Một trong những chủ đề chính được bàn luận tại Hay Festival (Lễ hội văn học và nghệ thuật Hay), xứ Wales, là tác động của AI đến các ngành nghệ thuật. Tại cuộc trò chuyện trong khuôn khổ sự kiện này, nhà văn Salman Rushdie nhắc về mối đe dọa của AI đối với giới sáng tác.

Quan điểm của Salman Rushdie bổ sung góc nhìn vào mối quan tâm chung của giới văn chương quốc tế trước sự trỗi dậy của AI. Một số nhà văn nhìn nhận AI là công cụ hỗ trợ sáng tạo nếu được kiểm soát đúng cách. Số khác lại lo ngại về nguy cơ công nghệ này làm mai một trí tưởng tượng của con người hoặc đe dọa quyền sở hữu trí tuệ.

Salman Rushdie (trái) trò chuyện cùng tác giả, nhà phê bình người Mỹ Erica Wagner. Ảnh: Francesca Jones/The Guardian

Rushdie thừa nhận "chưa từng thử dùng AI" và thích giả vờ xem như nó không tồn tại. Theo ông, hạn chế của AI là nó chưa thể tự nghĩ ra câu chuyện đùa. "Nó hoàn toàn không có khiếu hài hước. Tôi nghĩ bạn sẽ không muốn nghe truyện cười ChatGPT kể đâu. Nhưng nếu một ngày nào đó, khi ChatGPT viết được một cuốn sách hài hước thì tôi nghĩ là chúng ta "tiêu rồi".

Trước đó, trong bài phỏng vấn của The Guardian, nhà văn Anh Kazuo Ishiguro cho rằng AI có thể trở nên rất giỏi trong việc thao túng cảm xúc. Ông cảnh báo việc AI sắp tới sẽ không chỉ xử lý dữ liệu mà còn có thể tạo ra phản ứng cảm xúc như tức giận, buồn bã hay vui vẻ. Trên Times tháng 2, ông đồng thời kêu gọi chính phủ Anh bảo vệ quyền lợi của giới nghệ sĩ trước sự can thiệp ngày càng sâu của công nghệ.

Ở sự kiện Hay Festival, Salman Rushdie cũng nhắc việc bị tấn công bằng dao ngay trên sân khấu một sự kiện ở New York vào năm 2022, khiến ông mất thị lực mắt phải, tổn thương gan và bị liệt một bàn tay. Theo The Guardian, đây là lần xuất hiện trực tiếp đáng chú ý nhất của Rushdie tại Anh kể từ sau biến cố. Vì an ninh, khán giả được yêu cầu đến sớm. Cảnh sát đứng ở cánh gà, túc trực hai bên sân khấu.

Ở tuổi 77, ông cho biết cảm thấy nhẹ nhõm khi kẻ tấn công mình - Hadi Matar, 27 tuổi - đã bị kết án vì tội cố ý giết người và hành hung với hình phạt 25 năm tù giam. Tuy nhiên, điều thực sự giúp ông khép lại quá khứ là quá trình viết hồi ký Knife: Meditations After an Attempted Murder (Con dao: Suy ngẫm sau một vụ cố ý giết người). Trong cuốn sách, Rushdie hồi tưởng lại khoảnh khắc bị đâm và hậu quả. Ông đồng thời mô tả cách bản thân chữa lành thể chất lẫn tinh thần. Theo nhà văn, "tôi mừng vì phiên tòa đã kết thúc và hắn phải nhận mức án cao nhất. Nhưng điều khiến tôi thanh thản hơn cả là hoàn thành cuốn sách về chuyện đó".

Ngoài ra, nhà văn người Anh gốc Ấn tiết lộ tiểu thuyết mới sẽ được ra mắt vào cuối năm. Việc viết tác phẩm này khiến ông "cảm thấy như được trở về nhà". Ông chia sẻ: "Khi mơ ước trở thành nhà văn, tôi chưa từng nghĩ mình sẽ viết về chính bản thân. Đó dường như là thứ nhàm chán nhất trên đời. Tôi muốn tưởng tượng ra những điều hoàn toàn mới. Kể từ sau vụ tấn công, thật ra ai gặp tôi cũng chỉ muốn nói về điều đó. Nhưng tôi đã vượt qua rồi. Sẽ tốt hơn nếu được kể những câu chuyện khác".

Tác giả đồng thời nhấn mạnh vai trò của các câu chuyện và huyền thoại trong thời đại sự thật trở nên khó nắm bắt và đồng thuận. Ông ưa thích "sống cùng", đắm mình trong những tác phẩm "chân thật hơn cả thực tế" thay vì những cuốn sách mang tính giáo huấn. Rushdie cũng đùa rằng hầu hết nhà văn đều không kiếm được nhiều tiền - trừ khi họ viết về "những phù thủy nhí" như J.K. Rowling - "Taylor Swift của làng văn chương".

Salman Rushdie, 77 tuổi, sinh ra tại Bombay, Ấn Độ, trong một gia đình trí thức giàu có. Ông từng theo học ngành lịch sử tại Đại học Cambridge (Anh). Năm 1981, ông chiến thắng giải Booker với tiểu thuyết Midnight’s Children (Những đứa con của nửa đêm). Ngoài ra, tác phẩm nổi tiếng nhất của ông - Những vần thơ quỷ ám (The Satanic Verses), khiến ông bị giáo chủ Iran ra lệnh truy nã tử hình suốt nhiều năm.

Hay Festival (Lễ hội văn học và nghệ thuật Hay) tổ chức lần đầu vào năm 1988 tại thị trấn Hay-on-Wye, Wales. Kể từ đó, dần dần lễ hội thu hút nhiều tác giả nổi tiếng như David Simon, Stephen Fry, Salman Rushdie và Simon Singh.

Năm nay, sự kiện diễn ra ngày 22/5-1/6, tập trung vào các chủ đề như tác động của AI, trật tự chính trị mới, sức khỏe tinh thần, đối thoại giữa các thế hệ. Với riêng khía cạnh bàn luận về AI, ngoài Salman Rushdie còn có các buổi thảo luận như tư duy và đạo đức AI (Richard và Daniel Susskind), AI trong chăm sóc sức khỏe (Kamran Abbasi và các chuyên gia y tế), lo ngại về ảnh hưởng của AI đến sáng tạo nghệ thuật (Jojo Moyes) cùng trải nghiệm "Vocalize" - sử dụng giọng nói AI của Stephen Fry.

Khánh Linh (theo The Guardian)