Diễn viên nói về công việc, cuộc sống, dịp làm giám khảo Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng (từ 29/6 đến 5/7).

- Bí quyết gì giúp bà có năng lượng đóng phim, tham gia các hoạt động điện ảnh những năm gần đây?

- Thực ra, tôi mắc bệnh hen, hay ốm đau, nên phải hạn chế nhiều công việc. Khi sang Đức dự Liên hoan phim Berlin đầu năm ngoái, tôi bị cảm lạnh. Về nước hai hôm, tôi cấp cứu viêm phổi, nằm viện một tuần.

Bù lại, tinh thần tôi luôn vui vẻ, lạc quan. Con gái định cư ở Mỹ, muốn mẹ sống cùng nhưng tôi vẫn thích ở Việt Nam. Khi nào nhớ cháu, tôi lại bay qua đó. Tôi ở một mình, hàng tuần có người giúp việc đến hỗ trợ. Tôi nuôi chú chó poodle đã tám năm, coi như người thân. Nhiều lúc đi diễn hay đi du lịch, tôi không chọn máy bay, tự lái xe ôtô để mang cún theo. Nó rất khôn, mỗi khi thấy bà chuẩn bị xách vali khỏi cửa là đến ôm ấp, nũng nịu. Có lúc đã chuẩn bị gửi nó nhưng thấy tội nghiệp, tôi lại mang theo. Tôi ra điều kiện: "Con trông nhà, còn nếu đi quay phim với bà thì ngồi trên ô tô?". Trước Tết, khi tôi tham một phim ngắn ở TP HCM, nó ngồi đợi tôi cả đêm.

Tôi thích xê dịch, có một nhóm bạn hay đi chơi ở nước ngoài. Tôi cũng đã đi qua hết các tỉnh thành ở Việt Nam bằng cách "phượt" ôtô. Có những vùng đất, tôi đã đến nhiều lần nhưng mỗi khi gặp lại đều có thêm cảm xúc mới, trải nghiệm khác nhau. Tôi muốn khám phá, hiểu và yêu thêm đất nước. Có lần, con gái đi cùng lo lắng nên liên tục hỏi "Mẹ lái xe có mệt không?". Những lúc rong ruổi, được ngắm trời mây, sông nước, tôi chẳng mệt mỏi gì mà thấy thư thái, sức khỏe tốt lên.

Nghệ sĩ Minh Châu bên chú chó tên Nhem của bà. Ảnh: Nhân vật cung cấp

- Sống độc thân ở tuổi U70, bà gặp khó khăn gì?

- Chồng tôi đã qua đời 26 năm, con gái thì ra nước ngoài hơn 20 năm. Tôi làm bạn với cô đơn và tận hưởng nó. Có một vài giai đoạn, tôi có bạn trai, nhưng chưa bao giờ nghĩ đến việc gắn bó lâu dài. Tôi ở một mình quá lâu, khá khó tính, kén chọn. Tưởng tượng việc một người đàn ông bước vào cuộc đời, làm chủ căn nhà và quyết định mọi thứ thay mình, tôi cảm thấy không thoải mái. Con gái muốn tôi sang Mỹ sống, nên giới thiệu cho tôi nhiều người đàn ông ở bên đó, nhưng tôi cảm thấy duyên chưa đến. Để gặp được một người có hoàn cảnh, tính cách, quan điểm sống tương đồng, thực sự khó.

Thời gian quá lâu, giúp tôi hình thành những thói quen phù hợp. Chẳng hạn, khi thấy cơ thể mệt mỏi, tôi lập tức đi khám, không để bệnh chuyển biến nặng. Tôi chứng kiến nhiều bạn bè của con gái cũng không kết hôn, sống độc thân. Các bạn trẻ ngày nay còn độc lập, cá tính hơn tôi, nên chẳng tha thiết lấy chồng.

- Vì sao những năm gần đây bà chủ yếu tham gia phim của các đạo diễn trẻ?

- Các em không nhận được nhiều sự hỗ trợ nhưng vẫn xông pha với những đề tài khó. Tôi thấy thương nên muốn giúp đỡ họ. Một số phim, tôi tự đi từ Hà Nội vào Nam quay, rồi lại hỗ trợ bằng cách không lấy cát-xê. Tôi nghĩ việc được các nghệ sĩ đi trước ủng hộ, tin tưởng, có thể giúp các em thêm tự tin, kiên trì.

Một số đạo diễn mời đóng phim truyền hình, nhưng tôi cảm thấy nhân vật chưa đủ thuyết phục. Hơn nữa, sức khỏe hiện tại không cho phép tôi theo đoàn dài ngày. Đóng các series, diễn viên đi từ sáng đến khuya, trước khi lên giường nghỉ ngơi lại phải học kịch bản để hôm sau quay tiếp.

- Bà từng trải qua những khó khăn gì trong đời nghệ thuật?

- Tôi đến với nghề diễn một cách tình cờ, theo lời gợi ý của ông anh trai cả. Vừa vào lớp 10, tôi đỗ vào Trường Điện ảnh Việt Nam. Lúc mới từ quê nhà Thái Nguyên ra Hà Nội học, tôi khóc suốt vì nhớ người thân. Ở trường, tôi nhút nhát, không nổi bật, nhưng ngay khi tốt nghiệp thì được đạo diễn Khắc Lợi mời đóng phim Bức tường không xây. Thời của chúng tôi, ai cũng nghèo, lương thấp, nhưng chẳng mấy người biết làm thêm nghề khác để tăng thu nhập. Khi được giải Bông Sen Vàng năm 1988, tôi nhận phần thưởng 200.000 đồng, khao bạn bè một lượt là hết.

Ngoài chuyện vật chất, tôi cũng phải vượt qua một số rào cản tâm lý để có vai diễn để đời. Khi đóng gái làng chơi trong Cô gái trên sông, tôi bị người thân, hàng xóm láng giềng bàn tán, lời ra tiếng vào. Có người thậm chí kích động bố mẹ chồng, gây khó khăn cho tôi. Ban đầu, đạo diễn nói sẽ mời người đóng thế. Chồng tôi là phó đạo diễn phim, tôi cũng đã bàn bạc với anh.

Tuy nhiên, sau đó đạo diễn lại muốn tôi tự thực hiện để đạt hiệu quả tốt hơn. Quay những cảnh nhạy cảm, hở cơ thể, tôi rất sợ hãi. Sau đó, tôi tự nhủ: "Mình chỉ đi đóng phim nghệ thuật chứ không làm gì xấu xa, chẳng việc gì phải xấu hổ".

Suốt quá trình quay, chồng tôi không nói gì nhưng tôi biết anh cũng không vui. Sau khi tác phẩm công chiếu, tôi nhận được hàng xấp thư của người hâm mộ. Họ nói thương tôi, thương cô Nguyệt. Chồng tôi đọc được, xé hết thư. Thời gian ấy, tôi nhường nhịn chồng, anh nói gì tôi cũng im lặng và gật đầu.

Tôi đi diễn liên miên, không có thời gian chăm sóc con cái. Nghĩ lại, chẳng có người đàn ông nào chịu đựng được người vợ cứ vắng nhà như vậy. Đỉnh điểm, sau một lần tôi đi công tác hai tháng, chồng thay khóa cửa nhà. Lúc ấy còn trẻ, tôi tự ái bế con bỏ đi, dẫn đến những rạn nứt không thể hàn gắn. Năm 1999, khi cả hai chưa kịp ly hôn, chồng tôi mất đột ngột.

- Bà còn đau đáu điều gì với phim ảnh?

- Nhờ diễn xuất, tôi nhận được nhiều tình cảm từ khán giả và hạnh phúc với điều đó. Khi đi ra ngoài, nhiều người nhận ra tôi nhờ những phim từ rất lâu rồi như Mảnh trăng cuối rừng, Nguyễn Thị Minh Khai, Bí thư tỉnh ủy. Có thời, người hâm mộ tìm đủ cách gặp tôi, chỉ để bắt tay và nói một câu: "Tôi thương chị lắm". Đấy là họ thương nhân vật, nhưng thương luôn cả mình. Năm 1988, tôi vào Đà Nẵng diễn kịch, vào uống cà phê ở một nhà hàng. Vợ chồng chủ quán nhận ra tôi. Họ chẳng kiếm ra món nào kỷ niệm, tặng tôi chiếc cặp lồng mua cho công nhân ở công ty anh chồng.

Tôi yêu nghề lắm nên muốn truyền lửa cho thế hệ trẻ. Khi đứng giảng ở các lớp nghệ thuật, bài học đầu tiên tôi luôn dạy các em là về tư cách của một người diễn viên. Các bạn phải nghiêm túc, giữ mình, không thể vừa nổi tiếng đã sống bừa bộn, không có nguyên tắc với bản thân, sẽ hỏng cả sự nghiệp và cuộc đời. Tôi vẫn ví cái nghề này như tờ giấy poluya mỏng, chỉ cần chạm nhẹ là thủng.

Làm nghệ thuật, không ai có thể vỗ ngực tự hào rằng mình đã lên đến đỉnh cao, bởi hết đỉnh này thì còn đỉnh khác. Tôi vẫn muốn có thêm một vai diễn đặc sắc để thử sức bản thân trong giai đoạn này. Tôi quan sát thấy những năm gần đây, nhiều khán giả quay lại với phim Việt. Chẳng hạn, Địa đạo của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên khai thác đề tài khó nhằn là chiến tranh, nhưng vẫn thu hút. Người xem sẵn sàng ủng hộ sản phẩm trong nước, nhưng anh phải làm hay. Nếu phim dở, doanh thu kém, không thể đổ lỗi cho khán giả.

Nghệ sĩ Minh Châu, 69 tuổi, lớn lên trong gia đình có 10 anh chị em ở Thái Nguyên. Bà nổi tiếng vào cuối thập niên 80, được mệnh danh là một trong những "người đàn bà đẹp" trên màn ảnh. Nghệ sĩ từng giành hai giải Bông Sen Vàng với Nguyệt trong phim Cô gái trên sông và Liên của Người đàn bà nghịch cát. Ngoài ra, bà có giải Cánh Diều Vàng cho Nữ diễn viên chính xuất sắc với vai Thường trong Bí thư tỉnh ủy (2010). Năm ngoái, phim Cu li không bao giờ khóc do bà đóng chính (đạo diễn Phạm Ngọc Lân) thắng Phim đầu tay xuất sắc Liên hoan phim Berlin, Đức.

Hà Thu