Nhiều tàu hết niên hạn sử dụng được xử lý an toàn, loại bỏ nhiên liệu, hóa chất và vật liệu độc hại rồi được đánh đắm để trở thành môi trường sống mới cho các loài cá, san hô. Các tàu đồng thời là điểm đến hấp dẫn cho du khách và giới nghiên cứu sinh học biển. Mô hình này giúp phục hồi đa dạng sinh học, tạo sinh kế mới cho cộng đồng ven biển và nâng cao nhận thức về bảo vệ đại dương.

Tàu MV Shingle trước khi được đưa xuống đáy biển. Ảnh: Western People

Tàu MV Shingle ở Ireland

MV Shingle dài 60 m từng là tàu buôn lậu thuốc lá bị bắt giữ. Sau khi tiêu tốn khoảng 2 triệu euro cho phí neo đậu, bảo trì và xử lý các chất nguy hại như amiăng, dầu thừa, cơ quan thuế vụ đã đồng ý bàn giao tàu cho nhóm Killala Bay Ships 2 Reef (một nhóm vận động địa phương về dự án đắm tàu).

Năm 2024, con tàu được đánh chìm ngoài khơi tỉnh Mayo ở độ sâu khoảng 29 m, trở thành rạn san hô nhân tạo đầu tiên của Ireland.

Dự án được ví như "ốc đảo dưới đáy đại dương ở Đại Tây Dương". Hiện MV Shingle là nơi sinh sống của nhiều loài sinh vật biển, thu hút đông đảo thợ lặn và nhà khoa học, đồng thời giúp Mayo phát triển du lịch sinh thái.

Ba tàu Inchcape tại Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất

Năm 2025, chính phủ Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất chủ động đánh chìm ba tàu cũ Inchcape 1, Inchcape 2 và Inchcape 10, dài 50 -70 m, ngoài khơi bờ đông nước này. Các tàu từng hoạt động trong ngành vận tải biển, được làm sạch hoàn toàn trước khi hạ thủy.

Du khách trải nghiệm lặn ngắm tàu Inchcape 10. Ảnh: Nemo Diving Center

Chỉ sau thời gian ngắn, các rạn san hô nhân tạo hình thành, thu hút cá, rùa biển, cá mập và nhiều loài san hô. Những điểm lặn mới nhanh chóng trở thành điểm hẹn của du khách và thợ lặn địa phương.

Thợ lặn Saleh Al-Dhahouri cho biết trước đây cơ hội lặn ở khu vực khá hạn chế. Hiện các xác tàu trở thành phần không thể thiếu trong lịch trình lặn hàng tuần. Mintaha Al Shehhi, thợ lặn chuyên về cá mập, nhận xét sự xuất hiện của cá mập và rùa biển tại Inchcape 2 cho thấy môi trường biển khỏe mạnh và cân bằng hơn.

Tàu RMS Cyclops ở Mỹ

Quận Okaloosa, bang Florida, đã triển khai dự án đánh chìm nhiều tàu lớn nhằm phát triển du lịch lặn biển. Năm 2023, tàu RMS Cyclops dài 32 m, từng phục vụ ngành dầu khí, được xử lý an toàn và đánh chìm ở độ sâu 22 m ngoài khơi bờ biển Panhandle.

Du khách lặn ngắm tàu RMS Cyclops tại Florida, Mỹ. Ảnh: Bay Life

Hiện RMS Cyclops là nơi cư trú của nhiều loài sinh vật biển và là điểm lặn thu hút khách du lịch. Dự án không chỉ thúc đẩy đa dạng sinh học mà còn góp phần tăng trưởng kinh tế địa phương.

Theo Hiệp hội Du lịch Lặn quốc tế (DAN), mỗi năm có hàng trăm tàu cũ được cố ý đánh chìm ở nhiều quốc gia nhằm tạo rạn san hô nhân tạo. Mỹ hiện dẫn đầu với hàng trăm điểm lặn từ xác tàu, tiếp đến là Australia, Nhật Bản và một số nước Trung Đông.

Mô hình này mang lại lợi ích kép như vừa bảo tồn và phục hồi hệ sinh thái biển, tạo sản phẩm du lịch đặc thù. Tại Florida, ngành lặn biển đóng góp hơn 4 tỷ USD mỗi năm cho kinh tế địa phương. Ở Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất, các điểm lặn từ xác tàu giúp gia tăng 30 - 40% lượng khách quốc tế tới các vùng ven biển chỉ sau vài năm triển khai.

Các chuyên gia môi trường đánh giá, nếu được quản lý đúng quy trình và đặt tại vị trí phù hợp, rạn san hô nhân tạo từ xác tàu có thể tồn tại hàng chục năm, trở thành "lá phổi xanh" dưới đáy biển và nguồn sống cho cộng đồng ven bờ. Xu hướng này được dự báo sẽ tiếp tục lan rộng khi nhiều quốc gia hướng đến phát triển du lịch biển bền vững gắn với bảo tồn thiên nhiên.

Tuấn Anh (Theo The Washington Post, Support the Guardian)