến Hải Phòng, giá tiền chiếc balô và máy tính cầm tay. Để giải được câu này, học sinh phải biết cách đặt ẩn, xây dựng quan hệ giữa ẩn đã gọi với các giá trị được đề bài cho.

Cùng đó, đề thi của nhiều địa phương như TP HCM, Hà Nội, Vĩnh Phúc, Bình Dương... còn có nội dung về thống kê và xác suất. Đây cũng là một điểm mới chỉ có ở chương trình 2018, dù các câu hỏi này thường chỉ ở mức nhận biết, thông hiểu.

Đánh giá chung, thầy Dũng thấy đề thi Toán có sự thay rõ ràng về cách ra đề, hướng đến đánh giá phẩm chất, năng lực của học sinh - một trong những yêu cầu cốt lõi của chương trình mới.

"Đề thi bớt nặng về kỹ thuật, nhưng đòi hỏi các năng lực Toán học, như tư duy và lập luận, mô hình hóa, giải quyết vấn đề", thầy Dũng nhận xét.

Thí sinh sau khi hoàn thành kỳ thi lớp 10 ở Hà Nội năm 2025. Ảnh: Tùng Đinh

Dù vậy, đề thi Toán lớp 10 năm nay vẫn có những điểm của đề thi khiến các nhà giáo băn khoăn. Phó hiệu trưởng một trường THPT ở Hà Tĩnh thấy phần trắc nghiệm của Bắc Ninh, Bắc Giang quá dài, lần lượt có 32 câu (4 điểm) và 20 câu (3 điểm).

"Tức là mỗi câu chỉ có 0,15-0,125 điểm. Mức này quá ít", thầy nhìn nhận. Theo thầy, một câu trắc nghiệm nhiều phương án nên chấm tối thiểu 0,25 điểm; với dạng điền đáp án và trả lời đúng sai cần cao hơn.

Ngoài ra, đề thi nên dành tối thiểu khoảng 20-30% cho câu hỏi trắc nghiệm, thay vì tự luận hoàn toàn. Như vậy, đề có thể đánh giá được nhiều nội dung, kiến thức hơn, đồng thời giúp học sinh làm quen khi vào THPT.

Theo thầy Dũng, điểm khó khăn lớn nhất của học sinh ở giai đoạn chuyển đổi này là không chắc định lý, kiến thức nào được dùng luôn mà không phải chứng minh, chẳng hạn về tứ giác nội tiếp, phương tích. Tuy nhiên, một số địa phương chưa thông báo rõ cho thí sinh.

Đây cũng là đề xuất của thầy Cường. Theo thầy, đề minh họa các năm tới cần được công bố sớm để học sinh, giáo viên làm quen, nhất là với dạng 100% trắc nghiệm.

Thầy Cường mong không chỉ Toán, đề thi các môn sẽ tiếp tục bám sát yêu cầu của chương trình mới, không còn nặng nề việc học thuộc, mà gắn với thực tế, đánh giá phẩm chất, năng lực của học sinh. Khi làm được điều này, học sinh cũng thấy việc học thú vị, thiết thực và ý nghĩa hơn.

Thanh Hằng - Lệ Nguyễn