Chàng trai quê tỉnh Chiết Giang, lớn lên trong cảnh cha thường xuyên vắng nhà vì bận việc công ty. Anh không có ký ức đẹp về những bữa ăn quây quần đầy đủ gia đình hay kỳ nghỉ cùng cha.

Từ khi còn học phổ thông, Zhan đã chịu áp lực kế nghiệp do gia đình kỳ vọng. Nhưng đến mùa hè năm hai đại học, anh nhận ra cần sống theo lựa chọn của mình. Tốt nghiệp, anh thi công chức và làm việc ở thành phố khác, hoàn toàn rời xa công việc kinh doanh của gia đình.

Việc chọn làm trong môi trường nhà nước, theo Zhan, không chỉ là hướng đi ổn định mà còn giúp anh thoát khỏi con đường được định sẵn và bắt đầu sống theo ý mình.

"Bố từng mong tôi nối nghiệp, tận dụng các mối quan hệ và nguồn lực sẵn có để phát triển doanh nghiệp gia đình", anh nói. "Nhưng tôi hoàn toàn không cần tài sản của ông".

Những người như Zhan xuất hiện ngày càng nhiều trong các gia đình là chủ doanh nghiệp. Họ được gọi là "chang’erdai" thế hệ thứ hai sinh ra trong sự thịnh vượng do cha mẹ tạo dựng.

Phó giáo sư Ji Yingying ở Đại học Thượng Hải đã thực hiện nghiên cứu về các "chang’erdai". Kết quả cho thấy đa số họ duy trì mối quan hệ gia đình tương đối ổn định, không có ác cảm với công việc kinh doanh nhưng cũng không xem việc kế thừa là bắt buộc. "Trong các gia đình này, sức khỏe và hạnh phúc cá nhân được ưu tiên hơn việc tiếp tục sự nghiệp của cha mẹ", chuyên gia nhận định.

Từ giữa những năm 2010, khi thế hệ doanh nhân tư nhân đầu tiên tại Trung Quốc bắt đầu bước vào giai đoạn chuyển giao, câu hỏi có nên tiếp quản doanh nghiệp gia đình trở thành một trong những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến tương lai của khu vực kinh tế tư nhân, vốn chiếm 96,4% tổng số doanh nghiệp cả nước tính đến năm ngoái.

Ở Chiết Giang, nơi có 2,5 triệu doanh nghiệp nhỏ vào năm 2020, phần lớn thuộc sở hữu tư nhân, chỉ còn khoảng một thập kỷ để thế hệ tiếp theo quyết định có kế thừa hay không. Một khảo sát năm ngoái cho thấy chỉ 40% thế hệ thứ hai trên toàn quốc sẵn sàng tiếp quản doanh nghiệp gia đình, cho thấy sự thay đổi đáng kể về quan niệm thừa kế.

Ở Trung Quốc, Zhan được xem là người thừa kế truyền thống vì là con trai cả. Tuy nhiên, anh không nhận mình là con cả vì còn có chị gái, người từng được gửi đi nuôi nhờ đến năm ba tuổi. Anh cho rằng quan niệm ưu tiên con trai khiến gánh nặng kế nghiệp rơi vào mình.

Từ bỏ cơ nghiệp gia đình, Zhan cho biết làm việc trong cơ quan công quyền giúp anh bớt áp lực chứng minh năng lực như nhiều chang’erdai. Nhịp độ ổn định cũng giúp anh tránh lối sống bận rộn, không có thời gian cho gia đình của bố.

"Tôi cảm thấy tự tin hơn nhiều", Zhan nói. "Tôi có thể là một người lao động bình thường đáng tự hào".

Anh cũng hài lòng với sự minh bạch tại nơi làm việc, đặc biệt trong lĩnh vực tuân thủ, nơi quy tắc được ưu tiên hơn quan hệ cá nhân. Với Zhan, đó là bức tường bất khả xâm phạm giúp anh tránh bị thao túng bởi cảm xúc từ cha mẹ.

Ảnh minh họa: Pixaby

Trong khi đó, Shan lớn lên trong một gia đình giàu có sở hữu doanh nghiệp vật liệu xây dựng. Chị gái không mặn mà với kinh doanh, hiện làm nội trợ toàn thời gian. Em trai theo học võ thuật, ước mơ trở thành vận động viên sinh viên.

Shan đang làm quản lý kiêm thiết kế ở công ty nhỏ. Cô cho biết cha mẹ chưa từng ép buộc hay kỳ vọng ba chị em tiếp quản cơ nghiệp. Với cô, điều hành doanh nghiệp cũng chỉ là một lựa chọn nghề nghiệp như bao công việc khác

"Bạn làm việc, rồi nghỉ hưu, bình thường như bao người", cô nói. "Cuộc sống không chỉ xoay quanh tiền".

Phó giáo sư Ji Yingying cho biết, các nghiên cứu quốc tế cho thấy Gen Z ngày càng có ý thức cá nhân rõ nét và cần sự hài lòng trong đời sống tinh thần. Để đạt được, họ thậm chí từ bỏ quyền thừa kế.

Mặt khác, nhiều chang’erdai không đồng thuận với cách cha mẹ định hình vai trò kế thừa. Một số không xem cha mẹ là chỗ dựa, mà muốn tự tạo dựng con đường riêng. Nhiều người chỉ nhớ cha mẹ luôn bận rộn, cho rằng chính doanh nghiệp gia đình đã lấy đi sự quan tâm và tình cảm họ đáng lẽ nhận được.

Điều này đặt ra câu hỏi, liệu sự kế thừa có thực sự bắt đầu từ việc chuyển giao tài sản hay từ mối quan hệ cảm xúc được nuôi dưỡng qua thời gian. Theo ghi nhận từ các nghiên cứu, nếu thế hệ cha mẹ bớt đặt kỳ vọng thừa kế và chú trọng hơn vào kết nối cảm xúc với con cái, doanh nghiệp có thể vẫn được duy trì trong gia đình, dù dưới hình thức khác.

Ngọc Ngân (Theo Sixth Tone)